โ€œIn de wereld van vandaag is eigen vrijheid voor velen het hoogste goed. Mensen moeten zich kunnen ontplooien en mogen hun bestaan zelf vormgeven.
De verzuiling gaf maatschappelijke zekerheid, maar die tijd is voorbij en keert niet terug.โ€

(pauze om het gewicht van deze uitspraak te onderstrepen)
Citaat uit de kersttoespraak 2012 van Koningin Beatrix

Kijk eens aan.. ook onze lieve koningin leest blijkbaar mijn blogs! Want wat schreef ik een tijdje geleden:
.

U bent bereid de handen uit de mouwen te steken om iets van uw leven te maken. U geniet van de vooruitgang die u daarbij boekt, op eigen kracht. Eigenlijk juist daarom!

U bent prima in staat om zelf te bepalen wat goed voor u is, en hebt geen behoefte om de rest van de straat te vertellen hoe zij hun leven moeten leven. Die moet zich dan ook liever niet met uw keuzes bemoeien. Dat geldt nog sterker voor de overheid. Uw persoonlijke vrijheid is u dierbaar.

U neemt verantwoordelijkheid voor uw daden, en zit zo nodig op de blaren als het eens tegenzit. U vindt dat de anderen die het echt niet redden, recht hebben op uw solidariteit. Maar voor iedereen die daar aanspraak op maakt een gespreid bedje op uw kosten: dat gaat u te ver.

U vindt elk mens verantwoordelijk voor zijn eigen geluk: iedereen van wieg tot graf voor alles behoeden en in de watten leggen is niet de taak van de overheid. Dat werkt ook helemaal niet.

Mee eens?

Transitie voltooid
Ik schat in dat een zรฉรฉr groot deel van de Nederlanders zich herkent in deze levenshouding.

Van een achtergebleven, confessioneel en verzuild boerenvolkje zijn we in 70 jaar veranderd in een vrijzinnig liberaal, hoog opgeleid, en uiterst rijk land, dat op alle criteria voor welvaart en geluk zeer hoog scoort. Er zijn nuances, maar bijna de gehele achterban van de middenpartijen is qua levenshouding inmiddels gewoon liberaal, afgezien van wellicht een deel van de christelijke stemmers. Dus stemt iedereen morgen VVD, toch?

Een dag later, na de ongekende verkiezingsoverwinning van de VVD, schreef ik:

Transitie voltooid
Ik schreef eerder dat de levenshouding van de Nederlanders de laatste 70 jaar van confessioneel naar liberaal verschoven is. Bovenstaand kaartje spreekt boekdelen: op de dunbevolkte noordelijke provincies en de grote steden na, is het hele land om.

Ik benadruk, gesteund door onze majesteit, deze enorme verschuiving in liberale richting zo sterk omdat hij de belangrijkste sleutel vormt tot de toekomst van de Nederlandse politiek.
De andere twee sleutels: de ontwikkelingen rond de EU (korte termijn) en de vergrijzing van de bevolking (lange termijn).

De links-rechts schaal
De politieke verhoudingen zijn altijd geduid in relatie tot de schaal links-rechts. Wat daarmee in Nederland bedoeld werd was wel ongeveer duidelijk: hoe linkser, hoe socialistischer; hoe rechtser, hoe kapitalistischer.

Geen wonder dat het CDA zich in het midden nestelde: het voelt zich beter thuis bij immateriรซle waarden dan bij het slijk der aarde. Daarbij was de drang tot het belijden van de morele superioriteit er erg sterk, dank zij de protestantse bloedgroepen, waarbij gewedijverd diende te worden met de socialisten, die behept bleken met een vergelijkbare getuigenisdrang.

Tot overmaat van ramp bleek ook de Nederlandse journalistiek door dezelfde drang bevangen, en zo kon het gebeuren dat Nederland decennia lang gevangen was in een Calvinistische politieke correctheid, die steeds verlammender begon te werken. De eerste die deze ballon lek prikte was Pim Fortuin, toen hij het benoemde als โ€œde linkse kerkโ€. En inmiddels is het grootste deel van de bevolking er wel klaar mee.

In Nederland zijn de liberalen ooit aan de rechterkant beland, vanuit hun wens om de invloed van de overheid en de socialistische drang tot het steeds sterker belasten van winst en inkomen terug te dringen. Zo werd de VVD het toevluchtsoord van de ondernemers en de rijke klasse.

Maar deze schaal heeft zijn betekenis verloren. Kapitalisten en socialisten hebben allebei goede economen en die zijn het er wel over eens dat nog verder nivelleren ook voor de laagstbetaalden negatief uitvalt, omdat het slecht is voor de economie. In crisistijd gelden even andere regels, maar in het algemeen is ook in de ogen van links de grens bereikt. Nivelleren is verkiezingsretoriek geworden, geen fundamenteel twistpunt meer. De kritiek op de grote graaiers bij de banken en andere grote ondernemingen is terecht, maar heeft een morele basis, geen economische.

Wat wordt dan de nieuwe schaal?
Dat laat zich eenvoudig raden. Buiten onze grenzen is dat de schaal progressief โ€“ conservatief.
Liberalen zijn vrijzinnig en worden dus als progressief gezien. De harde kapitalisten vind je bij de libertariรซrs, die sinds kort ook in de Nederlandse politieke arena zijn opgedoken. En de confessionelen vormen overal per definitie de rechtervleugel, waar de nadruk ligt op het behouden van Normen en Waarden.

Op deze constellatie gaat Nederland uiteraard ook uitkomen. Maar de invulling ervan in de vorm van partijen is nog verre van duidelijkโ€ฆ

De politiek correcte ijsschots
In Nederland zou deze versie van de schaal er ongeveer zo moeten gaan uitzien:

Utopische socialistische partijen zoals SP horen uiteraard op links.
In Nederland vormen de liberalen inmiddels de grootste groep, met als basis de VVD, stevig in het politieke midden.
Op rechts komt een confessionele partij.

Dan blijft er een kleine, smeltende ijsschots over tussen SP en VVD voor alle politiek correcten, die decennia lang de Nederlandse politiek bepaalden: Groenlinks, PvdA, CDA en D66. In wanhoop zullen ze elkaar van de schots afvechten, en uiteindelijk blijven alleen PvdA en D66 over. D66 overigens alleen maar omdat ze een deel van de liberalen zullen blijven aanspreken, als ze het slim spelen.
En zolang de kiesdrempel niet verhoogd wordt zwerft de rest van de partijen nog tijden rond als splinters op beide vleugels.

Verhagen op rechts
Het is een illusie om te denken dat het CDA de ruk naar rechts kan maken om de VVD heen. Daarvoor zou in รฉรฉn keer het gehele kader gewisseld en het partijprogramma omgegooid moeten worden. Nee, de oplossing is veel simpeler.

Verhagen scheidt zich namelijk af met de Limburgse tak van het CDA en begint een brede, onverbloemd rechtse partij, de CVP (conservatieve volkspartij). Het gezicht van de CVP wordt Camiel Eurlings.

De echt rechtse VVD stemmers zijn hun partij na eerst Dijkstal en nu Rutte helemaal beu en stappen over, evenals de rechtse PVV leden die erachter gekomen zijn dat de PVV gewoon een linkse partij geworden is. Uiteraard voelen veel gematigde confessionelen (vooral de zuidelijke katholieken) zich thuis in de CVP.

Maar de partij voorziet ook voor veel ouderen in een behoefte. 50+ hoeft niet te sneuvelen, maar veel ouderen zullen toch liever op een degelijke grote partij stemmen. En ouderen zijn er meer dan genoeg, binnenkort. Hier vinden we de derde sleutel terug.

Hiermee heeft de CVP een harde basis van al gauw 20 tot 30 zetels, met in goede tijden nog 10 meer. Kom daar als splinter op de ijsschots maar eens om!

VVD en D66 verdelen het midden
De grote liberale middenmoot gaat vooral naar een optimistische, pragmatische maar duidelijk liberale VVD, die duidelijk afstand neemt van de politieke correctheid van de ijsschots, en het opneemt voor ondernemers, ZZP-ers en de vele mensen in loondienst die met hard werken wat van hun leven willen maken.

D66 blijft nog een decennium overeind door liberaal maar wรฉl politiek correct te zijn, en daarna verzint het wel een nieuw punt van onderscheid waardoor ze hun wazige hoog opgeleide achterban met een overheidsbaantje weten vast te houden.

PvdA en SP op links
Op links blijft alles bij het oude: men is elkaars grootste concurrent bij de kiezer en kan dus niet samenwerken. En tegen de verkiezingen loopt de kiezer toch vooral naar de PvdA omdat die kans maakt op regeringsinvloed.

Herschikking politiek landschap voltooid โ€“ coalities weer simpel
Deze constellatie zou best wel eens stabieler kunnen zijn dan de uiterst volatiele situatie van de laatste jaren. Mensen voelen zich weer langere tijd thuis bij een partij, omdat ze zich ermee kunnen identificeren.

De coalities worden ook weer eenvoudiger. Een sterke rechtse partij snoept wel VVD kiezers weg, maar heropent de optie om een rechtse coalitie te vormen: als VVD, CVP en klein rechts een meerderheid halen, gaan die samen regeren. Zo niet, dan komt D66 in beeld.

Maar dan is er voor D66 ook een optie over links: SP, PvdA en D66 met klein links. Plus een aantal midden-coalities. Dan heeft D66 het dus voor het uitkiezen!
Dat lijkt een luxueuze positie, maar het is een dodelijke luxe, want meeregeren heeft D66 altijd alleen nog maar ellende opgeleverd.

Tot zover mijn voorspelling voor de toekomst van de Nederlandse politiek, zoals ik die al een paar jaar verkondig. Maar die blijkt door de recente ontwikkelingen niet veel dichterbij gekomen te zijnโ€ฆ.

Nieuw politiek landschap nog ver weg
Daar zijn een paar redenen voor.

Zo lijkt Verhagen te weinig populair bij zijn collega’s om op dit moment een hele CDA afdeling achter zich te kunnen krijgen, en is het lokale CDA kader sowieso nog teveel in verwarring om zich een zo drastische stap te kunnen voorstellen. Een krachtige CVP is er dus in 2016 waarschijnlijk nog niet.

Ook heeft de VVD top zich eigenhandig een vernietigende slag toegebracht door het onderhandelingsteam volkomen te laten freewheelen, en zich pas na het tekenen van het regeerakkoord te gaan interesseren voor de inhoud daarvan. De VVD top ligt nu dus vooral bij de eigen achterban erg slecht. De enorme overwinning, die historisch had moeten zijn, en vele jaren van liberaal overwicht had moeten inluiden, lijkt daardoor ernstig gedevalueerd. Niemand in de partij verwacht nog een continuering van het huidige zeteltal.

Bij de volgende verkiezingen is er dus nog steeds geen partij voor de rechtse kiezer, en is de rest van het veld volledig versplinterd, als het tegenzit. Niemand weet meer waar de kiezers heen zullen gaan, vooral die kiezers zelf nietโ€ฆ

Is dit nu wel een juiste schets van de situatie in 2016?
Nee, zo zal het ook niet gaan. Want we hebben รฉรฉn sleutel over het hoofd gezien.

Europa bepaalt de volgende verkiezingen
Terwijl Rutte II en de VVD zich best wel zullen herstellen van de dramatische start, komen er nog een heleboel hete hangijzers, pijnpunten en extra bezuinigingen aan. Het kabinet overleeft het waarschijnlijk wel, door de doodsangst voor verkiezingen van beide coalitiepartners.
Maar Rutte zal geen extra problemen met de PvdA gaan opzoeken. Europa is aan de PvdA gegeven, en in de VVD zelf wordt er heel uiteenlopend over de wenselijkheid van meer Europa gedacht.
Daarbij is dwars gaan liggen tegen de federalistische gedachtes van Merkel geen optie, nu we door onze sleutelpositie tussen Duitsland en de rest van Europa sterk aan invloed gewonnen hebben. Rutte zal elke discussie over Europa en de Euro dus zo slim mogelijk proberen te omzeilen.

In de tussentijd neemt de weerstand van de bevolking tegen Europa steeds meer toe, door de steeds maar weer gebroken beloftes over bijdragen aan de knoflookstaten (inclusief Frankrijk binnenkort), en door de bemoeizucht van Europa.
Dit wordt nog versterkt doordat men in tijden van crisis behoefte heeft aan een schuldige buiten de eigen groep. Niet voor niets zag de PVV in Europa een ideale vervanger van de islam als de grote vijand.

Over de aanpak van de Nederlandse problemen zullen de partijen bij de volgende verkiezingen weinig onderscheidende posities in kunnen nemen: de crisis zal nog lang niet voorbij zijn, de kosten van de gezondheidszorg zullen nog steeds niet onder controle zijn, de belastinginkomsten zullen blijven tegenvallen, de kosten van het dwaze klimaatbeleid zullen volledig uit de hand beginnen te lopen, en het overeind houden van de Euro zal steeds grotere bedragen op gaan slokken, zonder dat een oplossing in zicht komt. Iets anders dan harder de broekriem aanhalen kan geen enkele partij beloven.

Er blijft รฉรฉn punt over waarop gescoord kan worden: het Europabeleid.

Dat is principieel terecht: het streven naar een politiek verenigd Europa is verkeerd en gevaarlijk, en een federaal Europa is even ongewenst als onhaalbaar.
(Hierover heb ik een jaar geleden flink geblogd (hier, hier, hier, hier en hier) en wat ik toen in al mijn onbevangenheid beweerde staat nog als een huis. De hierbij voorgestelde oplossing voor de Euro, de Matheo Solution, krijgt internationaal zelfs steeds meer bijval.)

Maar ook is de Europa-haat heel gemakkelijk als populistisch speerpunt uit te spelen.

De PVV hoeft overigens helemaal niet populistisch te doen: hun delegatievoorzitter in Brussel Laurence Stassen schrijft bijzonder zinnige columns over het onderwerp, en veegt mijns inziens met elke Eurofiel in een discussie met gemak de vloer aan.

Het huidige halfslachtige pro-Europa beleid van de VVD gaat de partij bij de volgende verkiezingen dan ook keihard opbreken.

Verkiezingsuitslag 2016 laat zich nu al raden
Het kabinet kan onmogelijk populair worden bij de bevolking. De tijden zijn te zwaar en het beleid is daar te hard en te tweeslachtig voor. De volgende keer zouden velen dus al niet meer op opportunistische gronden de overstap maken naar PvdA en VVD vanuit hun eigenlijke voorkeurspartij, wat deze keer de uitslag bepaalde. Als daar dan bijkomt dat die voorkeurspartijen de SP en de PVV zijn, en die twee wederom inzetten op de anti-Europa sentimenten, is duidelijk op welke voor Nederland dramatische uitslag we in 2016 afstevenen.

Politieke landschap op de lange termijn
Uiteindelijk zal mijn eerste scenario met een redelijk stabiel politiek landschap met een stevige confessionele partij op rechts en een liberale in het midden wel bewaarheid worden, maar het ziet er op dit moment niet naar uit dat dat snel te gebeuren staat. Tot dat zover is hebben we te maken met een volledig instabiele situatie met een stuk of vijf partijen die jojoรซn tussen de 5 en 35 zetels, en dus met een bijna onregeerbaar land.

Naschrift
Tijdens het afronden van dit verhaal zag ik Verhagen op TV als de allerlaatste Moraalridder van het gelijknamige programma van de EO. Hij blijkt al 8 maanden werkloos, en oogde fitter en vrijer dan ooit.
(Waar is hij al die tijd achter de schermen mee bezig geweest?)
Neelie Smit-Kroes opvolgen leek hem veel leuker dan burgemeester van Maastricht worden.
(Hij is dus nog even machtsbelust als vroeger!)

Het programma eindigde met de volgende veelzeggende woorden van Verhagen als antwoord op de vraag waarom er volgens hem toekomst is voor christelijke politiek:

โ€œโ€ฆ..Ik denk dat er voor een volkspartijโ€ฆ die ook een antwoord weet te bieden vanuit die christen-democratische idealen op het onbehagen in de samenleving, โ€ฆ dan is er toekomst voor het CDA.
Want hoe ga je met elkaar om, zorg je voor je naaste, en waarden en normen in onze samenleving: daar blijft ook Nederland in de toekomst behoefte aan hebben.โ€

Een fraaiere start van de CVP campagne is moeilijk voor te stellen!