Ex-staatssecretaris Henk Bleker: ‘Het natuurbeleid was mislukt’

Rietsnijders in Het Swin, Nieuwe Natuur van het door Bleker met 70 procent gekorte Staatsbosbeheer. Exploitatie van natuurterrein is meer dan ooit nodig om het huishoudboekje van natuurclubs op orde te krijgen

Een update over ons onderzoek naar de Nederlandse biodiversiteit, deze aflevering mijn gesprek met Henk Bleker. Het natuurbeleid leeft nu in het jaar 3 na Henk Bleker, en de beleidsbureaucratie blijkt nog niets te hebben geleerd zoals ik morgen blog: nu eerst Bleker zelf. De man uit Bellingwolde veroorzaakte een aardschok in zelfvoldaan natuurland zoals ruraal sociologen Bas Arts en Arjen Buijs schreven in een speciaal aan Bleker gewijd wetenschappelijk artikel in Land Use Policy in 2014. Het blijkt-aldus Bleker- dat de groene sector de bezuinigingen gewoon over zichzelf had afgeroepen. De economische crisis werkte als katalysator om de weerstand die al leefde om te zetten in budgetkorting voor natuurclubs.

Volgens Bleker was het natuurbeleid gericht op soorten gewoon mislukt, omdat men maar bleef roepen dat het slecht bleef gaan. Neem de claim van Teo (z)Wams de directeur natuurbeheer van Natuurmonumenten (krijgt meer salaris dan Mark Rutte), vorig jaar maart nog in het Vakblad Natuur Bos en Landschap, die ook door het Wereld Natuur Fonds, ja bijna iedereen werd gepapegaaid, afkomstig van het Planbureau voor de Leefomgeving:

‘‘Uit onderzoek blijkt dat er nog 15 procent over is van de oorspronkelijke biodiversiteit in Nederland. In tegenstelling tot 50 procent in Europa en 75 procent wereldwijd.’

‘Bakken met geld zonder resultaat’
Waar ook de Wageningse sociologen de bekende kreten uit de natuursector herhalen over ‘populisme’ en het idee dat men niet meer gediend was van technocratisch beleid, had Bleker wel degelijk een punt met zijn rigoureus snoeien in natuurgelden en een budgetkorting van 70 procent voor Staatsbosbeheer. Ze krijgen miljarden euro’s, Natuurmonumenten kreeg liefst 0,6 miljard euro subsidies van de overheid sinds 2000, tienduizenden hectares grond. En de groene rupsjes nooitgenoeg blijven maar roepen dat niets helpt. Natuurmonumenten cs hebben de kortingen kortom over zichzelf afgeroepen. Daarnaast vernielen zij met hun ‘nieuwe natuur’ veel bestaande waardevolle landschappen die omwonenden juist waardeerden: dit was de andere voedingsbron van verzet tegen de miljarden voor natuurbouw, zie ‘De Woudreus’ die zich tegen Staatsbosbeheer keerde.

Volgens Bleker zou in 20-25 jaar ongeveer 15-20 miljard euro zijn gespendeerd aan natuur in Nederland, inclusief Postcodeloterijgelden. ‘En dan ben ik nog aan de zuinige kant’.Dit is een claim die ik zelf in twijfel trek. Sinds 2007 verliep de Rijksbijdrage aan de Ecologische Hoofdstructuutr EHS via de ILG-gelden van 3,7 miljard euro richting provincies waar Bleker met 700 miljoen euro op kortte. Smeer de overgebleven 3 miljard euro over de ILG-periode van 7 jaar uit, en je houdt een rijksbijdrage van dik 400 miljoen per jaar over waaruit ook infrastructurele projecten en andere landschappelijke projecten moesten worden betaald. Dat ruwweg 10 miljard euro belastinggeld aan ‘natuur’ is besteed sinds 1990 lijkt aannemelijker, dat is minder dan de helft van wat ABN Amro ons kostte.

…maar wel meer mooie landschappen
Bij deze bedragen komen we op de discussie van waaruit Bleker werd aangevallen uit het establishment van de natuurbouwers. Hij zette nieuw beleid op de rails en kon landelijke budgetkortingen probleemloos doorvoeren op de golf van bezuinigingen. Door het academisch establishment te passeren en met zijn mediastijl gaf hij een stem aan een onderstroom van kritiek op het natuurbeleid sinds 1990, waarbij steeds meer mensen zich afvroegen wat het resultaat nu was van alle natuurmiljarden. De kritiek op wat Bleker ‘elitenatuur’ noemt, gemor tegen door Wageningers vooraf geformuleerde natuurtypen gericht op doelsoorten viel bij een groot deel van de bevolking in goede aarde. Bleker is duidelijk geoefend in media-omgang. Ook tijdens ons gesprek laat Bleker het ene ‘quote-bare’ woord na het andere vallen, meestal zinsnedes die hij letterlijk ook tegen anderen herhaalde.

‘Als je 20 jaar bakken met geld blijft besteden aan natuur, en je hoort steeds maar dat het alleen maar slecht gaat’, stelt Bleker. ‘Als al je beleidsinzet dan nog niet werkt, dan heb je een probleem van een formaat dat een parlementair onderzoek waard is. Het beleid gericht op het terugkrijgen van die soorten was misschien per definitie nooit haalbaar. Die soorten komen niet zomaar terug, en in dat opzicht kun je dus zeggen: het beleid was mislukt.’ In zijn provincie Groningen voldoet ook 6500 hectare van de 10.000 hectare EHS-terrein niet aan eisen van natuurdoeltypen, zo stelt de ex-staatssecretaris.

Maar aan de andere kant, er kwamen dankzij het beleid wel mooie nieuwe landschappen bij. ‘ Zoals beken die weer kronkelen en voor de gewone man is dat mooi genoeg. Die zal het een worst zijn of dat ene soortje er nu wel zit of niet. Mijn nuchtere manier om zo het natuurdossier te benaderen was een doorn in het oog van de ideologen. Die konden 20 jaar lang zonder veel kritiek hun gang gaan, waren het contact met de samenleving kwijt en krijgen dan plots de rekening. Maar mijn benadering gaf wel stem aan een onderstroom, die zich afvroeg wat het resultaat nu was van 20-25 jaar ambitieus natuurbeleid.’