Ook KNMI betrokken bij climategate

De scherp bekritiseerde hockeystickgrafiek

Veel onderzoekers en journalisten zullen nieuwsgierig dan wel verontrust zijn gaan zoeken op hun eigen naam in de duizenden gehackte e-mails van de Climate Research Unit. Veel van de discussies in de e-mails gaan over de zogenaamde hockeystickgrafiek, dus er was een gerede kans dat Natuurwetenschap & Techniek (NWT), dat in februari 2005 als eerste medium in de wereld met de kritiek van de Canadezen Stephen McIntyre en Ross McKitrick op de hockeystick naar buiten kwam, genoemd zou worden.

Na even zoeken blijkt het hockeystickartikel genoemd te worden als ‘that Dutch magazine‘. Het gaat om een e-mail van Phil Jones aan Michael Mann op 11 februari 2005, ongeveer twee weken nadat het artikel in NWT is verschenen. Zowel Mann als Jones moeten het artikel gelezen hebben want eind januari plaatste de Canadese krant de National Post een vertaling van het stuk en ook Ross McKitrick plaatste een vertaling op zijn website.

In de e-mail schrijft Jones onder andere dit: “KNMI are doing the same re Rob van Dorland and that Dutch magazine [NWT, red.]. The chief scientist at KNMI has got involved as Rob didn’t say the things attributed to him.”

Met ‘the same’ doelt Jones geheel onschuldig op het geven van een achtergrondverhaal op de KNMI-website (wat het KNMI destijds ook deed). De tweede regel is pikanter, want daar wordt gesuggereerd dat Rob van Dorland van het KNMI onjuist geciteerd zou zijn in mijn stuk in NWT. Dit zei Van Dorland destijds in NWT: “Voorlopig beschouw ik het nog als een incident, maar het is heel dubieus dat de klimaatreconstructie van Mann beide peer review -ronden van het IPCC zelf is gepasseerd zonder dat iemand die echt heeft gecontroleerd. Ik denk dat dit op de volgende IPCC-bijeenkomst in mei in Peking op de agenda zal staan.”

Altijd een hockeystick
Toen Van Dorland deze reactie destijds gaf vond ik ‘m eerlijk gezegd nogal keurig, bijna op het slappe af, gezien de kritiek die McIntyre en McKitrick hadden neergelegd op de hockeystickgrafiek, een grafiek die de temperatuur op het noordelijk halfrond weergeeft over de afgelopen duizend jaar. Kort gezegd toonden zij in hun wetenschappelijke artikel in Geophysical Research Letters aan dat de statistische methode die Michael Mann had gebruikt ALTIJD een hockeystick oplevert, zelfs als je er alleen maar ruis in stopt of beurskoersen. De methode pikt namelijk die tijdreeksen eruit die in de twintigste eeuw ’toevallig’ (bij ruis) omhoog gaan en geeft die vervolgens veel meer ‘gewicht’ dan andere signalen en hopla daar is de hockeystick.

Uit de e-mail van Jones aan Mann blijkt echter dat zij de opmerking van Van Dorland helemaal niet zo keurig vonden. Mann, Jones of andere leden van het ‘hockeyteam’ (zo worden de onderzoekers genoemd die dit soort temperatuursreconstructies maken)  moeten Van Dorland op het citaat hebben aangesproken. Van Dorland, die op dat moment lead author was van hoofdstuk 2 van het vierde IPCC-rapport moet vervolgens als een kat in het nauw een rare sprong gemaakt hebben en nadat het artikel in NWT eind januari 2005 verscheen distantieerde hij zich opeens van het citaat in NWT. Hij zou onjuist geciteerd zijn. Zijn positie binnen het IPCC was blijkbaar erg belangrijk voor hem en een leugentje had hij daar wel voor over.

Terug naar maandag 10 januari 2005 toen ik de volgende e-mail ontving van Rob van Dorland als reactie op het conceptartikel dat ik hem gestuurd had. Van Dorland schreef: “Beste Marcel, Je hebt grondig onderzoek verricht! Ik heb het verhaal met interesse gelezen, Verder enkele opmerkingen geplaatst (in rood) rond quotes en IPCC. Ik spreek je moregen hierover verder. met vriendelijke groet, Rob”

Hij was dus positief over het artikel, maar wilde inhoudelijk pas reageren als het wetenschappelijke artikel van McIntyre en McKitrick (MM) had gelezen. Ik stuurde hem die maandag dus het artikel van MM en vervolgens belden we dinsdag. Uit dat gesprek kwam het gewraakte citaat voort waar hij later afstand van nam. Mijn indruk is dat hij collega’s nooit verteld heeft dat we dat telefoongesprek gevoerd hebben.

‘In de problemen’
Ik hoorde later van een medewerker van VROM dat Van Dorland overal rondbazuinde dat ik hem onjuist geciteerd had en daarmee kreeg ook het hele artikel in klimaatkringen het label ‘onbetrouwbaar’, hoewel het citaat in feite los stond van de gedetailleerde kritiek van McIntyre en McKitrick. Vorig jaar interviewde ik Van Dorland voor mijn boek over een heel ander onderwerp (het broeikaseffect) en toen blikten we terug op de hockeystickaffaire. Van Dorland liet toen doorschemeren dat hij door zijn uitspraken internationaal ‘in de problemen’ was gekomen. Met de e-mail van Jones aan Mann valt alles op zijn plaats.

Ik ben hier nooit eerder op teruggekomen en heb de zaak verder laten rusten. Later in 2005 ontving ik de Glazen Griffioen voor het artikel, wat wij als NWT-redactie beschouwden als een mooie bekroning voor al het speurwerk dat aan het verhaal ten grondslag had gelegen. Door de gelekte e-mails werd de zaak echter weer opgerakeld. NWT vroeg me deze week een stukje te schrijven over de link tussen ‘climategate’ en ’that Dutch magazine’. Vervolgens pikte ook Simon Rozendaal van Elsevier het op.

Ik vroeg Van Dorland deze week per e-mail en telefonisch om een reactie, maar hij was woedend en wilde niet reageren. Hans von Storch, die ook in de e-mail van Jones genoemd wordt wilde wel reageren. Over de passage over Van Dorland zei hij: “Uit de e-mail blijkt overduidelijk dat ze hem onder druk gezet hebben.”

Niet op de agenda
De relevante passage in NWT over Von Storch is de volgende: De twee Canadezen zijn niet helemaal roependen in de woestijn. Ook dr Hans von Storch, specialist in klimaatstatistiek aan het hetzelfde instituut als z’n collega Zorita, publiceerde met hem in Science van 22 oktober 2004 een kritisch artikel over de hockeystick uit 1998. Hun kritiek richtte zich toen weliswaar op een ander deel van Mann’s analyse, maar Von Storch laat na bestudering van McIntyre’s simulaties telefonisch weten dat “het simuleren van hockeysticks uit red noise [ruis, red.] klopt. De kritiek van McIntyre and McKitrick op de hockeystick uit 1998 is volledig terecht.”

Jones schrijft naar aanleiding hiervan aan Mann: “Hans von Storch zal waarschijnlijk spijt hebben van de dingen die hij gezegd heeft.” Von Storch liet me aan de telefoon weten dat hij zelf destijds niet onder druk gezet is. “Ze weten dat dat bij mij toch geen zin heeft.”

Hoewel deze hele zaak natuurlijk een storm in een glas water is vergeleken bij andere zaken die aan het licht zijn gekomen in de gehackte e-mails – zoals het niet willen vrijgeven van data, zelfs als die onder de Britse Freedom of Information Act vallen, het terzijde schuiven van kritische geluiden uit de onderzoeksgemeenschap, het soms weglaten van onwelgevallige gegevens en het beïnvloeden van het peer review proces – bewijst de e-mail wel dat ook Nederlandse IPCC-medewerkers niet altijd immuun zijn voor de druk die er vanuit invloedrijke IPCC-auteurs soms op hen wordt uitgeoefend. Om die reden is het ook betreurenswaardig dat Van Dorland niet wilde reageren. De CRU hack maakt duidelijk dat het IPCC lang niet zo transparant en open is als de politiek en het publiek dacht. De tijd is nu daar om meer openheid te geven en te proberen schoon schip te maken. We nodigen Van Dorland dan ook uit alsnog te reageren op deze blog.

Stond, zoals Van Dorland in NWT zei, dit onderwerp nu op de agenda van het IPCC? Nou niet echt, want Jones schrijft aan Mann: “IPCC won’t be discussing this in Beijing in May – except as part of Chapter 6.”