Al zwervend stuit je plotseling op De Kruidhof in Buitenpost, de Botanische Tuin met de meeste geneeskrachtige kruiden van Europa, het best bewaarde geheim van Friesland, in het verlengde van een eerder bezoek aan de abdijtuin van Villers la Ville in Wallonie. Een on-Friese plek en dat bedoel ik positief, want onprovinciaals met veel ‘Fremd Spul’ (dat wat tweevoeters wantrouwen die nooit hun postcodegebied verlieten) . Op 3,5 hectare staan 2000 plantensoorten bij elkaar in 17 verschillende tuinen, waaronder een kloostertuin met geneeskrachtige en consumptieve planten. Waaronder de Kardoen, de Zuid Europese verwant van de artisjok, die volgens Dodoens- opsteller van de eerste laat Middeleeuwse Flora- ’tot verweckinge der vleeschelijcke lusten ghebruyckt’ wordt. Dan spreken we over de 16de eeuw. En zien we dat wie zich met losse seksuele mores als progressief wil profileren inclusief de aan narcistisch borderline complex lijdende ‘powergirls’ hopeloos achterloopt. Maar iedereen die Brederoo las wist dat al.
…met wat Dille tussen de billen…
De aan de plant toegeschreven werkingen zeggen vooral veel over de verlangens, lusten en lasten die mensen te dragen hebben door de eeuwen. Of die planten ook een bewezen medische werking hebben, laat staan potentiebevorderend zijn: dat is met een dubbelblindproef waarschijnlijk nooit aangetoond, laat staan door een celibatair levende monnik in een Benedictijnse kloostertuin…Maar de Middeleeuwers en monniken die met de studie van planten begonnen, deden gewoon trial and error. Neem een hap en zie wat er gebeurt, met zichzelf of collegae als proefkonijn. Als het werkte was het goed, en zo ontstond de basis van de plantenstudie zoals wij die nu kennen, waarbij botanische tuinen en horti zoals in Leiden (Clusius) en Amsterdam een grote rol speelden.
Dus in de Kruidhof groeien planten met een libido-verhogende werking, volgens de onsterfelijke uitspraak van Berendien uut Wisp, het kruidenvrouwtje van Koot en Bie: ‘met wat Dille tussen de Billen zal ’t wippen weer willen.’ Ik neem dit expres als voorbeeld omdat de meeste lezers en humane vleesbomen zijn opgegroeid met Lingo kijken en GTST, en bij een filosofische verhandeling over biodiversiteit direct zouden afhaken, als ik dat hier doe krijg ik toch al minder dan 100 hits. Dus voor de Nederthalers met laag voorhoofd onder de lezers: alstublieft, heb ik uw aandacht? Biodiversiteit, daar gaat het hier om.
De in 1930 gestichtte tuin is tot geneeskruidentuin opgepimpt door Prof Van Os van de Rijks Universiteit Groningen in 1969, een universiteit waarmee de Kruidhof nog steeds samenwerkt, zoals via Phytosana, onderzoek naar planten die geneeskrachtig werken.
Dankzij De Kruidhof veranderen Vergeetmijweltjes (anonieme bloempjes) in planten met verhaal
Ik werd rondgeleid door prototype ‘bereleuk wijf’ Karin Hoogterp. We liepen van kloostertuin tot Heemtuin, waar de Kruidhof sinds 2010 de inheemse plantensoorten van de Noordelijke Friese Wouden verzamelden als provinciale Ark van Noach waar je de planten bewaart die door zinloos asfalt als de Centrale As verdwijnen. De Kruidhof organiseert lezingen, zoals over Hildegard von Bingen, de abdes die als eerste schreef over Hop als toevoeging bij bier om het lekkerder en vooral ook meer houdbaar te maken. Je kunt er bierbrouwen en beerenburg maken met kruiden, zoals je ook diverse kruiden leert gebruiken voor lekker koken. Een goede zet, nu de botanische tuin onafhankelijk wil worden van de overheid/gemeente en zelfstandig zichzelf in de markt wil zetten. Je kunt met al je zintuigen van de natuur genieten.
Was ik net wat sceptisch over de rol van planten bij geneeskunde, dat neem ik nu terug. Neem de Kina-bast, die via de Leidse hortus als Kinine furore maakte als anti-Malaria-middel. Vlak ook Artemisia anuas niet uit, (alsem) dat nu één van ’s werelds belangrijkste anti-Malaria-middelen is. Overal in ons leven hebben planten een belangrijke functie. Neem het gele meel (lupuline) uit hop (hier beschrijving door De Kruidhof), waarvan ik hier een afbeelding bijsluit, zowel uit eigen tuin als een voorbeeld van de hopteelt bij Poperinge (West Vlaanderen). De plant die bier haar smaak en houdbaarheid geeft, maar die ook hormoonverstorend kan werken (tietjes bij de man) en die slaperig kan maken. Gaap. De Kruidhof geeft op haar website mooi informatieve teksten over waar een specifieke plant voor dient. Neem ook daslook, neefje van de knoflook (heb ik ook in mijn tuin) die hier als stinzenplant terechtkwam.
Via de botanische tuin krijgt iedere plant een verhaal waardoor ze van vergeetmijweltje veranderen in een stuk groen met smoelwerk dat iets te vertellen heeft. Ideaal voor mensen die in hun jeugd geen plantenkennis bijgebracht kregen en alles vergeten. Bij mij zitten de vogels goed in het systeem, maar bij plantjes blijf ik mank gaan omdat ze gewoon niet vroeg genoeg in mijn leven bij naam zijn gebracht. Waardoor je in de natuur door een anonieme groenzee loopt, waar alles plantjedinges heet. Omdat ik zelf graag weet wat ik zie, is dat al gauw ergerlijk. Zo heb je in de Kruidhof dus een openlucht-klaslokaal waarin je weer leert zien wat je waarneemt, waar de geneeskrachtige werking of consumptieve voordelen van een plant werken als ezelsbruggetje.
Kortom, de botanische tuin geeft
- a. plantensoorten een gezicht en een verhaal, zodat je ze ook beter kan onthouden, handig voor plantafabeten voor wie elke bloem of struik een vergeetmeweltje is. Als je niet weet wat je ziet hecht je er ook geen belang aan, maar als je weet dat een plant genezende eigenschappen heeft kijk je er anders naar.
- b, een manier om met meer zintuigen dan alleen ogen en oren van een abstract begrip als ‘biodiversiteit’ te genieten, en passant daarmee je leven opleukend, je interesse prikkelend buiten dat beperkte gebied van je eigen navel danwel de digitale navel die whatsapp heet (digiprikkels van ‘wie heeft aandacht voor mij’ voor de ‘ik bel dus ik besta del’).
En uiteindelijk is dat de toegevoegde waarde van ‘biodiversiteit’, de diversiteit van leven maakt je leven afwisselender en dus boeiender, zonder afhankelijk te zijn van anderen, of andermans waardering. Wat leuk om te ontdekken dat zoiets ook in Friesland bestaat, een tuin met grootstedelijke uitstraling. Een plek waar ook managers van bedrijven inspiratie kunnen opdoen voor hun groeistrategie, want ook hier zijn planten ze miljoenen jaren voorgegaan.
Leuk! Goeie zaak. Wist helemaal niet dat het bestond!
Lijkt me een bezoekje meer dan waard.
Hebben ze een website?
Jazeker Wiersma http://www.dekruidhof.nl. Je vindt ons ook op Facebook en op Twitter. http://www.facebook.com/dekruidhof en http://www.twitter.com/dekruidhof. Graag tot ziens!
@Wiersma, de link staat in de post.
Ik ga nog meer van dit soort plekken langs, ze werken als condensatiekern voor groene initiatieven die het leven interessanter maken. Ze blijven een minderheid aanspreken, maar je hoeft ook niet in alles de (bio)massa aan te spreken, het gaat ook om biodiversiteit