Is de menselijke natuur werkelijk oorzaak van een zesde massa-uitsterven?

De merel is nu Nederland’s meest algemene stadsvogel, eerder schuwe bosvogel

Via de blog The Hockey Schtick stuit ik op een recensie van een nieuw boek ‘The Sixth Mass’-extinction van Elisabeth Kolbert. Het zesde massa-uitsterven van soorten zou nu door de explosieve opkomst van de mens op aarde voltrekken, die met het vuur van de goden in handen (dankzij James Watt) dood en verderf zaait op de planeet. Op een schaal die eerder was voorbehouden aan geologische krachten. Waarbij volgens Kolbert Global Warming en oceaanverzuring dé drijvers van massa-uitsterven zullen zijn.

Zoals natuurkundige Paul Crutzen opmerkte, leven we dankzij onze geologische kracht in het tijdperk van de mensen:  het antropoceen. Zoals ik al blogde is het idee van massa-uitsterven via een catastrofe nog niet zo oud. Het waren Raup en Sepkoski in 1982 die 5 uitsterf-pieken telden in de geschiedenis, door het napluizen van de geologische datum van uitsterven in het fossielenarchief en het turven van uitgestorven soorten. Die piek op de rand van het Perm was de ergste, de inslag bij Yucatan 65 miljoen jaar geleden die de dino’s de das omdeed is de bekendste. Het catastrofisme was oorspronkelijk populair bij creationisten die zeedieren op 3 kilometer boven de zeespiegel in de rotsen uit de zondvloed wilden verklaren. Daar tegenover stonden Charles Lyell en zijn pupil in geologisch denken, Charles Darwin die meer geleidelijk verdwijnen en verschijnen voor ogen stond. De wetenschappelijke gemeenschap was mede lang tegen catastrofisme gekant, door de associaties met creationisme..

Overmatige aandacht voor grote zichtbare soorten die geen rol van betekenis spelen
Tot in de ozonlaag  is onze invloed merkbaar. maarrrr- wat is het verschil tussen invloed en schade hier? (puntje 3) Planten hebben nog steeds meer invloed. Zonder organismen met fotosynthese was die hele ozonlaag er niet geweest. Vandaar dat ik de term herboceen introduceerde: het tijdperk van de planten en de goede verstaander ziet hier de sceptische knipoog. We overschatten onze invloed ook nogal eens. Uiteindelijk zijn de processen die de tent op aarde draaiende houden-  van korte termijn koolstofcyclus, de fotosynthese en stikstofcyclus- veelal afhankelijk van micro-organismen die qua biomassa een factor 20 meer wegen dan de rest van het leven bij elkaar. Maar natuurbeschermers hebben vooral oog voor de soorten die er voor het functioneren van de planeet het minste toe doen, zeldzame mooie zoogdieren en vogels zoals ecoloog Robert May laatst andermaal constateerde. Dus de soorten die evolutionair HET GEVOLG zijn van processen hebben onze aandacht, niet de drijvers van die processen.

Nederland gidsland voor ecologie 21ste eeuw
Niemand twijfelt dat mensen invloed hebben op de dunne film rond de aarde die we de biosfeer noemen, en dat die invloed exponentieel verloopt. Wanneer we naar 9 miljard mensen gaan in 2050, zal de hele planeet een beetje op Nederland gaan lijken: dat overvolle Deltalandje dat dankzij aardgasbaten en handelsgeest  goed boerde en zelfs zoveel welvaart genereerde dat het landbouwgrond uit productie kon nemen en daar natuur van kon maken. Het resultaat is de Ecologische Hoofdstructuur, een natuurnet van ruim 700.000 hectare ongeveer een vijfde van het totale oppervlak.

Maar de rest van de wereld heeft die aardgasbaten niet, en zo kan juist armoede de grootste ecologische catastrofe betekenen. Neem de houtkap voor het koken van je potje, die- zoals visserijbioloog Dolf Boddeke beschrijft voor de Groene Rekenkamer– in Ethiopie maar ook in Azie alle bos wegvaagt. Op kleine schaal zien we al hoe bezuinigingen bij ons het groenbeheer treft, hoe ons natuurbeheer plots 60 procent bezuiniging voor de kiezen kreeg: geen welvaart om menselijke invloed te verzachten, dan ook geen natuur in de 21ste eeuw.

Dus waar staan we nu écht?
De komende tijd zullen wij bij Climategate.nl het bewijs wegen, hoewel ik al eerder de belangrijkste paper onder ‘uitsterven door klimaatverandering in 2050’, Thomas et al in Nature kraakte dankzij onder andere de publicaties van biogeografe Kathy Willis in Science, het kijken naar data in plaats van computeranimaties en gezond boerenverstand. De centrale gedachte achter zijn computeranimaties, dat soorten moeten vluchten richting voldoende kou is- met alle respect- totale onzin, en we zien het in Nederland ook niet gebeuren. Wel zijn warmteminnende soorten in opkomst..

De industriebuizerd, 30 jaar terug was ook de buizerd een schuwe bosvogel..

Overdreven aandacht catastrofedenken werkt verlammend
Volgens mij is een ‘zesde massa-uitsterven’ en het aanwijzen van enkele sexy rampen als oceaanverzuring handig om fondsen te werven. Maar leidt het overbenadrukken van dergelijke academische cashcows tot averechtse effecten, zoals het bepleiten van silver bullets als oplossing (CO2-reductie forceren via verouderde techniek en bureaucreatie, waar je meer resultaat haalt met welvaartsverbetering arme landen én schone techniek-innovatie?

Zo leiden grote woorden als ‘zesde massa-uitsterven’ en ‘global warming’ de aandacht af van de vele kleine beetjes waar we wél wat kunnen helpen, iedereen hier en nu: zoals je tuin niet veranderen in een betonnen binnenplaats van een kerncentrale maar boompjes en bloemen planten, waar de vogeltjes broeden, geen huiskat nemen maar een cavia. Terwijl het benadrukken van grote abstracte problemen leidt tot wat machteloos aan de zijlijn toekijken en afstomping.

De werkelijkheid is veel diverser.
Uiteindelijk loopt de overduidelijke verschraling van natuur- die Charles Elton al in de jaren ’50 beschreef als het opheffen van de 5 ecoregio’s van Wallace – op veel plaatsen in het voordeel van de meer adaptieve soorten en diehards veel geleidelijker. En- zie opnieuw weer in Nederland- heeft de menselijke invloed ook positieve effecten.

De ontstane menselijke natuur is niet beslist minder leefbaar…Opwarming is beter dan een ijstijd, steden voegen ook een ecologische dimensie toe, het aantal plantensoorten in Nederland blijft toenemen, er komen meer broedvogels bij dan er weggaan. Wanneer we voldoende welvaart behouden kunnen we ook veel moois bereiken. Nederland is dé proeftuin voor het antropoceen, waar ook de hamvraag blijft staan:

• hoeveel goed willen we doen voor de natuur per besteedde euro? (puntje 2 van mijn 4 punten spraakverwarring over natuur en milieu)

Wanneer de huidige professionele natuurbeweging als Vogelbescherming zelfs actief voorstander is van het volzetten van vogelgebied met windmolens…Met als opzichtige reden dat hun consultants dan weer betaalde opdrachten krijgen om in Natura 2000 gebied te controleren of die molens niet te veel vogels meppen.

De afsluitdijk, ’s werelds oudste aangelegde ecologische verbindingszone. Goed voor landdieren en trekvogels, slecht voor het mariene leven..

De menselijke natuur heeft ook mooie kanten
En waarvoor wil Vogelbescherming nu het klimaat redden? Met hun steun aan het SER Energieakkoord bestrijden ze een lange termijn verandering met directe natuurschade in het nu…Aan langere termijnproblemen kunnen meer soorten zich aanpassen, dan de aanslagen via directe habitatdestructie. Misschien is de grootste bedreiging van de natuur dan wel niet ‘de klimaatverandering’ maar de mensen die daar op averechtse wijze iets tegen menen te moeten doen, daarbij de miljarden euro’s kapitaal verspillend die we ook konden steken in het aanleggen van parken, onderhouden en beheren van al het moois dat we nog hebben.

Zie het Heempark hierboven in Amstelveen: de menselijke natuur heeft vele mooie kanten, naast de donkere die er evident ook zijn. Misschien is de natuur meer geholpen met het tegengaan van bezuiniging op parkbeheer dan met het storten van geld op de giro van Vogelbescherming, een club waar ik al jaren terug mijn lidmaatschap van opzegde.  In mijn ogen is de ‘professionele’ natuurbescherming – die meer met fondsenwerving bezig is dan meetbaar effect in de praktijk- deel van het probleem geworden en niet de oplossing.

De moderne milieubeweging is wat mij betreft de grootste bedreiging voor het milieu geworden: zie Nederland waar ons door strakke ruimtelijke planning relatief mooi gebleven landje nu wordt geofferd aan de windmolenaars.In de ééndimensionale ‘één ramp doet alles’-wereld van Kolbert en gelijkgestemden is voor die analyse geen plaats. Waarvoor wel? Volgens Kolbert was de mens altijd al een soort die andere soorten in verdrukking bracht. Maar wat mij betreft is het ook de enige soort die zich daar in de geologische geschiedenis zorgen om wilde maken… Ik bestel haar boek en zal eens kijken wat ze nog heeft in te brengen. Ze bedoelt het alvast goed…

De mens is een wolf? Hoewel mensen vaak leugenachtige opportunistische wezens zijn (‘geneigd tot alle kwaad’ zouden onze voorvaderen zeggen in NL)hebben ze evenveel goede kanten en wordt de oersoep vaak niet zo heet gegeten….