Gastblog van Kees de Lange

Aarde vlak cr 590

Op 5 augustus 2015 schreef ik een brief aan het bestuur van de Nederlandse Natuurkundige Vereniging (NNV) om bewaar te maken tegen het feit dat deze statutair politiek ongebonden vereniging voornemens is politieke standpunten over klimaat en energie in te nemen op een symposium te houden op 29 oktober 2015. Deze brief kunt u hier lezen. Daarop ontving ik op 8 september 2015 een antwoord getekend door NNV voorzitter Jan van Ruitenbeek. Dit antwoord leest u hier.

In deze column zal ik zijn antwoord aan een kritische beschouwing onderwerpen. Eigenlijk gaat het in de eerste alinea al mis, als de voorzitter meldt: “Wij zijn ons zeer bewust van de uitdagingen en moeilijkheden, maar ook van onze maatschappelijke verantwoordelijkheid”. Een prachtige volzin natuurlijk, gelardeerd met mooie woorden waar geen mens in redelijkheid tegen kan zijn. ‘’Maatschappelijke verantwoordelijkheid’’, wow. Helaas blijkt het hier bij een ietwat minder oppervlakkige beschouwing te gaan om het soort taalvervuiling dat helaas veel van de publieke discussie heden ten dage kenmerkt.

Curieus woordgebruik
Waar gaat het om? Te vaak worden woorden gebruikt met een positieve gevoelswaarde maar zonder nadere definitie. Doel van het inbrengen van dat soort woorden is om bij de lezer een warm, en vooral instemmend gevoel op te wekken. Intussen worden we gemanipuleerd waar we bij staan. Zo ook hier. Maatschappelijke verantwoordelijkheid zou kunnen betekenen dat de NNV het tot haar missie gaat rekenen om het lezerspubliek breed en wetenschappelijk voor te lichten over alle relevante aspecten van de klimaat- en energieproblematiek. Als trouwe lezer van het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde (NTvN) zou ik dat van harte toejuichen. Maar nee, dat is niet wat het bestuur beoogt. Het NNV bestuur neemt immers de lezer geestelijk bij de hand door een reeks van stellingen te formuleren die in feite een politieke stellingname vertegenwoordigen en die de overtuiging uitspreken dat klimaat- en energieproblematiek een direct gevolg zouden zijn van menselijk ingrijpen. Wetenschappelijk is dit omstreden en de situatie is met veel onzekerheden omgeven. Daar getuigt een rijke literatuur van. Om in het licht van al deze onzekerheden als politiek ongebonden organisatie die de NNV is kwestieuze politieke statements te ventileren, brengt dan ook de integriteit en onafhankelijkheid van de NNV in ernstig gevaar. Als men tot een politieke actiegroep wil behoren, is er keus genoeg en is daar geen rol voor de NNV weggelegd. Over politieke onafhankelijkheid en ongebondenheid overigens geen woord in de brief van de voorzitter.

Geen consensus
Over de onderwerpen klimaat en energie bestaat in politiek Nederland geen consensus. Dat kan men betreuren of niet, maar een feit is het wel. Als we twee uitersten van het politieke spectrum nemen, zoals de PVV (waar ik helemaal niets mee heb) en D66 (waar ik zo mogelijk nog minder mee heb), dan kunnen we tegengestelde politieke standpunten waarnemen. Nu ben ik als vrijwel enige bèta de afgelopen vier jaar lid geweest van de Eerste Kamer, maar laat me voorzichtig zeggen dat ik over de natuurwetenschappelijke onderbouwing van standpunten van deze beide partijen (en diverse andere) nooit onder de indruk ben geraakt. Kortom, een politieke stellingname van de NNV doet de vereniging op glad ijs belanden, glad ijs dat ironisch genoeg volgens sommigen binnenkort tot het verleden zal behoren. Een politieke keuze van de NNV zal dus een keuze vóór het ene politieke standpunt, en dus tegen het andere impliceren. Is een dergelijke keuze op wetenschappelijke gronden onomstotelijk te motiveren?

Sprekerskeuze
Laten we de sprekerslijst voor het symposium eens nalopen. Het symposium wordt ingeleid door Jan Terlouw, eens gepromoveerd als fysicus en daarna vooral bekend geworden als D66 politicus en kinderboekenschrijver. Wel, het NNV bestuur probeert me gerust te stellen door te melden dat “ Jan Terlouw geen inhoudelijke bijdrage zal leveren, maar argumenten zal aandragen waarom een vereniging als de NNV zich in deze problematiek niet afzijdig mag houden”. Let wel, Jan Terlouw krijgt hier een belangrijk platform om zijn eigen persoonlijke mening of die van zijn politieke partij uit te dragen zonder enige natuurwetenschappelijke onderbouwing. Op de vraag waarom wel Terlouw maar niet een spreker is uitgenodigd die eveneens op persoonlijke titel wat meer waarde hecht aan een politiek onafhankelijke opstelling van de NNV wordt niet ingegaan. Door deze keuze van de spreker die het symposium gaat openen, wordt in feite de politieke onafhankelijkheid van de NNV al vóór de koffie ingeleverd.

Curieus is ook dat de sprekerslijst veel mensen vermeldt die geen NNV lid zijn. Wat betekent dit? Dat binnen de vereniging onvoldoende kennis aanwezig is om de problematiek van klimaat en energie adequaat aan de orde te stellen? In dat geval wordt het ijs waarop de NNV zich begeeft alleen maar gladder. Of is de keuze van sprekers vooral gemotiveerd doordat men naar een bepaalde uitkomst van het symposium probeert toe te werken? In dat geval is sprake van manipulatie. Van mijn kant zou ik willen poneren dat NNV leden met kennis van zaken, en daar zijn er veel van, leidend dienen te zijn en dat vaak tegengestelde standpunten op evenwichtige wijze en met wetenschappelijke onderbouwing aan de orde moeten komen. Dat is nu helaas niet het geval.

Politieke stellingname desastreus voor politiek onafhankelijke NNV
Het bestuur betoogt dat men op het symposium meer zicht wil krijgen ‘’in hoe ver de NNV mag gaan in adviezen aan de politiek’’. Een goed punt, maar de gekozen procedure is dan wel merkwaardig. Kennelijk wil men allerlei stellingen aan honderd verzamelde leden (die lang niet altijd inhoudelijk deskundig zijn) voorleggen en in stemming brengen. ‘’Science by consensus’’ dus. Nou ja, science. Nou ja, consensus…. En na het symposium zullen de uitkomsten aan alle leden worden voorgelegd. Gezien de nogal eenzijdige wijze waarop tot dusver dit symposium is voorbereid, ben ik daarover sceptisch.

Tenslotte….
Samenvattend, als het bestuur beoogde met de brief van 8 september j.l. mijn zorgen weg te nemen, dan is het daar niet in geslaagd. Integendeel, zoals ik hier uiteenzet, zijn mijn zorgen eigenlijk alleen maar toegenomen. Het is naar mijn mening de NNV als politiek onafhankelijke beroepsvereniging onwaardig om de voor het symposium voorgesteld koers te gaan varen. Samen met Kees le Pair heb ik een aantal stellingen geformuleerd die deze politieke onafhankelijkheid centraal stellen en het geven van wetenschappelijke lege adviezen op basis van consensus onder de leden verwerpen. Ook hebben we om spreektijd gevraagd om dit onder de aandacht van de leden te brengen. De NNV is een te waardevol instituut om het politiek onafhankelijke voortbestaan ervan aan dit bestuur over te laten. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Kees de Lange

Theo Wolters en Hans Labohm schreven eerder resp. hier en hier over deze kwestie.