Keurmerken Wereld Natuur Fonds werken waar ze niet nodig zijn (1)

De Veluwe, voormalig roofbouwgebied: Ontbossing is vooral een probleem van bananenrepubliekjes en bij terreinen van Staatsbosbeheer

Rond de tafel met bedrijven polderen en lobbyen, en hopen dat ze zo jouw agenda overnemen. Dat is nu de hoofdstrategie van het Wereld Natuur Fonds om de wereld te redden van onze consumptiedrift. Het is ook een verdienmodel, om zo via bedrijfsbinding geld in te zamelen.

Keurmerken als RSPO voor palmolie, FSC (1993) voor hout en MSC (1999) voor vis zijn daarbij de belangrijkste ‘wapens’. Maar werken die ook waarvoor ze bedoeld zijn, namelijk dat ze beter beheer van bos en visbestanden afdwingen waar het ’t meeste nodig is?

Geen effect meetbaar, behalve op verpakkingen producten
Maar ecologisch effect blijkt onmeetbaar. Dat meldt bijvoorbeeld een eigen interne beleidskeuring uit 2010 ‘Certification and Roundtables, do they work’. Er is géén wetenschappelijk bewijs, noch enige meting dat bosbeheer verbetert na adoptie van FSC, of dat biodiversiteit van bos verbetert, of sociale omstandigheden in een bosgebied van de beroemde ‘indiginous peoples’, inboorlingen die houthakkers in de weg zitten.

Meestal is er eenvoudig geen nulmeting gedaan in een bos: en als je niet weet hoe het bij aanvang was, kun je ook geen effect meten. Deze kansen en uitdagingen spelen ook bij een ander programma waarmee WNF-consultants 10-tallen miljoenen euro’s ontwikkelingshulpgeld van Europe Aid en andere instellingen binnentrekken: REDD.

Tropenbos International: FSC werkt prima.. op papier
Zie ook dit Wageningse onderzoek van Tropenbos International, gedaan in opdracht van het Planbureau voor de Leefomgeving in 2009: Effects of Forest Certification on Biodiversity. Géén data die ook maar enig bewijs voor effect kunnen leveren van FSC.

Dat wil niet beslist zeggen dat FSC slecht is, MSC ook niet. De regels zijn best streng en áls beheersregels zouden gelden als in FSC, zo stellen de auteurs, dan kán soortenrijkdom van een bos profiteren. Maar dan wil je dus via een keurmerk een vervangende overheid in het leven roepen, die wél functioneert volgens jouw agenda…

FSC-papier en hout vooral afkomstig uit landen waar het niets toevoegt
In mijn optiek vat dit oordeel redelijk de kern samen van keurmerkenbeleid: veel papierwerk (van FSC hout, ook het Tropenbos-rapport is geheel FSC) en lastenverzwaring voor bedrijven die al goed bezig zijn, géén winst in de gebieden waar het nodig is.
Want met een keurmerk pak je de kern van het ontbossingsprobleem niet aan, namelijk wanbestuur, afwezigheid van een wetenschappelijke bosbouwtraditie en afwezige controle: die ontstaan ook niet spontaan nadat je een FSC-stempel laat plakken door een – meestal met ontwikkelingshulpgeld- ingehuurde ASI-consultant die even op bezoek gaat in Gabon. Landen die qua bosbouwtraditie- en vooral de afwezigheid daarvan- nog in de Middeleeuwen leven veranderen niet na een keurmerk. Al zijn er best positieve gevallen waar zoveel Westerse hulp in is gestoken dat het de facto stukjes Nederland in Maleisie zijn geworden.

Pijnlijk feit is namelijk dat FSC-certificering 5 procent van de productiebossen besloeg in 2010. Daarvan is 90 procent op het Noordelijk Halfrond gecertificeerd. De vraag naar FSC is volledig Westers, omdat NGO’s hier media domineren. Zij is ook niet marktgedreven, maar media-gedreven.

Ontbossing vooral probleem Zuidelijk Halfrond en bij terreinen Staatsbosbeheer
Terwijl ontbossing, illegale houtkap en roofbouw een probleem zijn in bananenrepubliekjes van het Zuidelijk Halfrond; van corruptie aan elkaar hangende B-landen zonder functionerende bureaucratie en Westerse bestuurscultuur.
En in natuurgebieden van Staatsbosbeheer. Deze ‘zelfstandige’natuurorganisatie heeft sinds 2002 via een Amvb vrijstelling van de herplantplicht uit de Boswet van 1961, en kapte hier in Friesland recent weer een natuurgebied met dassenburcht kaal onder vlag van ‘natuurherstel’. Die herplantplicht dreigt in de nieuwe Natuurwet trouwens te sneuvelen.

Westen al eeuwenlang wetenschappelijk bosbeheer, FSC alleen lastenverzwaring
Duitse bosbouwers hebben het Wereld Natuur Fonds echt niet nodig om ze te vertellen hoe het zit: Het wetenschappelijke bosbeheer ontstond in Duitsland al in de periode van de Verlichting. In onze natuurwetgeving vóór Bleker zit tot nu toe voldoende borging voor biodiversiteit en de herplantplicht, daar voegt FSC niets aan toe: behalve lastenvezwaring voor bedrijven, papierwerk en overlegsessies in de hoop dat je niet meer wordt aangevallen door het WNF in media.

Zie ook mijn eerdere blogs over MSC, waar biologen in dienst van MSC effect claimen. Terwijl dit effect eenvoudig is te herleiden tot betere wetgeving/ overheidsgestuurde verbetering die al in gang was gezet. Ook MSC lift met een goede bestaande praktijk mee, en niet andersom: en waar het effect zou moeten hebben kán een keurmerk niet werken. Omdat controle staat of valt bij een functionerende bureaucratie.

Gevecht om duurzaamheidsmonopolie…
In het volgende deel ga ik in op de concurrentiestrijd tussen keurmerken, want NGO’s bewaken hun winkel vrij agressief. Net als bij MSC bestrijden Wereld Natuur Fonds en bevriende milieuclubs in media andere keurmerken bij hout, zoals PEFC. Waarom doen ze dat?