Het is makkelijk om een groepsgevoel erin te pompen via TV. Je zorgt voor voldoende medestanders rond de tafel, wat sturende intro’s met de boodschap er al in en een enkele, liefst wat zwakke tegenstander voor het ‘andere geluid’. Bijvoorbeeld een toch al niet zo populaire politicus. Kat in ’t bakkie voor de presentator. Onder die omstandigheden moet je al heel sterk in je schoenen staan wil je onder de groepsdruk uit kunnen.
Bij P&W zag ik dat jaren terug al eens waarbij in een ‘discussie’ over klimaatverandering in zo’n setting de arme tegenpool ook nog eens moreel onder druk werd gezet: ‘en wat doet u zélf voor het milieu?’ De gesprekleider en tafelgasten kijken je aan, de camera richt zich.. geen schijn van kans. Met een publieke oproep wiens credo lijkt te zijn ‘wij mensen verpesten het milieu dus het is onze eigen schuld’ is het geen wonder dat die boodschap er zo sterk bij het Nederlandse publiek ingeramd zit dat men vergeten is zelf te observeren. En zelf een mening te vormen.
Afgelopen week bij DWDD kon je in een item over moderne abstracte kunst mooi zien hoe dat in zijn werk gaat. Er werden werken van Rothko getoond en besproken door een elite-panel, met zwemmer Pieter van den Hoogenband als gast. Bij het eerste werk zag ik een grijs vlak dat me deed denken aan de pas gepleisterde muur in onze gerenoveerde keuken. Maar dat vond het elite-panel niet. Moderne abstracte kunst kan duidelijk niet zonder uitleg: ‘Je ziet eigenlijk een soort sombere kleuren die toch oplichten’. En voordat ik de diepere betekenis hiervan helemaal doorgrond had ging het verder met ‘
‘ik vind dat het heel lumineus is, het trilt en het zweeft en het vibreert..’
Ja dat had ik allemaal even gemist moest ik toegeven. Bij het tweede werk leek het even leuk te worden toen twee van de kunstkenners met elkaar in de clinch dreigden te gaan. Maar de melding ‘we proberen altijd de gevoelens of de intenties van de kunstenaar te lezen’ loste dat op. Arme Pieter, hoe kun je in dit kunst-elite gezelschap gewoon zeggen dat je het zelf op de kleuterschool al beter kon. Hij stamelde dus maar dat hij het mooi vond. Nou ja, ‘de eerste twee vond hij mooier dan deze’, maar ‘deze vond hij ook heel erg mooi’ haastte hij zich nog om te zeggen. De sympathie-prijs ging naar Nico Dijkshoorn die zei dat het rode schilderij hem aan de tomatensoep van zijn moeder deed denken, die deed daar suiker in…
Maar toen legde Margriet Schavemaker van het Stedelijk Museum Amsterdam het derde doek gelukkig nog even uit. ‘De kleuren zijn veel feller’, begon ze. Oef, gelukkig! Dat had ik dan toch wel gezien, een sprankje hoop.
‘Hij zoekt naar nieuwe abstractie, loskomen van de figuratie en naar die abstractie toe’
Tja, dat was dan weer lastiger, maar toch ging het er bij mij in als koek. Maar misschien kwam dat omdat zij het zei, en daarbij duidelijk in beeld was, moet ik wel toegeven. Jammer dat er doorgeschakeld moest worden naar het schilderij.. Zie het fragment hier.
Zo’n elite-bespreking heeft wel iets van een wijnproeverij die ik eens op TV zag. Niet zo’n proeverij van de plaatselijke wijnhandelaar zoals hier in België regelmatig gehouden wordt, want daar is niets elitairs aan. Gewone mensen die wijn lekker vinden lopen met streeplijsten bloedserieus te proeven en te bedenken welke ze zullen kopen. Volkomen oprechte Bourgondische lekkerbekkerij. Maar op TV waren het top-wijnproevers en de ‘toetsen van vanille..’ en ‘lichte hint van nootmuskaat..’ waren niet van de lucht. Maar vervolgens vielen sommige dure wijnen stevig door de mand in een blindproeverij, terwijl vermeende mindere goden soms hoge toppen scheerden.
Een blindproeverij voor de kunst
Een blindproeverij voor abstracte moderne kunst, dat zou interessant zijn. Wij van climategate.nl zijn niet zo onder de indruk van ‘goed gevoel’ of groepsdruk. We pakken liever de rekenmachine of controleren de feiten. Meten is weten. Over smaak valt dan wel niet te twisten zegt men, maar wat je wel kunt doen is testen of men onderscheid kan maken tussen top-abstracte-kunst en kleuter-werkstukken. Een kunstenaar maakt een compositie, een kleuter maakt ‘iets’ zal de kunst-elite misschien zeggen..
Tja, dat is een mening, maar hoe testen we dat. Een tijdje geleden vond ik een test op internet: ‘zie jij het verschil tussen kunst en het kliederwerk van een kleuter’! Dus test even mee. Geen snobistisch neus ophalen met een air van ‘och, als ik het van binnen maar voel’.., nee, het is nu de tijd van de waarheid: meedoen! En vermeld gerust je eigen score in de reacties!
Ha, geniaal die test: You got 6 out of 11 right!
leuke test !
You got 9 out of 11 right! Niet makkelijk. Maar wel wel bij de meeste onderdelen een kwaliteitsverschil. Het wordt lastig wanneer de kleuters goed werk leveren. Overigens valt over smaak slechter te twisten, dan over het klimaat.
Jaren gewerkt in technische dienst van computerbedrijf. Verkopers verkochten soms gebruikte en defecte apparatuur, aan ons de taak om in nacht en weekend de boel aan de praat te krijgen. Dit ongerief werd dan gecompenseerd met een etentje in een chique eettent. Bij zo’n gelegenheid deed de gastheer wel erg lang over het keuren van de wijn waarop een collega hardop door het restaurant riep: “hou toch op Anton, dat spul komt toch allemaal uit Pernis” . De ober vertrok geen spier, best knap.
Als je wilt beweren dat aan de tafels op de nationale treurbuis vaak sprake is van groepsdruk; ok! Maar vergis je niet, ook onder “echte” kunstenaars bevinden zich een hoop toddlers. Kunst kijken met een meetlat, rekenmachine en thermometer is nou eenmaal lastig en daar wordt het trouwens ook niet voor gemaakt, net zo min als “om de wereld te veranderen”.
Daarmee gaat het met Rothko eigenlijk al meteen aan het begin mis zoals we in het stukje documentaire mochten zien: De wereld veranderen met kunst. Kunst is opdrachtloos (autonoom?) en pelt (hooguit) de werkelijkheid af als een ui. Wie daar niet tegen kan moet maar wat anders gaan doen in z’n vrije tijd.
Dat moderne (abstracte) kunst duidelijk niet zonder uitleg kan blijkt niet uit de uitzending. Eerder het tegenovergestelde: ieder kookte er zijn eigen potje van. En als het al waar zou zijn dan geldt dat ook voor de “klassieke” beeldende kunst.
Kijken naar schilder / moordenaar Caravaggio is toch ‘leuker’ als je iets weet over de bijbel, zijn tijd en zijn persoon http://nl.wikipedia.org/wiki/Caravaggio_%28schilder%29 In die zin is de autonomie van moderne / abstracte kunst misschien wel groter dan die van de “klassieken”.
Dat Rothko zich geen raad wist met de werkelijkheid was niets nieuws. De werkelijkheid weergeven ná de holocoust met de gebruikelijk beeldtaal was in zijn ogen een onmogelijke opdracht. Ik kan me daar wel iets bij voorstellen. Iets dergelijks had een deel van de Duitse expressionisten na WOI. ook al bij de hand gehad; hoe nog te schrijven als de woorden die je verplicht bent te gebruiken ook al waren gebruikt om een verschrikkelijke oorlog in gang te zetten en te rechtvaardigen? Diezelfde woorden. Bijna stuk voor stuk meldden die expressionistische dichters zich wel vrijwillig aan voor het grote avontuur aan het front. Een taxatiefoutje. Verheerlijkten zij eerst nog de efficiëntie van de moderne slachthuizen in Chicago; tijdens hun veldtochten leerden zij de andere verworvenheden van de moderne tijd kennen. Dat leverde gedichten op waarvan m’n ouwe opoe inderdaad zou kunnen zeggen: dat kan m’n ouwe opoe ook.
Nogmaals: vingers weg als je daar niet tegen kunt.
En toch ging het mis met Rothko en dat kwam in de uitzending ook ter sprake, maar niemand die er van weten wilde. Hij wilde de wereld veranderen door middel van kunst. Daar hebben communisten wel vaker een handje van, de drang om de wereld op de schop te nemen. De bedoeling van zijn werk voor “the four seasons” was inderdaad dat het rijke tuig in het duurste restaurant van New York geen hap meer door de keel zou krijgen. U begrijpt dat ik daar als kok én felle anticommunist geen goed woord voor over heb. En toch zou ik Rothko geen toddler willen noemen.
Een meetlat voor kunst is onzin uiteraard, want het heeft geen absolute waarde. Iemand vind iets mooi of niet. Maar wat iemand mooi vindt wordt behalve door persoonlijke smaak ook psychologisch bepaald en daarbij speelt groepsdruk een grote rol. Dat intrigeert mij en ik zag het ook gebeuren toen Pieter vdH voor het blok werd gezet, we zullen nu nooit weten wat hij er écht van vond. Veel mensen zullen ‘vinden’ wat de groep vindt en sommigen gaan daarin heel ver. Om Rypke te citeren: ‘niets gaat mensen te ver, behalve non-conformisme’.
Hetzelfde zie je bij de klimaat/energie discussie vandaar dat ik deze enigszins ‘offline’ blog ook hier postte.
De kans dat moderne abstracte kunst zonder toelichting een groot publiek bereikt lijkt me kleiner dan van een werk als, pakweg, de nachtwacht. Dat die toelichting verschilt per persoon is niet verbazend, maar zonder toelichting ontgaat het veel mensen. Die ‘interpretaties’ zijn persoonlijk en dus verschillend, en ze lijken me nogal wat gebakken lucht bevatten. De quiz vond ik een leuke manier om daar eens wat doorheen te prikken..
Voor Bèta’s die eens een dagje zonder rekenmachientje door het leven willen: snobvrije duiding voor beginners en gevorderden: http://www.bol.com/nl/p/the-story-of-art/1001004000982388/