Het Nieuwe Doemdenken II

Zaterdag 26 maart was de universiteitsdag in Utrecht, een dag waarop voor oud-studenten lezingen worden gegeven over actuele onerwerpen. Ik woonde twee lezingen bij: eerst een lezing van Egbert Tellegen over een halve eeuw milieu en na de pauze aansluitend een lezing van vulkanoloog Manfred van Bergen over de Eyjafjallajökulleruptie.

Prof. dr. Egbert Tellegen is een socioloog (gepromoveerd op Max Weber ) die in de milieuadvisering is terechtgekomen, hij was voorzitter van Milieudefensie van 1973 tot 1976. Hij is nu hoogleraar Sociologie en Milieu aan de Universiteit Utrecht.

Tellegens lezing was in de oude biliotheek van de oude sterrenwacht Sonnenborgh waar ik voor het laatst in 1984 was geweest. Er was niets veranderd, het was net alsof ik een tijdreis naar de jaren ’80 gemaakt had, wat nog versterkt werd door het feit dat Tellegen een overheadprojector gebruikte met zwart-wit transparanten gekopieerd van teksten geschreven met een schrijfmachine. De lezing was slecht voorbereid: halverwege kwam hij in tijdnood en begon af te raffelen.

Zijn praatje: een verheerlijking van Carson en Malthus. Alhoewel hij toegaf dat de Club van Rome verkeerd zat en er geen grondstoffenprobleem was, vond hij toch dat het “zo niet verder kan, dat is gewoon zo”, hoewel hij een grafiek liet zien van de dramatisch afgenomen oppervlaktewatervervuiling sinds 1976. Zijn conclusie: Kapitalisme was de oorzaak van de vervuiling op de wereld. Toen was de tijd op en er was niet echt gelegenheid voor vragen. Toch wees ik hem erop dat zijn verhaal politiek erg gekleurd was, maar dat vond hij zelf niet, hij had immers ook Theo Richel geinterviewd. In de zaal zaten ook een paar kritische sociaal geografen die stelden dat mensen in Burkina Faso niet naar de put wilden lopen maar ook wel een fiets wilden, waarop ik stelde dat ze zelfs een auto en een huis met airconditioning willen.

Wikipedia schrijft over Max Weber:

Tot slot heeft Weber als eerste het belang van waardevrijheid in de sociologie benadrukt. Je moet proberen zo objectief mogelijk onderzoek te doen en college te geven. Alleen in de keuze voor het te behandelen onderwerp kunnen waarden een rol spelen. Overigens heeft Weber zelf zich niet altijd even strikt aan zijn eigen morele regels gehouden. Daarvoor was hij politiek te geëngageerd, met zijn liberale en nationalistische opvattingen.

Tellegen is evenmin waardevrij, zijn praatje is wetenschappelijk te licht bevonden en kan het beste worden omschreven als de memoires van een linkse milieuactivist die is blijven steken in de jaren 80 voor de Wende. Hij heeft geen kaas gegeten van de exacte vakken en praat alle doemdenkers na, Hij mist het helicopterzicht van een beroepssocioloog voor een echt objectieve analyse van de geschiedenis van de milieubeweging omdat hij er zelf midden in zit. Ik heb na afloop nog een tijd met hem gekletst. Carson was volgens hem achtervolgd door de chemische industrie. Ik wees hem op het feit dat Carson ten onrechte beweerde dat DDT kankerverwekkend is en ook dat Malthus geen gelijk had gekregen, toen viel hij stil.

Hoe anders was de lezing van van Bergen over de Eyjafjallajökulleruptie (“E16-Eruptie”). Wetenschappelijk, objectief, heldere gekleurde animaties op een groot flatscreen, kortom: Wetenschap van de 21ste eeuw.

ref:
Egbert Tellegen, 1968, De sociologie in het werk van Max Weber. Proefschrift, Meppel: Boom en Zoon, 228p.
Egbert Tellegen, 2010, Groene herfst Een halve eeuw milieu, Amsterdam University Press, ISBN 9789089642707, 360p.