De ontwikkelingen rond de EU dreigen vandaag een voor Nederland dramatische wending te nemen: voor een volstrekt vermijdbare crisis wordt een oplossing gekozen die véél erger is dan de kwaal. Mijn vorige blog was helaas redelijk profetisch. De politici hebben een crisis veroorzaakt, krijgen die nu op hun bord, en kiezen, als blinde lemmingen, voor een politieke “oplossing”, en nog wel de aller-allerslechtste.

De Europese Economische Regering

Gerecapituleerd

– We konden veilig in de euro stappen want er was een mechanisme dat zou voorkómen dat landen hun tekorten uit de hand zouden laten lopen: de stijgende rente bij slechte kredietwaardigheid, en de harde afspraken in EU-verband.

– De afspraken werden meteen na invoering van de euro geschonden door de hoofdspelers in de EU: Frankrijk en Duitsland.

– De Franse en Duitse banken leenden tegen een hoge risicopremie zoveel geld aan de zwakke landen, onder de ogen van de Merkoziën, dat ze toen het mis ging wederom door de belastingbetaler moesten worden gered met tot nu toe al honderden miljarden steun aan Griekenland.

Het mechanisme was op zich niet echt slecht bedacht, maar bleek toch niet te werken. De grote problemen ontstonden om drie redenen:

a. De regeringsleiders hebben erg zwakke knieën en zetten zelfs de hardste afspraken gewoon naar hun hand als “de politieke realiteit” dat vraagt. De regels zijn meteen na de invoering op sterk water gezet.

b. De banken lenen, liegen, bedriegen en stelen wat ze kunnen, want als het mis gaat worden ze toch gered door de regeringsleiders

c. De regeringsleiders hebben geen enkele behoefte om de processen rond de Euro te monitoren als dat hen politiek niet goed uitkomt. Desnoods spelen ze tien jaar voor struisvogel.

Wat is de opvallende gemeenschappelijke deler in de drie oorzaken van de huidige puinhoop? Juist, de regeringsleiders. Die hebben het beoogde mechanisme hoogstpersoonlijk om zeep geholpen. Wat is dus de oplossing van de huidige problemen die de regeringsleiders vandaag aankondigden? Een almachtige Europese economische regering bestaande uit… ?

De systeembanken mogen niet omvallen

Juist, diezelfde regeringsleiders!

Pardon? Is dat niet het institutionaliseren van precies dat wat al tien jaar misgaat, maar dan nu met absolute faalgarantie???

De politieke realiteit

Er zijn meerder realiteiten in deze wereld, maar er is één heel bijzondere: de politieke. Normaal zou dat moeilijk uit te leggen zijn, maar dank zij mijn uitgebreide blogs (deze en deze) over onze oosterburen en hun Atomausstieg kan ik hier kort zijn.

Merkel sluit 17 veilige, perfect draaiende kerncentrales tientallen jaren vroeger, dupeert daarmee elk Duits gezin voor €7.500, en maakt haar trotse natie voor minstens een generatie energieafhankelijk van haar historisch zo geliefde knuffelburen Frankrijk en Rusland.

En dat enige maanden nadat ze op grond van zeer uitgebreid en grondig onderzoek besloten had dat diezelfde centrales juist probleemloos jaren lánger open zouden kunnen blijven dan gepland, als bijdrage aan een stabiele, schone en betaalbare energievoorziening.

Wat staat er tegenover deze enorm vérstrekkende politieke keuze van Merkel voor de Atomausstieg? Een iets minder grote kans dat ze bij de volgende verkiezingen een verpletterende nederlaag leidt….

Meer niet.

Hiervan kunnen we leren dat politici alles en iedereen opofferen om macht, maar dat is niet het belangrijkste. Schokkender is dat alle collega’s van Merkel, ook in de oppositie, alle journalisten, en zelfs ik in mijn blog, dit een volstrekt logische en begrijpelijke zaak vinden.“Ze kon niet anders”. Als politicus moet je nu eenmaal meewaaien met elke wind onder je kiezers.

Dit, lieve lezers, is  “de politieke realiteit”. Het krachtveld waarin zelfs de machtigste politici zich bewegen staat geen rationele afwegingen toe. En daarom is die Europese Economische Regering zo’n verschrikkelijk slecht plan.

Mechanismen

Wanneer de regeringsleiders het voor het zeggen krijgen, is dus de effectuering van alle afspraken ondergeschikt aan de politieke situatie van die dag, en daarmee volstrekt onzeker geworden.

Maar het is nog veel erger: die regeringsleiders gaan als eerste actie van hun Europese Economische Regering de eurobonds invoeren, waarna het rentemechanisme ook officieel niet meer bestaat. Er is dan dus sowieso helemaal geen enkel regelmechanisme meer over, behalve de zeer zware sancties waar men zo enorm de nadruk op legt.

Maar sancties werken helemaal niet. Wie zich aan de afspraken houdt is braaf en degelijk, maar die heeft geen sancties nodig. Wie dat niet doet krijgt sancties maar is sowieso niet verstandig bezig, dus waarom zouden sancties hem daarvan weerhouden? Hij heeft toch het geld niet om ze te betalen. Betalen zou zijn situatie alleen maar slechter maken.

Verder zijn de sancties zo sterk als degene die ze uitdeelt. Zie je Sarkozy een enorme boete aan Duitsland opleggen, net als hij met Merkel een deal voor de levering van een paar honderd terawatt-uur aan kernstroom aan het onderhandelen is? Handjeklap is een inherent onderdeel van politiek bedrijven. Daar kan geen enkele sanctieregeling zich aan onttrekken.

En als een land zich gewoon niets van sancties aantrekt en ze ook gewoon niet betaalt? Wordt er voor die situatie een Europese legermacht in het leven geroepen die dan het land binnenvalt en de regering omverwerpt?

Kortom: sancties zijn totaal niet effectief als regelmechanisme.

Als je enige stabiliteit wilt in een complex systeem, dan zorg je voor automatisch werkende  mechanismen. Bijna alles wat een beetje goed werkt, berust op harde mechanismen: de evolutie, de marktwerking, loon naar werken, ondernemingsgewijze productie.

Wat niet werkt zijn sancties (Cuba, Iran, de EU) of centralisme (communistische staat, staatsbedrijven, fuserende scholen en ziekenhuizen).

Economen zouden ook in mechanismen moeten kunnen denken, maar systeemeconomen hebben vooral te maken met mensen die aan economische touwtjes trekken, dus denken ze ook in termen van reguleren, het scheppen van een ideale wereld en het straffen van wie roet in het eten gooit. Het feit dat ze vandaag niet allemaal massaal overeind sprongen en keihard de noodklok luidden, zegt genoeg: ook economen, daar hebben we niks aan bij het oplossen van de huidige crisis.

Als de politici en de economen niet in staat zijn om de politiek-economische crisis te bezweren, wie kan ons dán redden?

De ingenieur

De oplossing had u al in de blogtitel gelezen: mechanismen zijn bij uitstek het terrein van de ingenieur. Nou denk ik niet dat er veel ingenieurs zijn die voldoende kennis hebben over politieke structuren en economische wetmatigheden om zelf tot in detail een mechanisme te kunnen ontwerpen dat de oplossing voor deze crisis is. Maar er moet beslist een ingenieur zitten in het team dat de oplossing gaat beoordelen, om erop toe te zien dat er een degelijk en betrouwbaar mechanisme in is opgenomen waar de Europese burgers hun toekomst aan kunnen toevertrouwen.

Waar we meer specifiek behoefte aan hebben is een mechanisme dat voorkomt dat regeringsleiders van lidstaten bezwijken voor de verleiding om sinterklaas te spelen op kosten van de komende generaties, en ten koste van onze spaarcenten. Sancties zijn altijd een verdronken kalf – gedempte put verhaal, en werken zoals gezegd sowieso niet bij kwaadwillende regeringsleiders.

Je moet dus zorgen dat er een direct verband is tussen het regelmechanisme en de uitgaven van de bewuste regeringsleider. Niet achteraf, niet omzeilbaar, niet afhankelijk van politieke durf, puur een hard mechanisme.

Ik roep de economen en ingenieurs onder de lezers op om dit te bedenken. Het ziet er naar uit dat als wij het niet doen, niemand het doet. En dat zou ik een desastreuze ontwikkeling vinden.

Ik zal een voorzet doen.

Het  EMF

Het IMF blijkt als internationale boeman uitstekend in staat om failliete landen in hun eigen belang te dwingen tot hervormingen die hun economie weer overeind helpen. Het doet pijn, maar het werkt. Mijn oplossing steunt op het in het leven roepen van een Europese versie van het IMF, het Europese Monetaire Fonds (EMF), maar één met een extra machtsmiddel.

Dit orgaan zou in de eerste plaats volstrekt onafhankelijk moeten staan van de actuele politiek.
Het zou bemand moeten worden met deskundigen uit alle lidstaten, vertegenwoordigd naar rato van BBP, waarbij landen die zich niet aan de regels houden ook direct hun vertegenwoordiging verliezen. De leden zijn vooraanstaande economen, worden voor langere tijd benoemd, en hebben een uitvoerende taak.

Dit EMF zou de staatsfinanciering als volgt regelen:

1. Alleen het EMF mag geld lenen bij de banken

2. EU landen mogen alleen geld lenen bij het EMF

3. Banken die toch illegaal aan landen lenen worden zwaar gestraft of opgeheven als het uitkomt

4. De rente die je betaalt bij de EMF hangt af van hoe gezond je beleid is (vastgelegde regels)

5. Alle beleidsmatige cijfers zijn direct en op elk moment toegankelijk voor het EMF

6. Als je een te groot begrotingstekort of staatsschuld hebt (vastgelegd in regels, niet ter beoordeling van de politici op dat moment) krijg je gewoon geen geld meer

7. Er is een procedure om uit de Eurozone te stappen/gezet te worden als je het qua concurrentiepositie gewoon niet redt

8. Veranderingen in het EMF reglement zijn gebonden aan een 75% instemming van de EU landen die zich al minstens 5 jaar aan de regels houden

9. De EU als economische unie kan bepaalde landen b.v. met grote infrastructurele projecten steunen. Dit kan echter ook tot instabiliteit leiden (zoals de huizenbubbel in Ierland). Daarom zijn ook dit soort transacties onderworpen aan modererende regels van het EMF

10. Er komt een onafhankelijke denktank van economen, politici en ingenieurs die de gang van zaken monitort en tijdig waarschuwt voor ongewenste mechanismen. Wie gewaarschuwd wordt, of dit openbaar gebeurt of niet, en hoe bindend de adviezen zijn, wordt vastgelegd in een reglement.

De kracht van dit mechanisme is dat het de soevereiniteit geheel in stand houdt: er hoeft niet ingegrepen te worden in de besluitvorming van de lidstaten. Het beperkt alleen hun mogelijkheden om verkeerde beslissingen te nemen. Zoals dat voor elk bedrijf en elk gezin ook geldt: geld dat je niet hebt kun je ook niet uitgeven. Er zijn nooit sancties nodig, en bij te zeer uit elkaar lopen van de economische ontwikkeling wordt een land, soeverein en al, uit de unie gezet.

Ik daag u uit om ook met een slim mechanisme te komen!