Pakhuis de Zwijger te Amsterdam is een vijf verdiepingen hoog debatcentrum. Centraal thema is de transitie naar een duurzame samenleving. Creatieve ondernemers, stedelijke ontwikkelaars, democratische hervormers, groene energie leveranciers en kopstukken van milieuorganisaties zijn hier geregeld als spreker aan te treffen. Aan de orde komen ook toekomstvisies op werk, robotica of de Europese Unie. Aan de wanden zijn posters bevestigd met teksten als: “We make the city” .

Op vrijdag 8 september j.l. woonde ik een bijeenkomst bij met als titel “Klimaatkloof” over de kostenproblematiek van klimaatbeleid en energietransitie.

Deze bijeenkomst is nummer 13 in de serie “Het nieuwe klimaat”.

Over de serie

Op 12 december werd door 195 landen het klimaatverdrag in Parijs ondertekend. Wat betekent dit verdrag? En hoe nu verder? Het klimaatprobleem vraagt om actie. Urgenda organiseert samen met Pakhuis de Zwijger een reeks bijeenkomsten over klimaatverandering, energietransitie en duurzaamheid. We leren van het verleden en raken geïnspireerd door wat er al kan.

Deze avond

Volgens recent onderzoek worden klimaatkosten in Nederland niet evenredig verdeeld. Met name mensen met lage inkomens komen er slecht vanaf. Voordeeltjes als subsidies en belastingkortingen op duurzame energie, bijvoorbeeld voor zonnepanelen of een elektrische auto, gaan aan hun neus voorbij. Ondertussen stijgen de kosten van hun energierekening verder door. De verwachting is dat de ongelijkheid de komende jaren toeneemt.

De sprekers

  • Naomi van Steenbergen. Filosoof en onderzoeker (Universiteit Utrecht) werkt o.a. mee aan een internationaal onderzoek naar klimaatverandering vanuit een mensenrechtenperspectief. In een hoorcollege gaat zij in op de vraag: ‘wat is een eerlijke verdeling van klimaatkosten?’
  • René Schellekens. (RWS Leefomgeving) adviseert gemeenten op lokaal klimaatbeleid. De laatste jaren specifiek met een focus op verduurzaming van de bebouwde omgeving en het particulier woningbezit. Hij ziet klimaatbeleid juist niet als een bedreiging, maar als een kans om sociale verschillen tussen mensen te verkleinen.
  • Kitty Jong is vice voorzitter van vakbond FNV. Wat voor effect heeft klimaatbeleid op werkgelegenheid? En hoe gaan duurzaam beheer van de aarde samen met een sociaal rechtvaardige oplossing voor de gevolgen op arbeid?
  • Donald Pols. Directeur van Milieudefensie. Hij is ervan overtuigd dat het klimaatverandering een onderwerp is dat ons allemaal aangaat en verder reikt dan degene die zich zonnepanelen, een elektrische auto en biologische boodschappen kunnen veroorloven. Eerlijk omschakelen met een dito verdeling van de lusten en lasten is noodzakelijk en moet veel meer het uitgangspunt zijn in klimaatbeleid.
  • Patrick Lammers. CEO Essent.
  • Rutger Groen Wassink. Fractievoorzitter Groenlinks Amsterdam en beleidsadviseur woonbond.

De zaal telt 120 toehoorders.

Naomie van Steenbergen

stelt de aanname ter discussie dat oplossing van het klimaatprobleem en vermindering van sociale ongelijkheid hand in hand kunnen gaan. Stel eens dat deze aanname niet juist is? Wat als effectief klimaatbeleid botst met onze ideeën van rechtvaardigheid?

Als voorbeelden noemt zij een hoge belasting op vliegreizen en vleesconsumptie. De welgestelden zullen hiervan minder hinder ondervinden. Voor de minder welgestelden wordt het vliegen misschien zelfs onmogelijk. Is dit een goed idee?

Voor nader onderzoek overschrijdt zij de landsgrenzen met een kaart die de wereld toont na 4 graden opwarming. De problemen bevinden zich dan niet zozeer bij ons, want hier zetten we de steden op palen en verhogen we de dijken. Nee, de ellende voltrekt zich in de arme regio’s als India en Bangladesh waar extreme droogte en ziektes toeslaan. Dat moeten wij ook betrekken in onze afweging betreffende rechtvaardig klimaatbeleid.

In dit wereldperspectief is effectief klimaatbeleid belangrijker dan toenemende sociale ongelijkheid in het eigen land, is haar conclusie. In sommige gevallen zullen we dat voor lief moeten nemen

Dan stelt zij een ethische vraag: “is draagvlak een voorwaarde voor goed klimaatbeleid”.

In een democratie worden politici periodiek herkozen en dat weerhoudt ze er mogelijk van om pijnlijke maatregelen te nemen. Het is in een democratie lastig om van de burgers offers te vragen. Maar oplossing van het klimaatprobleem vergt nu eenmaal pijnlijke offers en afzien van veel zaken waar wij nu aan gehecht zijn. Haar conclusie is duidelijk: een draagvlak is mooi, maar het klimaatprobleem is dermate urgent dat ontbreken van draagvlak geen beletsel mag zijn voor beleid.

Donald Pols

wordt allereerst gefeliciteerd met de gewonnen rechtszaak tegen de staat waarin Milieudefensie eist dat de Europese normen inzake luchtkwaliteit worden nageleefd. Hij vindt eerlijkheid en gelijkheid belangrijk om milieuresultaten te behalen.

Iedereen moet trouwens zijn leven anders gaan inrichten en de medewerkers van milieudefensie gaan daarin voor. Maatregelen dienen toegesneden te worden op de behoeften (zoals schone lucht) van de burger. Op boeren wordt niet langer afgegeven. Verhoging van hun inkomen moet het doel zijn zodat zij in schonere productiemethoden kunnen investeren.

Kitty Jong

roemt het debat en meldt dat het FNV een resolutie heeft aangenomen die het klimaatprobleem breder stelt dan werkgelegenheid. Discussies daarover duren voort. Er is conformering aan de standpunten van Milieudefensie. Ongeveer 2800 mensen zullen hun baan verliezen als de kolencentrales worden gesloten. Het is onrealistisch te veronderstellen dat deze mensen 1 op 1 naar de groene energiesector kunnen overstappen, zonder omscholing en begeleiding. Daar zal de maatschappij dus geld voor moeten neerleggen.

Rutger Groot Wassink

De toenemende ongelijkheid baart hem zorgen. 10% van de mensen leven in “energiearmoede”, hebben moeite hun energierekening te betalen. In Europa zijn dat 40 miljoen mensen. De kosten voor verduurzaming van woningen zijn zeer hoog, het gaat om miljarden. Klimaatbeleid gaat moeizaam en urgentie leeft maar bij een bepaalde politieke stroming. Maar het klimaatvraagstuk is dermate groot, een megabedreiging, dat het gedepolitiseerd zou moeten worden. Eigenlijk is een groene dictator nodig voor effectief beleid, maar dat is om andere redenen onwenselijk.

René Schellekens

bepleit dat er een kosten-baten analyse wordt gemaakt van de verduurzaming van woningen. Want de voordelen van een gezondere leefomgeving: meer comfort en werkgelegenheid worden nu niet opgeteld. Maar hij geeft ook toe dat zo’n analyse lastig is. Om voor 2040 alle Nederlandse woningen energie neutraal te maken moeten er per jaar 300.000 worden behandeld. Zijn er wel genoeg mensen die dat kunnen?

Patrick Lammers

noemt het huidige (energiebelasting) systeem perfide. De burgers betalen en het vervuilende bedrijfsleven strijkt de subsidies op. Terwijl met simpele ingrepen een rechtvaardig beleid ontstaat waarin bedrijven meer betalen en het leven van de burger/consument leuker en simpeler wordt. Noodzakelijk daarbij is belasting van alle fossiele brandstoffen. Ook moet Nederland wereldwijd leidend worden in klimaatbeleid.

In discussie met andere panelleden bepleit hij wel draagvlak omdat anders “een ander electoraat ontstaat”. Iedereen moet meedoen, zelfvoorzienend worden met opwekking en opslag van energie. Dat vermindert productiekosten omdat de economie niet langer op kolen en gas gebaseerd is. Iedereen is winnaar. En bedrijven die nu nog aardgas gebruiken moeten innoveren door bijvoorbeeld over te schakelen op waterstof. Noodzakelijk bij deze transitie is wel, dat de overheid kaders stelt.

Vragen

Ik gebruik de gelegenheid en vermeld dat een huishouden voor 15000 euro aan batterijen moet installeren om straks één bewolkte en windstille dag door te kunnen komen.

Lammers antwoordt dat dit klopt maar dat er veel ontwikkelingen plaatsvinden op het gebied van opslag. Hij wijst op Tesla. Wie had een paar jaar geleden gedacht dat een auto 400 km. kan rijden op batterijen? Het komt allemaal best goed.

Meer informatie

https://www.trouw.nl/groen/lage-inkomens-dreigen-op-te-draaien-voor-klimaatkosten~a57181611/

https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2168856-armste-nederlanders-draaien-op-voor-het-klimaatbeleid.html

https://milieudefensie.nl/publicaties/rapporten/rechtvaardigheid-en-inkomenseffecten-van-het-klimaatbeleid