Handreiking Samsom: de deur moet open voor de sceptici

Zoals Hajo gisteren al schreef tijdens het spoeddebat over gletsjergate, kwam verreweg de meeste interessante bijdrage van Diederik Samsom. De transcriptie van het debat is inmiddels beschikbaar en het zal enige tijd vergen alles goed te analyseren. Hieronder eerst de volledige bijdrage van Samsom en daarna een paar eerste indrukken van mijn kant. Vooral het tweede deel van zijn analyse is zeer bijzonder. Samsom trekt daar lering uit de affaires van de afgelopen tijd rond IPCC en climategate en steekt daarbij ook de hand in eigen boezem. Samsom: ‘Wetenschap moet neutraal zijn. Ze moet een huis zijn waar iedereen terecht kan.’

De heer Samsom (PvdA):
Voorzitter. Er is iets grondig misgegaan bij het internationaal klimaatpanel. Er staan forse fouten in het rapport van het panel. Het gedegen correctieproces, waar men juist altijd zo prat op ging, heeft gefaald. Dat is in de woorden van de minister “verontrustend”. Dat klopt. Meer dan verontrustend, namelijk schandalig, zou het zijn als blijkt dat de schrijver van de gewraakte Himalaya-passage inderdaad politieke motieven had voor het aandikken van de tekst. Kan de minister toezeggen dat zij ook die laatste aantijging tot op de bodem laat uitzoeken en de Kamer daarover snel bericht?
De minister schrijft in haar brief dat zij zal aandringen op aanscherping van de procedures binnen het IPCC. Dat is terecht. De PvdA-fractie denkt echter dat dit niet voldoende is. Zij realiseert zich dat deze Kamer niet met deze minister debatteert over het lot van de baas van het IPCC, de heer Pachauri, want noch de Kamer noch de minister is zijn werkgever. Deelt de minister de opvatting dat voor het herstel van vertrouwen meer nodig is dan het herzien van procedures? Zo ja, welke mogelijke extra maatregelen heeft zij daarvoor in gedachten?
Tot slot wil ik de minister vragen om het Planbureau voor de Leefomgeving op de kortst mogelijke termijn een nieuwe versie van zijn reguliere overzicht van de stand van zaken van de klimaatkennis te laten maken. Daarbij moet uiteraard ook een beoordeling worden gemaakt van de wetenschappelijke implicaties van de nu ontdekte fouten.
Hebben wij daarmee alles besproken? Nee, want wij moeten het ook over onszelf hebben; over de manier waarop de politiek aan de haal is gegaan met wetenschap, over hoe zij wetenschappers in respectievelijke voor- en tegenkampen heeft getrokken en zo zelf de neutraliteit van die wetenschap, waar wij nu zo hard om roepen, heeft ondermijnd.
Hoe gaat het in een wetenschappelijke discipline waar de politiek zich verre van houdt, over het paringsgedrag van fruitvliegjes of zo? Een onderzoeker stelt dat twee oranje fruitvliegjes een oranje nakomeling opleveren. Totdat er een collega komt met een afwijkend resultaat; ze produceren groene nakomelingen. De twee bekijken het werk van elkaar, testen hun eigen resultaten nog eens, gaan met elkaar in overleg, denken erover na en zie, de theorie van dominante en recessieve genen is geboren. Dat is de schoonheid van wetenschappelijke vooruitgang.
Maar in de klimaatwetenschap is die schoonheid inmiddels ver te zoeken. Toen de Nederlander Damsté onlangs publiceerde over een nieuwe theorie voor de sneeuwafname op de Kilimanjaro kopte Elsevier uiteraard onmiddellijk: Nederlander ontkracht klimaatbewijs Al Gore. Damsté liet mij in een e-mail weten te betreuren dat dit bericht volledig uit zijn verband was gerukt. Er was geen sprake van ontkrachting, er was juist een waardevolle bijdrage geleverd aan het begrijpen van het complexe proces van afkalving van die sneeuwkap daar, maar voor die nuance is in het klimaatdebat geen ruimte meer.
In plaats van dat het werk van Damsté leidt tot overdenking en wetenschappelijke vooruitgang, wordt de studie onmiddellijk, nog voor de inkt droog is, aan stukken gescheurd in de oververhitte arena van het maatschappelijke klimaatdebat, niet in de laatste plaats door politici zelf. Het misbruik dat daarbij van de wetenschap wordt gemaakt, verkrampt, politiseert en perverteert diezelfde wetenschap, en dus moeten wij niet alleen maar verontwaardigd huilen als de wetenschap nu hapert, maar moeten wij ook de hand in eigen boezem durven steken.
Wetenschap moet neutraal zijn. Ze moet een huis zijn waar iedereen terecht kan. Wij moeten politieke opvattingen, hoe verschillend ook, kunnen baseren op dezelfde wetenschappelijke kennis. De politieke discussie moet gaan over de keuzes die op basis van diezelfde kennis worden gemaakt en niet ontaarden in Hoekse en Kabeljauwse twisten over de vraag welke kennis waar is en welke onwaar. Daar is iets misgegaan, dit keer in de politiek en in beide kampen. Het ene kamp, laat ik dat maar mijn kamp noemen, heeft iets te makkelijk gesteld dat de wetenschap geen enkele ruimte biedt voor een andere keuze dan nu onmiddellijk ingrijpen. We hebben feitelijk de anderen het huis uitgezet. De heer De Mos en zijn geestverwanten hebben dat huis van de wetenschap wel heel enthousiast verlaten, zich verschanst in de blogosfeer en zich iets te makkelijk beperkt tot het ontkennen van alle wetenschap. En terwijl wij nu krampachtig de deur van het huis dichthouden, staan zij de ramen in te gooien. Volgens mij moet de les voor ons allemaal vandaag zijn dat ik de deur opendoe en dat de heer De Mos zijn stenen neerlegt. Dan leert niet alleen het IPCC een les, maar ook wij.

Amen.

Knieval
In het eerste deel van zijn betoog erkent hij dat er fouten zijn gemaakt en dat procedures niet kloppen. Dat is terecht, maar vrijwel alle partijen wezen hier gisteren op. In het tweede deel dat begint met ‘Hebben wij daarmee alles besproken?’ kijkt Samsom meer op een metaniveau naar de problematiek en dan constateert hij onder andere dat ‘de politiek met de wetenschap aan de haal is gegaan’ en ‘wetenschappers in respectievelijke voor- en tegenkampen heeft getrokken en zo zelf de neutraliteit van die wetenschap, waar wij nu zo hard om roepen, heeft ondermijnd.’

Dit is een opzienbarende knieval voor de politicus die sinds jaar en dag roept dat er consensus is en dat echt 99% van de wetenschappers het erover eens is dat de mens de aarde opwarmt. Hij erkent feitelijk dat de door hem zo lang gekoesterde consensus niet op een neutrale manier tot stand is gekomen.

Gelijkhebberigheid
In een van de commentaren (op een vraag van Neppérus) voegt Samsom er nog dit aan toe:

Mevrouw Neppérus heeft gelijk met haar analyse. Ik heb mij afgevraagd wat er fout is gegaan en wat wij daar zelf aan hebben bijgedragen. Ik denk dat juist dit type fouten in de IPCC-rapportage aantoont dat “gelijkhebberigheid” niet leidt tot vooruitgang. Je moet dus ook kijken naar wat er beter kan. Ik heb aangegeven wat beter kan. Volgens mij moet de deur van het huis verder open voor mensen die een andere conclusie willen trekken op basis van dezelfde kennis en dezelfde wetenschappelijke informatie. Dat heeft niet alleen het voordeel dat je discussies over wetenschap scheidt van discussies over de politieke keuzes — dat is belangrijk — maar het heeft ook als voordeel dat wij de mensen die een andere conclusie trekken, uitdagen om die te testen aan de hand van de wetenschappelijke kennis. Dat hoeft nu immers ook niet, dat zei ik net tegen de heer De Mos. Misschien zou dat een oplossing zijn waarbij iedereen en zeker de vooruitgang gebaat is.

Hier is vooral de zin ‘ Ik denk dat juist dit type fouten in de IPCC-rapportage aantoont dat “gelijkhebberigheid” niet leidt tot vooruitgang.’ heel interessant. In mijn optiek zegt Samsom hier: Het IPCC wilde perse gelijk hebben in een heftig wetenschappelijk debat en dat heeft niet tot vooruitgang geleid, een punt dat Richard Lindzen ook al vele malen heeft gemaakt, denk aan zijn essay Climate science, is it currently designed to answer questions?

Hij impliceert hiermee in feite ook dat het IPCC-rapport ons niet voorziet van ‘de best beschikbare kennis over het klimaat’, de pretentie die het IPCC wel altijd heeft gehad. Wij zijn van plan om de hele tekst van Samsom te vertalen en voor te leggen aan Roger Pielke jr, die gespecialiseerd is in de interactie tussen wetenschap en politiek. Mijn eerste inschatting is dat hij sommige punten van Samsom naïef zal vinden, of te utopisch, bijvoorbeeld als Samsom zegt ‘Wetenschap moet neutraal zijn. Ze moet een huis zijn waar iedereen terecht kan’. Pielke zal iets zeggen in de trant van ‘de politiek gaat altijd aan de haal met wetenschap die hen uitkomt, dat is onvermijdelijk en daar kunnen wetenschappers ook niks aan veranderen.’

Pielke waarschuwt echter al tijden voor wat hij stealth issue advocacy noemt, ‘onzichtbare pleitbezorging’ onder het mom dat het wetenschap en dus objectief is. Dat is precies wat er gebeurd is bij het IPCC, men zou neutraal en objectief moeten zijn en wellicht een honest broker wat betreft beleidsmaatregelen (vergelijkbaar met een eerlijke makelaar, die de klant laat kiezen uit meerdere huizen). Maar het IPCC heeft zelf van meet af aan ingezet op mitigatie als zo ongeveer enige uitweg uit de toekomstige ellende. Het deed dit onder het mom van een objectieve wetenschappelijke assessment terwijl in feite sprake was van pleitbezorging.

Gemiste kans
Ik denk dat De Mos van de PVV zo verrast was door de ommezwaai van Samsom, dat hij zich geen houding wist te geven. De Mos bleef volharden in zijn standpunt van ‘het IPCC moet opgeheven worden en we gaan over tot de orde van de dag’. Daarmee distantieerde hij zich in feite totaal van het debat en in mijn ogen was hij daardoor de grote verliezer.

Het krediet dat de PVV verdient is dat dankzij twee door hen aangevraagde spoeddebatten het klimaatdebat een totaal nieuwe wending begint te krijgen. Hij had de handreiking van Samsom echter met beide handen moeten aangrijpen. Hij had moeten zeggen: ‘Diederik, geweldig dat je dit nu ook inziet, we gaan zo snel mogelijk om de tafel zitten om te kijken hoe we dit (de deur open voor de sceptici) verder vorm gaan geven, zowel nationaal als binnen het IPCC.’

Want heel concreet over wat dit wat hem betreft gaat betekenen voor het vijfde IPCC-rapport werd Samsom nog niet. Dat zou te gedetailleerd zijn voor het debat. Maar de tijd dringt, want zoals hier is te lezen heeft het IPCC onlangs een brief gestuurd naar alle lidstaten om voor 12 maart 2010 lead authors (en andere auteurs) voor te dragen voor AR5 (het vijfde IPCC-rapport). Het zou mooi zijn als dit hele proces, gezien de recente affaires en ontwikkeling, tijdelijk stopgezet zou worden. Maar het IPCC kennende zal dit niet zonder slag of stoot gebeuren. Samsom zal dus snel internationaal steun moeten zoeken wil hij voor elkaar krijgen dat AR5 niet weer last zal hebben van ‘gelijkhebberigheid’.

Climategate
Tot slot, eerder liet Samsom diverse malen (onder andere bij Pauw en Witteman) weten dat climategate wat hem betreft niets verontrustend had blootgelegd. Nu denkt hij daar toch wat anders over:

Uit Climategate bleek geen fraude of iets dergelijks; wel bleek daaruit dat de wetenschap onder immense politieke druk functioneert. Dat kan nooit gezond zijn.