Het zesde massa-uitsterven: liggen we op schema?

Het pas ontdekte en gedoemde slakje

Naturalis meldt dat 10 Maleisische slakje-soorten direct na hun ontdekking voor de wetenschap dreigen uit te sterven.

Een team van Maleisische en Nederlandse biologen heeft 31 Aziatische slakkensoorten van het geslacht Plectostoma uit West-Maleisië, Sumatra en Thailand geclassificeerd. Hiervan zijn er tien nieuw voor de wetenschap. De extreem kleine en bizar gevormde landslakjes komen alleen voor op kalksteenheuvels, waarvan er veel  worden afgegraven. Eén soort die is ontdekt en beschreven in de nieuwe publicatie zal waarschijnlijk verdwenen zijn aan het einde van 2014. Vijf andere soorten worden ook met uitsterven bedreigd. De studie is gepubliceerd in ZooKeys (25 maart 2014).

Zogenaamde endemen, soorten met een klein geisoleerd verspreidingsgebied, en minder mobiele soorten zijn het snelste de klos, wanneer mensen hun habitat veranderen. Maar hoe staat het verder? Het is de in Nederland geboren Nobelprijswinnaar Paul Crutzen die iets met ‘kantelpunten’heeft, en in een paper in Environmental Science and Technology in 2010 zijn concept van het ‘Anthropocene’ verdedigt, dat hij in 2002 in Nature lanceerde: een nieuw tijdvak sinds de Industriele Revolutie waarin de mensheid een geologische kracht is geworden. Ook verwijst hij naar het ‘zesde massa-uitsterven’ dat zou plaatsvinden deze eeuw. Maar vindt dat wel plaats?

Om als ‘massa-uitsterven’ mee te tellen, dient volgens Barnosky in Nature in 2011 tenminste 75 procent van de soorten uit te sterven.  Neem de inslag van de meteoriet in Yucatan Mexico die 76 procent van de soorten wegvaagde, op de grens tussen Krijt en Tertiair. En 250 miljoen jaar geleden ging het leven door een bottleneck op de grens van het Perm: 95 procent van de soorten legde het loodje.

Dus, hoeveel soorten zijn er nu in de afgelopen  500 jaar uitgestorven?
Kijken we naar zoogdieren, dan zien we dat er inclusief ondersoorten 80 verdwenen, goed voor 1,4 procent van de door de wetenschap beschreven soorten zoogdieren. Bij vogels ligt het percentage ook op de 1 procent in afgelopen 500 jaar. Dat is geologisch gezien meer dan  ‘normaal’ volgens Barnosky, maar de claim dat er dus een massa-uitsterven plaatsvindt is op zijn minst ambitieus te noemen.

Als alle categorieen van de IUCN Rode Lijst, dus ook de bedreigde en kwetsbare soorten uitsterven legt 22 procent van de zoogdiersoorten het loodje, en 14 procent van de vogelsoorten, de best bestudeerde diergroepen: want voor de rode lijst zijn slechts 2,7 procent van alle bij de wetenschap bekende soorten onder de loep genomen. Opnieuw, iedere soort die door menselijke onachtzaamheid uitsterft is één te veel, maar de huidige 1 procent is in de verste verte niet (nog) vergelijkbaar met de grote 5 extinctie-events waarmee Crutzen het vergelijkt. Toch?