Een van de leukste musea van Nederland is het Museum Valse Kunst in Vledder. Na een rondleiding door het museum ga je onthutst naar huis. Je beseft dan dat het inderdaad zo is dat de gevaarlijke cocktail van eergevoel, snobisme, wishful thinking en geld, geld, geld inderdaad onvermijdelijk leiden naar een situatie waarin de hele kunstwereld en de volledige mondiale kunstproductie van verleden en heden niet te vertrouwen is. En je snap dan ook dat kunstbezitters en andere ingewijden er geen belang bij hebben dit aan de grote klok te hangen.

Klimaatrapporten
Sinds gisteren weten we dat het in de wetenschap net zo bar gesteld is als in de kunstwereld. Het schokkende nieuws rondom de politiek geëngageerde vegetarische wetenschappelijke fraudeur uit Tilburg en de ich habe es nicht gewusst medestandster Roos Vonk uit Nijmegen haalt vandaag de voorpagina van De Telegraaf en verdient een spread op pagina 4 en 5 in de Volkskrant, waarin Robbert Dijkgraaf himself een rechtstreeks verband legt met de “aanhoudende kritiek op de klimaatrapporten”.

Horende doof
Even heel praktisch is er natuurlijk een prima oplossing te verzinnen voor datafraude. Juist klimaatsceptici hebben geopperd dat er een open source centrale databank moet komen waar alle originele data van alle peer reviewed wetenschap vrij toegankelijk moet zijn voor elke andere wetenschapper die het onderzoek wil repliceren dan wel falsificeren. Daarbij was in het geval Diederik S. zeker aan het licht gekomen dat de data ontbrak dan wel was gefingeerd. Hopelijk spatten bij Roos Vonk de vonken van haar vuurrose kaken nu ze zich achteraf realiseert dat ze de sleutel in handen had om zelf de fraude te ontdekken, maar dat ze vanwege haar confirmation bias en group think horende doof is geweest.

Cruyff
Er wordt ook veel geschreven over de “enorme druk” die op wetenschappers zou liggen om te publiceren. Of de verleiding van véél meer salaris bij publicaties in de top journals. De Volkskrant haalt de Nijmeegse hoogleraar Luca Consoli erbij die zich met wetenschapsethiek bezighoudt. Daar kan ik kort over zijn: net als in de sport pieken wetenschappers jong en dus hoeft er nimmer sprake te zijn van vermenging van carrièrebelang en wetenschappelijke zuiverheid. Hou jonge wetenschappers gewoon arm, maar geef ze huisvesting en gratis eten. Verbiedt ze te trouwen en kinderen te krijgen (Boris Becker: “Für ein Profi ist die Ehe gift!”) laat staan een hypotheek te nemen. Dit natuurlijk tenzij ze zelf geld meebrengen of particuliere sponsors vinden. Mik alleen op diegenen die zoveel passie voor waarheid en zuivere kennis hebben, dat ze liever jarenlang op een houtje bijten dan dat ze zich om financieel gewin corrumperen. Profiel Rypke Zeilmaker zeg maar. ;-) En de oudere wetenschappers? Die komen “slechts” in aanmerking als coach en trainer en mentor van de aanstormende jonkies. Waarbij we met Cruyffiaanse wijsheid meteen aangeven dat alleen voormalige topspelers jonkies die voor echte theoretische doorbraken hebben gezorgd in aanmerking komen om hun oude dag in de wetenschap te slijten. De rest moet net als de tweede garnituur voetballers maar een vak leren.

Maar bovenal doet deze fraudezaak me denken aan wat Theo Wolters zegt over het cruciale verschil tussen wetenschapper en ingenieur.

Theo Wolters is van mening dat het de taak is van de wetenschapper om zijn fantasie de vrije loop te laten en hypotheses te formuleren. Het is pas de ingenieur die pragmatisch kijkt of iets werkt. Waarbij de enige definitieve toetssteen voor de waarheid dan ook is: het werkt en dus is het waar. “De verbrandingsmotor is waar”, zeg ik altijd.

Wat las ik net in Watsons De dubbele helix, waar Maurice Wilkins James Watson terechtwijst vanwege zijn al te grote stelligheid dat DNA een helix moest zijn:

Maurice wilde van me weten of ik wel in de gaten had dat, als iedereen het erover eens zou zijn waar het  met de wetenschap naartoe zou gaan, alles zou zijn opgelost en we allemaal net zo goed ingenieur of dokter konden worden.

Dat is een breinkraker waar we even stil van worden….

Op het eerste gezicht onderschrijft dit Theo’s stelling dat wetenschappers bij voorkeur fantasten moeten zijn die vrijelijk associëren. Maar anderzijds toont het dat juist die geniale Nobelprijswinnende wetenschappers als Watson & Crick eigenlijk als ingenieurs te werk gaan omdat zij vanuit hun gut feeling allang weten hoe het zit en ze dit alleen nog “werkend” dienen te krijgen. Dit zou betekenen dat je juist de fantasten en twijfelaars buiten de wetenschap zouden moeten houden en alleen tegengestelde teams van mensen zou moeten formeren die het zeker weten en die als “ingenieurs” gaan kijken of het “vliegtuig”van team A of dat van team B vliegt.

Hoe grappig was het dat tijdens het KNMI-colloquium in de discussie over onzekerheid Fred Singer ineens met glunderende oogjes en met de nadruk op I van “ik” beweerde:

Well, I’m sure!

Dat is mijn inziens wat de ware wetenschapper kenmerkt. De innerlijke zekerheid over een nog twijfelachtige hypothese en de creativiteit om er onverwachte bewijzen bij te halen. En ook weer de aristocratische sportiviteit om ook je verlies te erkennen als team B gelijk krijgt.

Maar hoe bevrijden we nu de wetenschap van de valsheid die hier blijkbaar net zo woekert als in de kunstwereld? Ik denk dat dit helemaal niet het probleem is van de zaak Diederik S.. Om de valsheid kun je namelijk glimlachen of in het geval van een Piltdown-mens of een hufterige vleeseter zelfs schaterlachen.

Ontslag op staande voet
Nee het werkelijk kwalijke van de zaak Diederik S. is het politieke aspect. Het feit dat een politieke overtuiging en een activistische mening het onderzoek heeft gekleurd. Dat is wat we met wortel en tak moeten zien uit te roeien – te beginnen met het ontslag op staande voet van Roos Vonk in Nijmegen niet vanwege fraude maar vanwege haar lidmaatschap van de Partij van de Dieren. Gevolgd door het kappen van alle lijnen tussen KNMI en Den Haag te beginnen met het ontslag op staande voet van mijn voormalige studievriend en nu KNMI-klimaatlobbyïst te Den Haag Bram Bregman.

Oef!

Gerelateerd: