De Volkskrant kwam zaterdag met een uitstekende bijdrage aan de klimaatdiscussie, door Marcel Crok en Martijn van Calmthout elk hun verhaal te laten doen.

Eindelijk rustig slapen door maatregelen klimaattop?

Pro & Contra Maatregelen klimaattop

Crok cr590

Marcel Crok

Ja, we kunnen rustig gaan slapen
Met stijgende verbazing aanschouw ik het klimaatcircus dat is neergestreken in Parijs. Het politiek gestelde doel is duidelijk, de opwarming van de aarde beperken tot 2 graden Celsius. Om daaronder te blijven mag de wereld in totaal niet meer dan ongeveer drieduizend gigaton CO2 uitstoten, stelt een prominente grafiek in het vijfde rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).

Meer dan de helft daarvan hebben we sinds 1850 al in de atmosfeer gebracht en in het huidige tempo zitten we rond 2040 aan onze taks en zal de tweegradengrens bereikt worden. In klimaattermen is dat ‘morgen’ en dus is het 5 voor 12.

Deze redenering beheerst al maanden het publieke debat. De implicatie zou zijn dat oliebedrijven hun olie in de grond moeten houden en dat die bedrijven dus minder waard zijn (stranded assets). Economen spreken al van een koolstofbubbel en er wordt druk uitgeoefend op grote investeringsfondsen om geld uit fossiele brandstofbedrijven te halen. Alle kolencentrales in Nederland, ook de gloednieuwe, moeten zo snel mogelijk dicht. Paniek, paniek.

Komende 25 jaar
Niemand gaat terug naar die prominente grafiek in het IPCC-rapport. Klopt die eigenlijk wel? Het simpele antwoord is ‘nee’. Die figuur overschat het ‘probleem’ fors. Met een eenvoudig voorbeeld kan iedereen dat al zien. Sinds 1950 warmt de aarde op in een tempo van zo’n 0,10 graden per tien jaar.

De IPCC-figuur suggereert echter dat er de komende 25 jaar bijna een graad bij komt. Dat betekent ruim een verdrievoudiging van de opwarming. Niets wijst daarop. De laatste vijftien jaar is juist het tegenovergestelde gebeurd, een afvlakking van de opwarming in een periode dat de CO2-uitstoot hoger was dan ooit.

Het IPCC baseert zich op klimaatmodellen. Hoe goed zijn die? Niet best. Ze overschatten de opwarming in de laatste 35 jaar al fors. Zo warmen de oceanen in de modellen bijna twee keer zo snel op als waargenomen. Modellen simuleren forse opwarming hoog in de tropische atmosfeer, maar satellieten en weerballonnen hebben die ‘hot spot’ niet gemeten.

Broeikasgassen
Modellen hebben grote problemen met wolken en het regent te vaak en te licht. Modellen zijn niet in staat om natuurlijke schommelingen in de oceanen – bijvoorbeeld in de Atlantische Oceaan – goed te simuleren. Het ‘bewijs’ dat wij de aarde opwarmen, is gebaseerd op deze modellen. Een fragiele basis voor beleid.

Gelukkig begint duidelijk te worden wat er scheelt. Modellen overschatten het opwarmende effect van CO2, ze pompen veel te veel warmte in de oceanen en ze overschatten ook nog eens hoeveel van onze CO2-uitstoot in de atmosfeer blijft en dus kan bijdragen aan opwarming.

De laatste jaren is het mogelijk geworden om de gevoeligheid van het klimaat voor CO2 af te schatten uit waarnemingen. Voor de goede orde, deze schattingen gaan uit van de aannames van het IPCC zelf, namelijk dat vrijwel alle opwarming sinds 1850 door broeikasgassen komt. Die schattingen vallen spectaculair lager uit en koppel je die aan de IPCC-scenario’s dan bedraagt het CO2-budget niet 3.000 gigaton, maar waarschijnlijk wel 6.000 gigaton. In het huidige tempo – we stoten nu een kleine 40 gigaton per jaar uit – is het budget pas over een eeuw ‘op’.

Politisering van de wetenschap
Er is dus veel meer tijd om fossiele brandstoffen te vervangen door CO2-armere alternatieven. Oude kolencentrales uitzetten, ja. Maar een schone gloednieuwe, nee.

Goed nieuws dus, het is geen 5 voor 12! Maar niemand in Parijs is zich hiervan bewust, men baseert zich op de ‘overgevoelige’ modellen. Het IPCC heeft een soort virtuele werkelijkheid gecreëerd, een parallel universum, waar de onderhandelaars zich helemaal in thuis lijken te voelen, maar dat steeds verder van de werkelijkheid af komt te staan.

We zijn beland in een zeer kostbare versie van het sprookje ‘de kleren van de keizer’. De Deense econoom Bjørn Lomborg schat dat de kosten van maatregelen die in Parijs worden besproken wereldwijd 1.000 tot 2.000 miljard dollar per jaar zullen bedragen. Zelfs als je de modellen van het IPCC accepteert, geeft dat een vermindering van de opwarming in 2100 van slechts 0,17 graden. En die kosten maken we ter bestrijding van een zwaar overschat toekomstig probleem.

Wat betreft het klimaat kunt u dus rustig gaan slapen. Waar u zich wel zorgen over dient te maken, is de politisering van de wetenschap en het irrationele klimaatbeleid dat daarvan het gevolg is.

Marcel Crok is wetenschapsjournalist en auteur van De staat van het klimaat.
Begin 2016 verschijnt zijn tweede boek Hoezo 5 voor 12?

 

Calmthout cr590Martijn van Calmthout

Nee, we kunnen niet rustig gaan slapen
Oudere journalisten zijn berucht om hun cynisme. Ze hebben alles al eens gezien en gehoord, iedereen gesproken en zoals beroeps-ironicus Jort Kelder zegt: vroeger, dames en heren, vroeger was alles natuurlijk beter.

Vergeef me daarom als ik in de aanloop naar Parijs COP21 wat cynisch aankeek tegen alweer een internationale klimaatconferentie.

We konden het immers uittekenen. Weer de klimmende temperatuur grafieken, weer die protesterende ijsberen op straat, weer diepbezorgde regeringsleiders, weer de verwijten tussen arm en rijk, weer de uitgelekte compromissen en uiteindelijk de klok die in de laatste nacht wordt stilgezet tot er een waterig akkoord ligt. Wie optimistisch was over Parijs, moest wel enorm veel eelt op de oude persziel hebben.

Puntje bij paaltje
Dat eelt had ik allang niet meer, en toch staat er in Parijs zoveel op het spel dat ik mezelf als puntje bij paaltje komt geen cynisme toesta. We kunnen niet gaan slapen en denken dat het vast wel goed komt met het klimaat, we moeten gewoon aan de slag. De tijd van dromen is voorbij.

Volgens de laatste cijfers is de wereld sinds de Industriële Revolutie een hele graad opgewarmd door een deken van verbrandingsgassen die we er al doende omheen hebben gelegd. Die deken groeit nog iedere dag. Zonder inspanningen om de uitstoot te verminderen kan het eind deze eeuw 4 graden warmer zijn en mogelijk zelfs meer.

Dat is een wereld van hittegolven, misoogsten en overstromingen, van menselijke ellende en internationaal drama waar niemand bij zijn volle verstand naar uitkijkt. En we zijn gewaarschuwd.

Moderne klimaatcynicus
De vraag is wat we met die waarschuwing aanmoeten en daar scheiden de wegen van de cynici en de zorgenmakers.

Harde klimaattwijfelaars houden nog steeds vol dat de aarde niet opwarmt, dat het niet aan ons ligt, dat het niet erg is. Over die klassieke sceptici hoeft het hier niet meer te gaan; al hun tegenwerpingen zijn achterhaald en doorgaans ook tot op de draad versleten. Ze zaaien twijfel en sussen angst, maar het is onzin. Er is wel iets aan de hand.

De moderne klimaatcynicus erkent dat, maar zegt vooral dat overeenkomsten over voorgenomen vermindering van CO2-uitstoot ook maar woorden zijn, en dat uiteindelijk alleen de wal het schip kan keren: als de nood aan de man komt, worden we vanzelf vindingrijk in ons aanpassen en in schone energie en komt het allemaal goed.

Dat, zeggen ze, heeft de mensheid altijd gered: vindingrijkheid en vluchten als het nodig is.

Eensgezindheid
Zorgenmakers zoals ikzelf hebben daar een eenvoudig antwoord op: wat als ons tezijnertijd opeens niks nuttigs te binnen wil schieten? Hoeveel te laat zijn we dan om te redden wat er nog te redden valt? Shit happens, het kan ook gewoon totaal misgaan. En wat is er trouwens tegen om gewoon te beginnen?

Wie denkt dat het klimaatprobleem later zomaar goedkomt, gelooft te veel in wonderen. Maar hoe zit dat met de zorgenmakers? Geloven die op hun beurt niet te veel in het mirakel van de internationale eensgezindheid op klimaatgebied?

Het is goed om je te realiseren dat de wereld nog wel meer aan haar hoofd heeft dan alleen het klimaat: onderontwikkeling, armoede, milieuvervuiling, uitputting van grondstoffen, gezondheid, alles schreeuwt om oplossingen.

Voor somberaars betekent dat vanzelf dat een klimaatakkoord hooguit loze mooie woorden kan opleveren, omdat het voorbijgaat aan acute concrete zorgen. Omgekeerd kan het echter ook een zegen zijn: er zijn méér argumenten en motieven om het klimaatprobleem aan te pakken, van de smog in China tot de duisternis op het ongeschoolde Afrikaanse platteland.

Geen soelaas
Geen illusie: de klimaattop in Parijs schiet bij voorbaat tekort. Alle nationale klimaatvoornemens samen beperken de opwarming hooguit tot zo’n 2,7 graden extra in het jaar 2100. Dat is weliswaar minder dan de 4 graden of meer waar we nu vol op afkoersen. Maar het is ook warmer dan de 2 graden die, hoe willekeurig ook, politiek het streven was. En dan is er alleen een stapel plannen; wat er van terecht komt, moet nog maar blijken. Minder, vermoedelijk.

Ideaal is het allemaal niet, daar komt het op neer, alleen zullen we het ermee moeten doen. COP21 Parijs gaat de wereld niet redden, maar helemaal geen klimaatafspraken nog veel minder.

En gaan slapen biedt nachtrust, geen soelaas.