Nieuwe reeks: Quo Vadis met de vis door de crisis?(1)

Vis leeft in water, en om het te eten moet je het uit water halen

Visserij kan zo simpel zijn, juist in tijden van crisis. Het begint bij voedselvraag, die onaangetast blijft. Er zijn dagelijks 17 miljoen Nederlanders die willen eten. Nederlanders aten 3,45 kilo vis per persoon per jaar in 2011 (tegen ongeveer 85 kilo vlees), en dat moet zo lekker mogelijk en niet te duur(zaam). Die vele tonnen vis per dag moeten hoogstwaarschijnlijk uit het water gehááld worden. Want vis leeft in het water.

De Noordzee is zo’n bak zout water vlak voor de Hollandse deur
Om die vis uit het water te halen heb je een vangtechniek nodig, een schip met visnet of een hengel. En iemand die zo gek is, om daarmee anno 2012 zijn brood te willen verdienen: de visser. We leven aan één van ’s werelds meest productieve zeeen waarin veel zeevis leeft. Da’s mooi meegenomen, zou je zeggen. Tot zover moet het allemaal nog zijn te volgen. Voor een simpele biojournalist als ik tenminste.

Maar dan doet het Bureaucratisch Academisch Complex (BAC) haar intrede
Rond visserij hangt een veelvoud van niet-vissers met deskundige mening over deze gekken, vissers die anno 2012 zo nog hun brood willen verdienen. Die deskundigen korten we af tot BAC.

Bekijken we de hele keten, dan stuiten we op een omgekeerde voedselpiramide. Een enorme laag BAC met de primaire productie – de visser- onder in de punt. Wat eerst nog simpel leek- vis uit water, opeten, mmm lekker- dat is plots een academisch vraagstuk geworden.

Met de afnemende rentabiliteit van veel Noordzeevisserij sinds de jaren ’90 lijkt het BAC en netwerk van regels enkel groter te worden, alsof er een oorzakelijk verband bestaat. En tegelijk daarmee kan ook de visser niet meer zichzelf blijven. Die moet volgens Kees Taal van het Ministerie van ELI en het LEI zelfs ‘Multipurpose maritieme ondernemer’ worden. Het lijkt dat de Nederlandse taalvaardigheid bij de overheid evenredig afneemt met haar integriteit en wenselijkheid van beleid.

If we Dutch talk English in Dutch publications, we inflate our importance
Het BAC maakt haar belang kenbaar met een muur van rapporten, onmisbare onderzoeken, netwerken, convenanten, innovatieketens, werkgroepen. En als die werkgroepen er echt niet uitkomen gaan ze Taskforce heten: in de hoop dat het in het Engels wel iets oplevert, behalve een salaris dat een veelvoud bedraagt van de primaire productieketen. Een centrum voor bureaucratisering van zeewater noem je ‘Centre for Marine Policy’. En plots kan geen net meer het water in zonder haar academisch geplaveide bemoeienis.

Ketenbeheer of aan de ketting?
Die academische entiteiten buigen zich over EcoQuos, Ospar, Kaderrichtlijnen, Natura 2000, beleidsgedreven Duurzaamheid zonder definitie (iets klimatig CO2-igs), Vergunningstrajecten, Discardverboden, Europees Gemeenschappelijk Visserijbeleid, een zee vol keurmerken, het voorzorgprincipe. Ineens moet 30 procent van de zee dicht voor visserij volgens een protestclub van Gooise vrouwen aan de Drieharingstraat in Utrecht. Omdat de Postcodeloterij én ambtenarij die zeer kleine minderheidswens mogelijk maken, om zo leven voor vissers onmogelijker te maken.

Al draagt een aap een gouden ring
Is visserij weer een stuk academischer/moeilijker geworden via VIBEG en vele procedures, dan kunnen we weer conferenties organiseren, werkgroepen inrichten en nieuwe ‘convenanten’ sluiten. Om na jaren vergaderen bij dezelfde vraag als voorheen uit te komen: hoe kán het toch, dat visserij niet zo rendeert als het ‘zou kunnen’. Uiteindelijk leveren de 5 afslagen 99 miljoen kilo per jaar, tweemaal de Nederlandse visconsumptie in volume.

Als ondeskundige non-expert en simpele biojournalist, geen lid van wat voor ’taskforce’ denk je dan: hoeveel lege borden in het buitenland (reele voedselvraag) kun je daarmee vullen? Neem alleen al de miljoenen Europese moslims die geen karbootje knagen maar wel vis (halal) eten, en niets met Stichting de Noordzee/ Greenpeace hebben: de steun aan zulke clubs is beperkt tot romantische blanke stedelingen.

Is er iets met ‘het imago’, moet je dan niet vaker de juiste vraag stellen.
Je kunt wat naakte vissers op een aapjeskalender laten poseren en hopen dat het ‘imago’anders wordt in media. Best gezellig en je houdt zo iedereen te vriend. Maar misschien is de volgende vraag relevanter: wié degraderen een natuurvoedsel leverende sector tot aap met gouden ring op basis van halve waarheden?

En waarom worden die niet effectiever aangepakt, zoals in Engeland steeds beter gebeurt rond de overheidsgepromootte onzin over kabeljauw, waar ik al over blogde. Wie heeft de moed in crisistijd weer de overbodige passagiers op een visserschip aan te wijzen en ballast overboord te gooien?

Is die ‘multipurpose mariene ondernemer’ uit het innovatienetwerk in de praktijk geen eufemisme voor ‘zoveel mogelijk bijbaantjes nemen met stimuleringssubsidie, nadat overheidsregulering, marktvervuiling en (brandstof)belasting de kernactiviteit onrendabel maakte?’ Is de hand die vissers aan het lijntje houdt met innovatiesubsidies niet de zelfde die het wurgkoord aantrekt?

Meer BAC = meer papierwerk= meer lasten primaire productie
Iedere drie jaar moeten sectoren opnieuw papierwerk doorworstelen om vergunningen rond te krijgen, zoals de mosselsector in het Mosselconvenant. En iedere keer kan een protestclub – nu convenantpartner Vogelbescherming- weer bezwaar maken, waarna ‘nieuw onderzoek’nodig is, op kosten van de primaire producenten.

Zie ook het miljoenen euro’s kostende Imaresonderzoek voor garnalenvisserij op het Wad: alleen omdat de overheid en milieuclubs plus voorzorgprincipe ‘bodemberoering’belangrijk maken: zie de Bodemwijzer en vraag je af of dit niet beleidsgedreven is. Wat is de toegevoegde waarde daar nog van voor mens en milieu, behalve fte’s bij groene clubs en de cashflow van Imares?

De score van 4 afleveringen Visserijnieuws doorbladeren
Nu heb ik 4 afleveringen Visserijnieuws doorgesneld om even wat inspiratie op te doen over alle papieren vervuiling van de Noordzee: belasting met alle niet-visserij, die zegt nodig te zijn vóór visserij kan plaatsvinden. En sinds mijn eerste visblog heb ik voor vele vissers tot in de rechtszaal tegen de overheid iets kunnen betekenen. Wat is er schijnbaar onmisbaar aan deze hinderpalen, voor ik als consument gewoon een hap kan/mag nemen, naast een sector die betere manieren vindt om die 3,45 per Nederlander omhoog te krikken? (ten koste van de strontindustrie).

Is het BAC meer gewenst dan de primaire producent?
Crisis noopt tot de juiste vragen over rentabiliteit. Wie van beide wordt door de maatschappij nu méér gewenst: De primaire productie in de punt van de pyramide, de visser dus? Of het Bureaucratisch Academisch Complex, die enorme rest van de pyramide die de punt momenteel lijkt plat te drukken? Is er een betere balans van beide mogelijk?

Nieuwe blogronde, nieuwe kansen…
In deze nieuwe blogserie ‘Quo vadis (waarheen gaat het) met de vis door de crisis’zal ik mijn rol als snoeimes hier verder –opnieuw geheel ongevraagd- uitdiepen. Viel me in tijdens een hapje in Het Haringhuisje in Scheveningen. Tijd om meer de rentabiliteit te toetsen van regels en spelers.

Je kunt- zoals nu- een trein van subsidies voeren (39 miljoen euro in 2011 meer uitgekeerd dan begroot)- aan landbouw en visserij om sectoren overeind te houden die mede dankzij overregulering en marktvervuiling (door die zelfde overheid, zoals stimuleren met ontwikkelingshulpgelden van pangasius- en tilapiakweek in Vietnam), moeite hebben met rentabiliteit. Of je gaat wegen en snoeien.

….zelfde snoeimes
Als simpele biojournalist hou ik van eenvoud, anders snap ik het al snel niet meer. Mensen die iets makkelijks moeilijk uitleggen, hebben daar vaak een ander belang. En dus kies ik de komende blogs voor snoeimes en weegschaal: wat kun je wegen en te licht bevinden aan alles dat zich als ‘onmisbaar’en ‘de enige ware wetenschap’ voordoet. Ik hoop dat mijn blogs effectief genoeg zijn, zodat ik overbodig wordt.