Dag twee van de ASPO conferentie ging over de gevolgen van het opraken van olie voor de economie en de landbouw, en de manier waarop je daaraan kunt modelleren. De zeer uiteenlopende presentaties ga ik niet afzonderlijk behandelen, maar ze hadden toevallig twee vaak terugkerende onderwerpen. De eerste raakt de kern van het hele energiedebat, en daarom ga ik vandaag alleen daar dieper op in.

Duurdere energie geeft inflatie

Vaak tussen neus en lippen door (voor economen is het een 1+1=2) werd gerefereerd aan het feit dat door een hogere olieprijs inflatie ontstaat. Bij zeer hoge olieprijs ($200 a $300 per barrel) zelfs hyperinflatie. Dat is volgens hen ook de enige manier om met de oliecrisis om te gaan, dus je moet niet eens proberen het tegen te gaan.

De gevolgen zijn duidelijk: crisis, verlies van koopkracht en vooral: grote werkloosheid.

De oorzaak is ook duidelijk: door duurdere olie wordt alles duurder, zonder dat je er iets meer voor krijgt, want bijna in elk product en dienst zit een stuk transport en productie dat duurder wordt. Hierdoor blijft er minder besteedbaar inkomen over voor andere zaken. Het leven wordt schraler.

De recessie die bij hyperinflatie hoort is ernstig en langdurig, en ook daarna zal de oude levensstandaard niet terugkeren, want de olie blijft schaars en duur, en het lijkt een illusie dat de vervanger die uiteindelijk gevonden wordt even spotgoedkoop zal zijn als olie en gas een eeuw lang geweest zijn. We gaan dus substantieel een groter deel van ons budget uitgeven aan energie.

Groene inflatie

Wat weinigen zich zullen realiseren is dat precies hetzelfde geldt voor de groene economie waar veel idealisten zo’n voorstander van zijn. Duurzame energie en groene banen kosten gewoon geld, en alles wat ze meer kosten per kilowatt of kilometer dan de huidige fossiele kosten, gaat van ons besteedbaar inkomen af. Meer zonnepanelen (-bouwers) betekent minder verpleegsters, lagere uitkeringen, slechter onderwijs  en langer doorwerken na je 65e. De willigheid waarmee sommigen zich in een groene economie willen storten getuigt dus mijns inziens van een gevaarlijke naïviteit.

Simpel sommetje

Blijft staan dat dit lot ons bij het duurder worden van de olie ook te wachten staat.

En uit de rapporten van Exxon en BP bleek dat ook zij er van uitgaan dat binnenkort niet meer aan de stijgende olievraag voldaan zal kunnen worden, wat zal leiden tot prijsstijgingen die de groei in de vraag daadwerkelijk zullen afremmen. Dan praat je over een ontwikkeling die ook economische gevolgen heeft, en dus over een keihard peak-oil verschijnsel. Daarover is dus blijkbaar geen meningsverschil tussen ASPO en de oliemaatschappijen.

Als je dus door investeringen in duurzame energiebronnen een gunstigere kostprijs kunt halen dan de stijgende olieprijs, ben je wél zinnig bezig. Dat zijn dan gezonde groene banen. Daarom is het van belang om daar goed naar te kijken en een rationele afweging te maken.

Wat gaan de energieprijzen doen?

De laatste twee dagen is gebleken dat het er vooralsnog niet naar uit ziet dat we voor elektriciteit de eerste 50 tot 100 jaar met erg hoge kosten te maken krijgen: er is gas genoeg, en ook steenkool is opeens door UCG weer helemaal centrale-fähig.

Olie wordt wél gegarandeerd duurder. Ik hoorde al eind vorig jaar achter de schermen dat Saudi Arabië stiekem veel EOR chemicaliën inkoopt (daarmee kun je oprakende bronnen weer oppeppen) wat de geruchten voedt dat ze veel kleinere reserves hebben dan ze altijd claimen. Verder is er onlangs een onverklaarbare dip in hun productie geweest, en vandaag staken meerdere experts niet onder stoelen of banken  ook niet meer te geloven in de Saudische reserve productiecapaciteit. Dat houdt in dat er zo goed als geen flexibiliteit meer in de olieproductie zit. Met een zich herstellende wereldeconomie kan dat alleen maar leiden tot wéér een prijspiek, met bijbehorende recessie, ergens tussen nu en 2015.

Toch zal ook die prijs denk ik weer omlaag gaan, want er ligt nog véél te veel spotgoedkope olie in Irak en Libië die nu niet op de markt komt. Pas als ook daar de voorraden opraken gaat de prijs blijvend naar boven de €80 en wordt de deep-sea en teerzand olie echt rendabel.

Dan zal ook moeten blijken of er voor die prijs een goedkoper duurzaam alternatief is. Ik verwacht het niet, want juist transportvloeistoffen zijn bijna niet rendabel duurzaam te produceren, terwijl ze wel makkelijk en goedkoop uit gas of steenkool te maken zijn (wel met een enorme energiepenalty, dus ik zou het tandenknarsend aanzien…).

Veel leuker is dat je uitstekend op aardgas kunt rijden in een personenauto, en het ook bij diesel is bij te stoken in vrachtwagens. Dus het substituut voor olie is in het begin gewoon weer fossiel.

Wat nu?

Mijn conclusie is uiteraard dat er zeker de komende decennia nog geen enkel excuus is om de bevolking op te zadelen met een véél duurdere energievoorziening en een economische crisis. Temeer daar de rest van de wereld dat ook niet gaat doen, en we daarmee onze economie dus volstrekt naar de knoppen zouden helpen. Alsof de failliete EU knoflookstaten en de Chinese concurrentie niet al genoeg bedreiging inhouden voor onze huidige welvaart…

Wel is een lange termijn visie nodig. We moeten ooit over naar duurzaam, en elke verandering in de energievoorziening heeft er tot nu toe 50 jaar over gedaan om in de buurt van de 50% te komen, dus stilzitten is geen optie. Maar het is duidelijk dat het geen zin heeft om nu windmolens of zonnepanelen te plaatsten die maar 15 jaar meegaan en al die tijd alleen maar geld kosten.

We hebben dus ruim de tijd om onderzoek te doen om wél zinvolle en innovatieve energiebronnen en energiebesparende innovaties te vinden. Ik ben dan ook voor grote bedragen voor onderzoek, een actieve houding van de overheid als first customer als het commerciële verhaal goed is, maar hoogstens zeer beperkte (generieke!) subsidie op marktrijpe producten.

Verder is het gunstig om langzaam aan de wereld verregaand te elektrificeren. Dat kan sinds gisteren goed met UCG, en maakt een overgang naar duurzaam over 50 jaar mogelijk.

Biobashing

Het tweede onderwerp dat telkens opdook was de zeer breed gesteunde afkeer van biomassa en biobrandstoffen als oplossing voor de energieschaarste. De droevig lage EROEI (energy returned on energy invested), én EROI (energy return on investment), gecombineerd met het beslag op landbouwareaal maken het een irrationele oplossing, in een wereld waar voedselprobleem (mede door de CO2 maatregelen!) nijpender is dan het energieprobleem.

The Energy Report

Ik schreef al eerder een redelijk vernietigende kritiek op dit rapport van Ecofys voor het WNF. Al op de eerste congresdag werd het gepresenteerd door co-auteur Yvonne Deng van Ecofys. Mijn kritiek stond ook na haar praatje nog vol overeind, maar ik wilde pas reageren nadat ik haar ook persoonlijk gesproken had, dus volgt pas vandaag mijn reactie.

Ik moet zeggen, ik heb mijn mening moeten bijstellen. Ik had weinig op met de inhoud: het leek een rapport op bestelling, bedoeld voor de propagandamachine van een politieke fondsenwervingsorganisatie. Het verbaasde me dat een overduidelijk intelligent persoon zich daarvoor had geleend. Maar zo zat het niet.

Ik viel Yvonne aan bij het diner, beiden vermoeid na een lange dag luisteren en praten, en nam geen blad voor de mond. Dat is natuurlijk geen leuke besteding van je social event. Maar ze nam eindeloos de tijd voor mijn bezwaren, en wist ze allemaal met overtuiging te pareren. Er is wel degelijk goed nagedacht over het rapport, en ze is er persoonlijk niet alleen van overtuigd dat het mogelijk is om in 2050 een geheel duurzame energievoorziening te hebben, maar ook dat dit betaalbaar en ook nodig is.

Ik verschil nog steeds volledig met haar van mening over de mogelijkheid om überhaupt de groei van het wereld energiegebruik terug te brengen (China, India en Brazilië gaan gewoon hun eigen ding doen), en zeker over de middelen waarmee ze dat wil bereiken (hard overheidsingrijpen), maar ik heb wel respect gekregen voor de degelijkheid van haar verhaal, in de context van de opdrachtgever en haar eigen overtuiging.

Kretologie

Ik moet naar bed als ik eindelijk eens méér dan 5 uur slaap wil krijgen, dus dump ik hieronder een aantal uitspraken die ik heb opgetekend. Ik zal er op eventueel verzoek morgen verder over uitweiden, dus vraag maar raak!

Globalisatie en internationale handel worden flink teruggedraaid bij hoge olie- en dus transportprijzen

Elke energiebron tot nu toe heeft er 50 jaar over gedaan om 50% van energiegebruik te gaan leveren.

Ethanol doet niets anders dan inflatie opdrijven

Ethanol kost veel te veel water

Bij 10x olieprijs  dus $200 a $300 per vat krijg je hyperinflatie

Hyperinflatie is de enige oplossing voor een echte energiecrisis. Voornaamste consequenties: stoppen economische groei ontwikkelingslanden en enorme werkloosheid, plus sociale stratificatie

Stabiel $70/barrel is absoluut minimum voor grootschalige ontwikkeling van nieuwe oliebronnen (deep sea, tar sand)

Olieprijs is niet de dagprijs, maar de futures vanaf vandaag (gaan flink omlaag voor de komende tijd, dus nieuwe dip goed mogelijk)

Volgende prijscrisis uiterlijk in 2015, wellicht al in 2012, duurt 10 jaar

De reserves van Saudi Arabië zijn fake!

VS hypotheekcrisis is ontstaan door niet betalen van hypotheekrente. Waarom? Enorme stijging benzineprijzen! (van $1 naar $5 per barrel)

Wall Street yuppen hebben allemaal enorm verloren bij de crash in 2008 toen ze dachten te kunnen cashen op de peak-oil olieprijzen Nu gelooft niemand daar überhaupt meer in peak oil en zie je geen reactie meer op ontwikkelingen op de oliemarkt.

Criteria voor recessie (statistisch): olieprijs 4% van GDP of $80 jaargemiddelde/barrel

Nieuwe definitie peak oil:  moment dat het aanboren van nieuwe bronnen duurder is dan wat de maatschappij zich kan permitteren

Vorige twee gecombineerd: peak oil moment is wanneer jaargemiddelde olieprijs boven €80 komt

Er zijn veel te weinig zeldzame aarde elementen voor duurzame energiebronnen. Voorbeeld (één van vele): 1 GW = 8km2 solar =11% van wereldproductie Indium. Voor NL elektriciteitsproductie nodig: 190km2

Voedselketen kost 20% van ons energiegebruik, waarvan maar 2% in voedselproductie