Het was wel even wennen dat niemand minder dan Jan Rotmans, Professor Transitie Management, zich nota bene in Trouw ineens uitsprak tegen de transitie naar duurzame energie. Hij had namelijk een wetenschappelijk rapport van enkele ingenieursbureaus met belangen in de duurzame hoek nageplozen en vastgesteld dat dit rapport onwetenschappelijk was. Het is veelzeggend dat juist Jan Rotmans zich nu ineens uitspreekt tegen zonne- en windenergie. Hierrr de link naar de tekst van zijn opiniestuk in Trouw met tevens ook een Engelse versie. Hieronder de tekst integraal in het Nederlands:
Rapport duurzame energie is onwetenschappelijk
Jan Rotmans; hoogleraar transitiemanagement Erasmus Universiteit Rotterdam – Trouw, 29/08/13
Vakliteratuur lijkt willekeurig gelezen en risico’s zijn wel erg positief doorgerekend. Er deugt weinig van de duurzame adviezen, concludeert Jan Rotmans.
Ingenieursbureaus Witteveen & Bos, Aracadis en Fugro hebben een overzicht gemaakt van de (vooral internationale) wetenschappelijke literatuur over duurzame energie. Hun rapport is een vertaalslag naar de Nederlandse situatie en een interpretatie van de risico’s. Op alle drie aspecten van het rapport valt wetenschappelijk gezien het nodige af te dingen.Om te beginnen: de gebruikte literatuur is onvolledig en zeer selectief. Belangrijke Europese en Amerikaanse studies naar schadelijke milieu-effecten van wind- en zonne-energie worden niet genoemd. Wel wordt bovenmatig vaak verwezen naar literatuur uit de duurzame zelf, zoals onderzoek van Vestas, de Nederlandse Wind Energie Associatie (NWEA), Eneco, Suntech en First Solar, Toyota en Greenpeace. Ruim driekwart van de bronnen is pro-duurzaam. Dit vormt samen beslist geen adequate afspiegeling van de beschikbare literatuur.
Ook de vertaalslag naar de Nederlandse situatie is zeer gebrekkig. Als er schadelijke effecten zijn aangetoond in het buitenland, wordt steevast aangegeven dat dit niet voor Nederland hoeft te gelden. Illustratief zijn de voorbeelden van het vrijkomen van radioactief materiaal dat in China bij de winning van neodymium voor de windgeneratoren en het ontsnappen van opgeslagen CO2. Het rapport noemt dit niet representatief voor Nederland. Merkwaardig is echter, dat als er geen internationale bronnen bekend zijn over mogelijke schadelijke effecten, wel wordt aangenomen dat dit voor Nederland in elk geval geen probleem vormt.
Mooi voorbeeld zijn ook de gezondheidseffecten van windparken voor mens en dier door laagfrequente geluidsgolven en bodemtrillingen evenals de dodelijke werking op vleermuizen en vogels. Het rapport stelt dat dit niet waarschijnlijk is. Die kan in theorie echter wel optreden, afhankelijk van het type windmolens en de gebruikte technieken bij installatie. Maar er zijn geen literatuurbronnen gevonden met concrete voorbeelden, dus wordt gesteld dat duurzame energie ‘niet leidt tot gezondsheidschade en sterfte’, terwijl die kans wel bestaat.
Risico’s gebagatelliseerd
Over de verhoogde kans op blackouts stelt het rapport dat weliswaar elders op de wereld een verband is aangetoond, maar dat voor Nederland meer gedetailleerd lokaal onderzoek nodig is om hier iets over te kunnen zeggen. Wel wordt met stelligheid beweerd dat de maximale kracht van een blackout in Nederland door het sterk wisselende aanbod van duurzame energie 3.0 op de schaal van Siemens is. In de bijlage staat echter dat dit slechts een indicatie is. In Duitsland is al een blackout van 3.8 gemeten.De achilleshiel van het rapport is de interpretatie van de onzekerheden en risico’s van duurzame energie. Opvallend is dat het begrip ‘onzekerheid’ vrijwel geen aandacht krijgt. Het komt slechts 1 keer voor in het rapport. Dit is methodologisch niet te verdedigen, omdat het hele klimaatdebat draait om een inschatting van onzekerheden, in data, bronnen, effecten.
Wat betreft de risico-inschattingen: dat is het zwakste deel van de studie. Wie accuraat leest, ziet een duidelijk patroon. De klimaatrisico’s worden stelselmatig uitvergroot. Enerzijds door adjectieven te gebruiken als ‘unprecedented, ernstig, catastrofaal, dringend, urgent’. Waar in de achtergrondbijlagen aanzienlijk meer nuances worden aangebracht, verdwijnen die consequent in de summary for policy makers. Ook worden telkens weer risico’s afgedekt door voorzorgsmaatregelen.
Het mooiste voorbeeld van hoe onwetenschappelijk met risico’s wordt omgegaan, is de inschatting van risico’s van grondwatervervuiling in China. Dit risico is significant hoger dan bij conventionele fossiele energiebronnen (zelfs bij ‘fracken’ is er geen contact met het grondwater). Essentieel is welke chemicaliën vrijkomen bij het graven naar neodymium, dysprosium en andere grondstoffen voor wind- en zonne-energie maar vooral ook voor de productie van accu’s voor onze Prius-en. Dit kunnen bij elke mijn en elke locatie weer andere toxische, corrosieve, kankerverwekkende en radio-actieve stoffen zijn, mede omdat ook allerlei zuren worden gebruikt om de elementen uit het gesteente te halen. Die kunnen in het grond- en oppervlaktewater terechtkomen.
Menselijke fouten
In het rapport wordt hier nogal mistig over gedaan, met versluierend taalgebruik: zo spreekt men consequent van ‘hulpstoffen’ in plaats van schadelijke chemicaliën. De risico’s op grondwatervervuiling zelf worden niet expliciet geclassificeerd, laat staan gekwantificeerd.Illustratief is ook de formulering over het vermengen van chemicaliën met het drink/grondwater: ‘Er kan met een goede mijnbouwtechnieken geen vermenging plaatsvinden met het drink/grondwater, tenzij het technische proces niet onder controle is en een open mijn in een gebied van drinkwaterwinning ligt.’
Voor de twee oorzaken die het rapport noemt van mogelijke grondwatervervuiling, reikt men direct de oplossing aan. Menselijke fouten kunnen worden beperkt door goede training en adequaat toezicht, technische fouten kunnen geminimaliseerd door goede monitoring.
En nu komt het: door het minimaliseren van menselijke en technische fouten worden de risico’s op grondwaterverontreiniging ‘beheersbaar’. Maar als we menselijke en technische fouten weg-rationaliseren dan wordt elk risico van elke soort activiteit beheersbaar.
Het is bijzonder dat Jan Rotmans nu ineens deze eerlijkheid aan de dag legt. Maar niet heus. Zie het origineel. Jan Rotmans is – om de theorieën van Nassim Nicholas Taleb erbij te halen – domain dependent.
Daar de attitude van de “Regering” in het kader van wind en zonne-energie slechts gedreven wordt door het binnenhalen van subsidies voor “bevriende partijen” – zoals Richard Tol ook al aangaf – juist daar verwacht ik bepaald niet dat er enigszins geluisterd gaat worden naar steekhoudende argumenten als het gaat om schaliegas.
Het enige argument om dit door te zetten blijkt steeds weer te zijn dat het goed is voor de bevriende partijen om grote hoeveelheden belastinggeld naar hen door te sluizen….
En de bezorgde bevolking hoeft zich niet druk te maken, alleen maar de belasting te betalen, alles is OK!
De kernvraag is, wat is de doelstelling van Rotmans met dit anti- duurzame (anti windturbine- / zonne-energie) oordeel en artikel?
Turris, er zijn legio voorbeelden van alarmisten die tot het sceptische kamp zijn toegetreden…
Misschien dat het Universiteitsbestuur eens met J.R. heeft gesproken? (jouw wens toch)
Over het gebruik van chemicaliën liegt Jan Rotmans.
Over het gebruik van zeldzame aardmetalen en de schade die dat aan het milieu oplevert heeft hij het artikel “De dodelijke keerzijde van windenergie goed gelezen”:
http://fibronot.nl/nieuwsartikel277-356/
Jullie hebben hopelijk toch wel door dat de tekst een parodie is op de tekst waarnaar ik verwijs?
Jazeker Hajo, maar…
Soms pakken de dingen toch anders uit dan verwacht…
Hahaha, je had me, was een goeie voor 1-April geweest.
Maar serieus, het blijft opmerkelijk hoe realistisch het betoog is als je alle argumenten omdraait.
Well done!
Ik las de nieuwsberichten op de Ipad en keek op Climategate.nl met verwondering. Dacht dat de “verlichting” eindelijk was doorgebroken bij Rotmans en probeerde de achtergrond van zijn eigen transitie te doorgronden. Ik heb niet op de rode link in de tekst gedrukt, waardoor ik de 1 April lading niet door had. Toegegeven ik trapte er dus in. :-)
Ik had de volgende opties in gedachten:
1) Rotmans is professionele communicatie strateeg van de klimaat-duurzame doodlopende weg, moet (reeds langere tijd) tot de wijsheid zijn ingekeerd, dan maar nu zo gezegd het roer om, dan blijf ik alle komende kritiek op de ineenstorting van het klimaat-duurzame kaartenhuis voor. Rotmans gaf vorige week al twitterend aan, dat klimaat-duurzaam- sceptici gaarne willen zien dat groene actievoerders blijven roepen dat de fossiele bronnen wereldwijd bijna geheel op zijn, terwijl schaliegas nog ca. 400 jaar wereldvoorraad aan de reeds 200 jaar fossiele wereldvoorraden toevoegt.
2) Rotmans is feitelijk anno 2013 geheel van zijn wetenschappelijke voetstuk gevallen, en zeker al twitterend als een populistische blaaskaak en politiek-agitator. Het laatste jaar zijn er emmers stront over hem heen gekieperd (niet alleen via kritiek geuit op Climagate.nl) vanuit wetenschappelijke sceptische hoek, op een gegeven moment doe je een laatste poging om het tij te keren. Je wend je tot je wetenschappelijke superieuren en maakt een knieval, door te stellen dat duurzaam toch aanzienlijke nadelen heeft, die belicht moeten worden.
3) Rotmans is het (feitelijk allang) eens met de ernstige milieu-nadelen van windturbine-energie en met de ernstige milieu-nadelen van zonne-energie en dacht, dat het een uitgekozen moment was de wetenschappelijke balans in de Transitie-“wetenschap” te herstellen. Rotmans is (blijkens) door zijn eigen College van Bestuur onlangs op zijn vingers getikt (iets wat ik feitelijk ook verwachtte) door zijn te duidelijke politieke positie en te onwetenschappelijke publicaties en blogs.
4) Rotmans wil het kabinet laten vallen, peilen vol gericht op Minister Kamp. Door als Transitie deskundige desinformatie onder de politieke groene gelederen te verspreiden omtrent het (zeer pijnlijk voor de Groene-Religie) afgesloten energie convenant en het schaliegasrapport. Het haalt de wetenschappelijke grond weg onder het gehele duurzaam-beleid. (Rotmans’ kritiek op vermeende onderschatte risico’s bij schaliegas-winning was daarbij slechts een dummy).
En zo staat Rotmans toch weer met zijn billen bloot op Climategate.nl
Goed gedaan Hajo!
Hajo,
ik tussen het lezen door afdalen in het riool van urgenda punt en el om te zien of er iets mankeert aan m’n bolle ogen!!!
Mijn tijd is schaars!!
En dan ook nog die zongebruinde lachende kop van jou!
“Maar niet heus” hmmm – ik dacht werkelijk dat er eindelijk een keerpunt was bereikt.
Tjerk Wagenaar, directeur van Natuur & Milieu en een van de onderhandelaars namens de milieu-organisaties bij het energieakkoord heeft afgelopen woensdag nog overleg gevoerd met een aantal criticasters van het akkoord, waaronder Jan Rotmans.
Zoals bekend moet iedereen uiterlijk op 4 september met z’n achterban gesproken hebben of ze ‘ja’ of ‘nee’ zeggen over het energieakkoord.
Greenpeace legt het akkoord voor aan zijn raad van toezicht, aangezien er volgens campagnedirecteur Joris Thijssen al een peiling onder donateurs en niet-donateurs is geweest, waarvan de resultaten zijn gebruikt in de onderhandelingen.
Over het algemeen hebben de onderhandelaars een mandaat gekregen om namens hun organisaties de gesprekken in te gaan, en dus wordt er doorgaans niet van uitgegaan dat verzet vanuit de achterban alsnog een streep kan zetten door het akkoord.
Volgens Wagenaar van N&M is de inspraak van de achterban over het akkoord dus niet meer zo belangrijk. “Het gaat er nu om: hoe kunnen we hiermee verder. We hebben afgesproken dat we 6.000 MW wind op land willen realiseren, en de vraag is nu: hoe gaan organisaties als bijvoorbeeld Natuurmonumenten en de Waddenvereniging hiermee om”.
Volgens Wagenaar is het van belang dat Nederland niet blijft hangen in oude structuren met langdurige inspraaktrajecten, maar dat juist de stroperigheid uit de procedures verdwijnt.
Beste Tjerk.
Ik mis iets, namelijk wie gaat dit allemaal betalen?
Jouw organisatie die zo graag windmolens wil hebben?
Of toch de Nederlandse huishoudens die over vijf jaar een bedrag van ruim 1000 euro bovenop de jaarlijkse energienota krijgen gepresenteerd? HONDERD EURO PER MAAND!
Neem van mij aan dat de maatschappelijke weerstand zo groot zal worden dat bij de evaluatie in 2016 het dan zittende kabinet ijlings eieren voor z’n geld zal kiezen en de hele zaak zal afblazen.
Om die reden zullen Nederlandse banken en pensioenfondsen ook niet in de windmolen plannen van het energieakkoord stappen, omdat de kans dat het in 2016 alsnog afgeblazen wordt meer dan 90% is.
Prachtige vondst Hajo! En ook de ‘verklaringen’ in de reakties waren aangenaam leesvoer. Ik miste deze ‘verklaring’ nog: Rotmans is tenslotte TRANSITIEhoogleraar!
Overigens etaleert hij zijn onwetenschappelijkheid hier wel schaamteloos. Referenties met meningen tellen en klagen dat jouw mening er niet bij zit, dat heeft niets met wetenschap te maken, dat is John Cook niveau, dat kan Greenpeace zelfs beter. Een wetenschapper zou resultaten van niet gerefereerde studies aanhalen en -bijvoorbeeld- aangeven waarom die de conclusie wel/niet ondersteunen, inhoudelijk dus. Het raakt me wel persoonlijk dat iemand , ,ondertekenend met hoogleraar, het academisch niveau zo te grabbel gooit. Het zou me verbazen als dit zijn universiteitsbestuur geen zorgen baart. Benieuwd wat zij doen als deze Rotmans brouwsels zich blijven opSTAPELen..
Als wij het er mee eens dat Rotmans’ (=Hajo’s) kritiek op het gefingeerde rapport over duurzame energie een pluim verdient dan moeten we impliciet toegeven dat het rapport over schaliegas van Witteveen & Bos, Aracadis, and Fugro dezelfde tekortkomingen bevat. Was dit Hajo’s intentie met deze truc? Het is een constatering waar ik niet blij mee ben in ieder geval.
Bij een commerciële onderzoeksopdracht zoals deze, bepaal je doorgaans voorafgaande aan de start wat je wel en niet onderzoekt, en overleg je dat vervolgens voor goedkeuring van de onderzoeksopdracht met de opdrachtgever, ter voorkoming van mismatch bij oplevering met de verwachtingen van de opdrachtgever. Ik denk 100% dat dat ook gebeurt is. Witteveen en Bos / Fugro hebben onderzocht en opgeleverd conform de vastgelegde opdrachtformulering in het contract.
Dat wat niet onderzocht is, is dus geen verrassing voor de opdrachtgever en is dus ook overeenkomstig het contract. Als er verder onderzoek nodig mocht blijken, zoals Hajo suggereerde (wellicht ook wens van de 2de Kamer?), naar datgene wat volgens de opdracht/contract buiten het onderzoek is gebleven, dan kan dat alsnog in een nieuwe aanvullende opdracht.
Ik hoop dus, dat onafhankelijke consultants Witteveen en Bos / Fugro ook een vervolg onderzoeksopdracht krijgen naar de milieu-risico’s, economische risico’s en maatschappelijke risico’s (zoals een full power-black-out) bij de verdere geplande uitbreiding van windturbine-energie en zonne-energie in Nederland.
@hajo:-) inderdaad ben ik een selectieve’domeinafhankelijke academie-activist, die publiek betaalde werktijd verdoet met getwitter over transitiegeleuter. Taleb rules!
Omdat mijn leerstoel zo weinig voorstelt in wetenschappelijke zin hou ik veel tijd over voor twitter,academische kettingbrieven en ingezonden stukken in onze krant dagblad Trouw
Hij leest! Hij leeft! Hij is Echt! Hij bekent! In Transitie! Rotmans is gebleken een groene politieke intrigant en activist te zijn, geen objectieve wetenschapper!
Turris, je denkt toch niet dat na het fakeverhaal hierboven de beer van Katendrecht hier zelf reageert?
@ Niek: Dat was mijn allereerste gedachte! Toch even virtueel gejubeld.
Deze operette professor J Rothmans is buitengewoon verantwoordelijk voor de economische teloorgang van Nederland, die nu al hevig is en een instorting, die er aan staat te komen. Hij krabbelt mogelijk wat terug omdat hij ook wat andere zaken onder ogen begint te zien, wellicht op deze site met veel info over energiepolitiek. Maar het is te weinig. Vooral het beton , staal en energie gebruik in de bouw fase van zee windmolens is al verschrikkelijk maar wordt nooit genoemd. Verder energie winning uit een bron die 50x duurder is dan een andere ( investering zon kost >50x kern) . Leuteren over vieze mijnbouw in China is slechts filosoferen over een bijzaak. Beperkte beschikbaarheid voor grondstoffen om een “getransiteerd” energie systeem te bouwen is het grote punt. Kosten -baten. Input output Dat maakt dat energie winning uit zon met zonnepanelen het grootste gedeelte van het BNP zou vormen in de toekomst, waardoor er vrijwel niks meer voor consumptie overblijft. Dat leidt tot gigantische verarming en vernietiging van de huidige levensstandaard. Maar daar gaan het Jan niet om. Kapot maken van de economie is ook een geslaagde transitie. Alleen heeft de andere Jan met de pet ,(De stemmer, consument, TV kijker) dat nog niet door , dat DAT het is ,wat aan het gebeuren is. Letterlijk en koude kermis. Leuk verkocht door Professor Jan.
renevers: hear, hear! (ook je andere commentaar over energie was zeer interessant).
Jan Rotmans in de bonen:
http://www.duurzaamnieuws.nl/urgenda-start-met-peulen-parade/
Peulen-parade ???????? Duurzaam is nu afgedaald tot “biologisch”, wat geheel niet duurzaam is. Het is pathetisch deze peulenparade, en is als potentieel mislukte 3de feministische golf te beschouwen. De industriële landbouw en veeteelt hebben, 100% wetenschappelijk aangetoond in Wageningen University, slechts toekomst als duurzame voedselproductie, omdat het minder water en minder fertilisatie nodig heeft, minder afval produceert, minder arbeidskosten en hogere opbrengst per hectare. Het is Food for the Millions, terwijl biologisch voedsel is Food for the Few (= rich people). Biologisch voedsel is dus per definitie a-sociaal.
Wij, hardwerkende arbeiders en middenklasse, wij worden continu verneukt door deze gesubsidieerde klimaat-milieu-bio-zeloten met hun groene religieuze hallucinaties.