Oerkoeien zijn goedkopere grasmaaiers dan menselijke beheerders


Dankzij het gesmijt met SDE en MEP-klimaatsubsidies ter waarde van 18 miljard euro moeten we nu snijden in het Nederlandse natuurbeheer. Doodzonde, zo zag ik gisteren weer tijdens een grote grazers-excursie van ecologenblad De Levende Natuur met Groningse graasecologen bij de Drentse Aa, in gebieden van het zwaar door bezuinigingen getroffen Staatsbosbeheer. Natuurgeld wordt afgebouwd van 600 miljoen naar 200 miljoen per jaar, en de gevolgen zijn ernstiger dan ik dacht.

De natuurbeheerder is met 70 procent in haar budget gekort door dit kabinet. De bezuinigingen op natuur door dit kabinet leiden tegelijk tot het tegengestelde van wat de bezuinigers – die ik persoonlijk sprak- beoogden. Dat zal ik zo verder uitleggen.

Oernatuur met oerkoe is goedkoper dan menselijke maaier
De onderzoekers kijken vooral naar hoe je die grazers kunt inzetten om een gevarieerd terrein te krijgen en houden. Liefst zonder veel duur maaien en afvoeren. Een interessante uitkomst in tijden van bezuiniging dus.Eén van de ecologen die in Drenthe onderzoek doet – Chris Smit van de Rijksunivesiteit Groningen- kende ik nog uit Wageningen. Hij zat één jaar boven mij en werd wél onderzoeker.

Falende Grazers versus faciliterende soorten
Teveel grazers leidt tot vernietiging van diversiteit in plant- en diersoorten, maar te weinig begrazing leidt weer niet tot de door ecologen gewenste vegetatiepatronen en openheid. Die discussie beschreef ik al in Falende Grazers ‘Metaforen voor een Goedkope Wildernis’in het NRC. Wat dan wel werkt, dat was dus onderdeel van Jan Bakker en Chris Smit hun onderzoek.

Eén van de praktische doelen die uit hun onderzoek volgt is dus eigenlijk de manier vinden, om met spontane processen als begrazing een gevarieerde natuur te krijgen zonder al te veel beheer en dus kosten.

Excursiegroep bij typische begrazingsnatuur, met voor in beeld het struweel van bramen en sleedoorn die werken als 'verpleegstersoorten'. Wordt de rest kaalgevreten, dan kunnen hierin weer boompjes ontkiemen


Een menselijke maaier kun je sturen, maar koeien doen niet beslist wat een beheerder wil. Zo eten ze liever eiwitrijk gras op oude landbouwgronden, waardoor ze dus onbruikbaar zijn om heide kaal te vreten. Krijgen ze de kans, dan snellen ze van de schrale heide naar het weiland. Het blijven koeien.

De bezuinigingsparadox:minder boerennatuur dankzij boerenmentaliteit
Toevallig ken ik de personen achter het rigoureus snoeien van natuurbeleid en Staatsbosbeheer, én hun motivatie die ze me in geuren en kleuren vertelden. Er speelt een sterk ressentiment. Zie het als de wraak van het platteland op het stadse denken, als aanval op de procesnatuur met oerkoeien van ecologen die met de Oostvaardersplassen en streven naar oernatuur hun hand overspeelden.

Alsof je met een beroep op ´de natuurlijkheid´je kunt ontslaan van de zorgplicht op dieren. En omdat ecologie een vorm van soft science is, zouden Wageningse en Groningse ecologen met hun wijsheden wel wat meer bescheidenheid kunnen betrachten alsof zij weten wat ‘De Natuur’is. Natuur is emotie, en die emotie speelt zeker bij deze ‘deskundigen’een even grote rol als bij boeren, burgers en buitenlui met hun eigen praktische kijk op natuur.

Trapveldjes
Nieuwe natuur is niet bij iedereen zo geliefd als bij Wageningse en Groningse systeemecologen, het zijn vaak van die verwaarloosde trapveldjes met slonzig vee dat voor oertijd moet spelen. Hieraan hebben we de afgelopen jaren vele miljarden besteed, en het is juist dit waar Bleker de stekker uit trok. Leg de ecologische meerwaarde maar eens uit van aangekocht weiland, waar je de boer met zijn koeien afjaagt om er de natuurbeheerder met zijn oerkoeien in te planten.

Een wel heel mysterieuze handeling? Nee, het beginnend struweel moet op de plaat, voor landschapsecologen is dit heel bijzonder

Agronatuur is dure natuur
Maar juist de behoefte aan bezuiniging op beheer en de behoefte aan minder menselijke bemoeienis en dus kosten, zorgde vanaf de jaren zeventig voor terreinwinst van procesnatuur. De duurste natuur is de kneuterige soortjesnatuur, agrarische natuur met weidevogels waarbij je continue moet ingrijpen. Immers, een ‘zelfredzame’ natuur – waarin niet individuele soorten het doel zijn maar processen- daar is geen duur menselijk ingrijpen meer bij nodig.

Wat we nu ‘natuurbeheer’noemen, is het nabootsen van boertjes uit 1850, die met hun schapen, ploegjes en andere activiteiten een lappendeken aan landschapjes creerden met veel soortenrijkdom. Daarom moeten we zelfs ‘stuifzanden’van Europa behouden, door roofbouw uitgemergelde zandpartijen met hun eigen soorten. Daar moet je iedere zoveel jaar weer branden, plaggen. Enorm duur. Daar zullen de klappen vallen.

Jan Bakker, Groningse graasexpert legt uit. Het is een typische procesecoloog, die kenmerkend reageerde toen ik vroeg naar het effect van begrazing op de adderpopulatie. Uiteindelijk bleek dat hij het gewoon niet wist, maar toch deskundig wilde lijken als de ecoloog die snapt dat soortjes niet belangrijk zijn maar processen. Hij draaide wel bij toen ik doorvroeg.

Maaien en afvoeren kost meeste geld: Klimaatgeld naar vergisting maaiafval?
Eén van de duurste beheersmaatregelen is maaien en maaisel afvoeren. Dat kost beheerders klauwen met geld. Juist op deze posten zullen ze moeten bezuinigen om de enorme financiele klap van 70 procent minder budget op te vangen.

Waardoor dankzij bezuinigingen mogelijk méér ecologennatuur verschijnt met meer grote grazers, die juist bij de bezuinigers zo impopulair is. Andere opties zijn kostenloze verwerking van het maaisel via vergisting. De beheerders beginnen creatief na te denken. Overigens is ook voor gemeenten die afvoer van maaisel een grote kostenpost. Indirect kan de verkwiste klimaatsubsidie toch weer gunstig uitpakken voor natuur. Er gaat dit jaar ook SDE-geld naar ‘groengas’, dus naar de vergisting van maaiafval en ander groen. Die verwerking scheelt natuurbeheerders weer geld. Zo komt er toch nog wat klimaatgeld bij natuurbeheer terecht.

Ik hoor eigenlijk thuis bij de vaalgeklede baardmannen, die minuten kunnen turen naar een zeldzame klapekster of plots voorover buigen naar een zeldzaam boeketje van bontgebefte blauwpijper, journalist wilde ik nooit worden: laat staan blogger. Ik werd wakker en was het plotseling..

Laten we geld klimaatbeleid weer in natuur stoppen
Al met al mocht ik me rond de Drentse Aa bij Gasteren weer verbazen over de geweldige landschappen die we in Nederland hebben, met dank aan de natuurbeheerders. Wat mij betreft stoppen we per direct met geldverspilling aan 18 miljard euro klimaatsubsidies via MEP en SDE voor die lelijke windmolens, en maken we daarmee dat EHS-natuurnet nog af, bovenloops aan de Aa nog de laatste boeren uitkopen zodat je de zaak kunt laten overlopen en meanderen. Klimaatsubsidie is all pain, no gain, terwijl we met natuurgeld het mooiste land van de wereld kunnen maken: zelfs met 17 miljoen mensen op zo’n klein stukje aarde.

Drenthe leek net op Polen, maar dan op een uurtje rijden van huis. Als Polenliefhebber hoef ik dus niet meer uren te rijden, maar kan dus al in Drenthe uitstappen.

Gerelateerd: