Kunnen de eurosceptische partijen straks een deuk in de boterberg slaan?

Net als in de klimaat- en energiediscussie is het alsof je in twee verschillende werelden leeft als je de mainstream media èn kritische blogs zoals Climategate.nl of DDS leest. De MSM doen hun best politiek correcte meningen in de verf te zetten om de Europese Unie te prijzen, met als schrijnend voorbeeld NRC, zie hier. Hoofdredacteur Vandermeersch pleit voor ‘beter uitleggen’ van de Unie (waar hebben we dat meer gehoord..). Dat is pure propaganda, journalistiek zou de feiten boven halen en een kritische analyse van beide standpunten in de krant zetten.

Ook in het Europa ‘debat’ trachten MSM de ‘moral high-ground’ op te zoeken. Dus als je kritisch of zelfs tegen de Unie bent, ben je tegen het ‘vanzelfsprekend goede’. Net als de dommeriken die het niet goed voor hebben met de mensheid, de aarde, grondstoffen uitputten, soorten uitroeien…zzzz. De goedmens houding die een rationele discussie onmogelijk maakt.

De polls: veel verandert er niet
Kritische blogs besteden veel aandacht aan de eurosceptische partijen en over hun kansen klinkt veel optimisme. Maar wat betekent dat voor waar het uiteindelijk allemaal om gaat: de macht in de Unie? Ondanks het sceptische optimisme laten de peilingen op wiki (zie figuur) zien dat er over de afgelopen maanden niet erg veel verandering was. De lijnen verlopen voornamelijk horizontaal. 

De grote partijen met de stemmende macht veranderen niet zo veel. Op dit moment is het EPP (met het CDA) het grootst, onmiddellijk gevolgd door de S&D fractie, zeg maar de PVDA voor Nederland. In de peilingen liepen deze twee fracties een nek aan nek race, maar het lijkt er nu op dat het EPP net iets groter blijft. De liberalen (ALDE) met VVD en D66 zijn nu beduidend kleiner en blijven dat ook.

De niet-ingedeelden zijn groter dan ALDE maar dat is niet een eenduidig euroskeptische fractie. Het plaatje toont dat de twee grote eurofiele partijen groot blijven. Dit machtsblok, gesteund door ALDE en kleinere eurofiele fracties blijft dus machtig in het EP, ook al omdat de kleinere euroskeptische partijen lang niet allemaal samenwerken.

De twee grote fracties blijven groot vanwege ‘halfautomaat’ gedrag. Veel mensen vinden dat ze moeten stemmen maar hebben geen idee wat er in Brussel (met hun stem) gebeurt. Ze stemmen daarom gewoon op hun eigen nationale partij in het blinde vertrouwen dat dat wel goed zal zijn. De Unie is een supranationaal machtsinstituut dat veel te ver van de mensen en van de economische macht af staat.

Het Europees Parlement is niet wat velen denken
Het begrip ‘parlement’ krijgt een zekere inhoud die gevormd wordt door eigen (nationale) ervaringen. Voor een Nederlander is ‘parlement’ synoniem met een gekozen groep mensen die navolgbaar zijn, die kritisch het regeringsbeleid volgen en die het ooit zelf beter hopen te doen. Maar op EU niveau moet je het woord parlement heel anders invullen.

In principe zijn de EP leden ook wel navolgbaar maar dat is vooral theorie. Veel kiezers kennen de EP fracties niet eens en hebben van personen al helemaal geen benul. EP leden kunnen dus vrij onbelemmerd hun gang gaan zonder door de kiezer te worden beoordeeld of afgestraft.

Een zeer essentieel verschil met een nationaal parlement is dat EP leden nooit zullen ‘regeren’. Een soort virtueel parlement dus, eigenlijk heel bizar. EP commissies en fracties kunnen vrij extreme posities innemen, zodanig dat je je afvraagt hoe ze met zoiets idioots weg komen. Ze doen dat vanwege hun onderhandelingspositie. Pure machtspolitiek die absurde vormen kan aannemen omdat het EP zo ver van de realiteit staat. In nationale parlementen is er een natuurlijke rem die ervoor zorgt dat (tegen-) voorstellen redelijk blijven omdat je ze misschien in de toekomst wel waar moet maken.

Gelukkig is de raad nog steeds het belangrijkst
Nou gaat dit allemaal over het EP, want daar kiezen we voor. Maar hoe belangrijk is dit voor de macht en het EU beleid. De Europese Raad van Ministers speelt nog altijd een belangrijke rol bij de uiteindelijke beslissingen. Het EP kan wel initiatieven nemen of samen optrekken met de Commissie, de Brusselse ambtenarij, maar de Ministerraad is toch nog relatief machtig in de besluitvorming.

Politiek gezien gaan de eurosceptische partijen dus niet direct zwaar wegen op de machtsverdeling in het EP, maar ook niet in de besluitvorming van de Unie. Indirect kan een sterke uitslag voor die partijen wel een gunstig effect hebben als je vindt dat de EU te groot en machtig is en zich zou moeten beperken tot enkele kerntaken, zoals buitenlands beleid en interne markt.

Ook milieubeleid moet minder Europees
Milieubeleid wordt ook vaak in één adem genoemd bij die kerntaken, want ‘milieu-effecten zijn immers grensoverschrijdend’. Dat wordt gebracht als een no-brainer. Maar hoe meer ik daar over nadenk hoe minder ik ervan overtuigd ben. Als we wetenschap moeten manipuleren en vele fijnstof doden moeten verzinnen om beleid erdoor te rammen -het moet van Brussel- zijn we niet goed bezig.

De kaderrichtlijn water, een Europese monsterwet is een ander voorbeeld. De Rijn is schoon geworden door intensieve samenwerking tussen de betreffende landen al voordat de KRW er was. Die landen waren gemotiveerd om dit aan te pakken. Maar om dit model, verpakt in een superambitieus en nauwelijks meer uitvoerbaar megapakket op te leggen aan heel Europa blijkt niet het verwachte wondermiddel.

Eurocraten denken dat iets opgelost is als er wetgeving is
Dat is een ander bezwaar van de Unie. Veel eurocraten denken dat iets opgelost is als er wetgeving is, maar niets is minder waar. Een overtuigend maar triest voorbeeld is de Europese hoofdstad die nog steeds niet gerioleerd is. Voor 1/3 loost Brussel zijn afvalwater nog steeds ongezuiverd en die andere 2/3 wordt pas sinds enkele jaren gezuiverd, terwijl de wet al van de vorige eeuw is.

Het hele EU project zou grondig en objectief op feiten, kosten en resultaten getoetst moeten worden om te kunnen bepalen welk Europa we ècht nodig hebben. Maar de zittende macht, gesteund door de MSM, is hier niet toe bereid. Alweer een parallel met het klimaat-en energiebeleid.

Toch zou een sterk euro-kritische uitslag een schrikeffect kunnen hebben op de ontwikkelingen in de Unie. Kritische ontwikkelingen op nationaal niveau kunnen dit versterken, waarbij het helpt als landsbelangen nòg sterker gaan meespelen. We zien bijvoorbeeld dat het Europese energiebeleid al pas op de plaats moet maken door de ferme houding van de Visegrad landen onder aanvoering van Polen. Zij zijn niet meer bereid hun eigen energiebelang, lees welvaart, zo maar op te offeren ‘omdat Brussel het wil’.

Naarmate de economische achterstand van de EU duidelijker wordt verwacht ik meer van dergelijke ontwikkelingen. Daarnaast kunnen ook andere gebeurtenissen helpen bij het temperen van EU ambities, zoals Schotten die voor onafhankelijkheid van Engeland stemmen bijvoorbeeld. Bovendien komt er voor de Raad een nieuwe president en aan het eind van het jaar een hele nieuwe Commissie. Al die veranderingen tesamen zullen de komende maanden een belangrijk effect op de EU gaan hebben, de parlementsverkiezingen zijn hier slechts een onderdeel van.

Zonder concurrentiekracht geen rol op het wereldtoneel
De EU wordt bestaansrecht toegedicht om een rol op het wereldtoneel te kunnen spelen, niet onterecht. Daarvoor moet Europa economische (en geopolitieke) macht hebben, maar die wordt aangetast door de-industrialisering, belemmering van innovatie en gebrek aan concurrentiekracht. De veel te dure energie hoef ik hier niet verder uit te leggen en het verlies aan investeringen geven glashelder aan hoe beroerd de Europese vlag erbij hangt.

Het staat als een paal boven water dat Europa volop voor competitiviteit op datzelfde wereldtoneel moet gaan, en snel ook. Zelfs bij veel eurocraten staat ‘concurrentiekracht’ inmiddels weer op de agenda, maar om het waar te maken moet nog veel van de opgebouwde burocratie geslecht worden. Alle geschetste veranderingen tezamen zullen de komende tijd de positie van de Unie bepalen, de parlementsverkiezingen spelen daar een rolletje in.