De 2 graden-doelstelling: een politieke constructie

Wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt ten enenmale.

Tijdens de recente G7-Top hebben de deelnemende landen wederom bevestigd dat hun beleid erop is gericht om de opwarming van de aarde (die zo’n 18 jaar geleden is gestopt en die maar steeds niet opnieuw wil beginnen) binnen de limiet van 2 graden C te houden. De ‘Magnificent Seven’ steken daarmee Koning Kanoet naar de kroon, die zijn entourage er nochtans van wist te overtuigen dat hij niet almachtig was en het tij niet kon keren. Dat de G7 ten aanzien van klimaat de illusie koestert dat zij een significante invloed kan uitoefenen op de wereldtemperatuur toont aan dat de mensheid niet alleen maar progressie kent maar ook regressie, ofwel obscurantisme en infantilisering. Dat deze zich op het hoogste politieke niveau manifesteren, ondersteund door de crème de la crème van de bureaucratieën in de westelijke wereld, is een zorgwekkende ontwikkeling.

Maar waar komt die doelstelling van 2 graden nu vandaan? Heeft deze een wetenschappelijke oorsprong, m.a.w. het VN–klimaatpanel (IPCC), of heeft deze doelstelling een andere bron?

De Duitse meteoroloog Klaus–Eckart Puls van het ‘Europäisches Institut für Klima und Energie’ (EIKE) is erin gedoken en heeft ontdekt dat deze doelstelling een zuivere politieke oorsprong heeft: natte vingerwerk dus!

De twee–graden–doelstelling is verzonnen door de WBGU (‘Wissenschaftlicher Beirat der Bundesregierung Globale Umweltveränderungen’, opgericht in 1992) in 1996/97. Deze heeft er ook voor gezorgd dat deze in de richtlijnen van de EU werd opgenomen en ten slotte ook in 2007 in de EU–Energiestrategie. Vervolgens verscheen dit getal eveneens op de VN–klimaatconferenties (de COP’s, COP=Committee of the Parties) voor de eerste keer in Kopenhagen in 2009. Het VN–klimaatpanel (IPCC) heeft daarentegen de twee graden wèl genoemd, maar steeds in het kader van vele verschillende emissiescenario’s, dus nooit als enig zaligmakende doelstelling.

De WBGU is overigens een opmerkelijk orgaan. Vele jaren geleden schreef ik: ‘Het huidige klimaatbeleid zal overigens ook van grote invloed zijn op het karakter van onze samenleving. Als we de tendens van het huidige beleid, dat door bijna alle politieke partijen wordt gesteund, extrapoleren, dan resulteert dat in een sluipende collectivisering van onze maatschappij. Deze zal uiteindelijk uitmonden in een ecologische planeconomie. Een dergelijke ontwikkeling zal ernstige negatieve gevolgen hebben voor het welvaartscheppend vermogen van deze samenleving, onze levensstandaard en – nog belangrijker – voor onze persoonlijke vrijheid en de vrijheid van ondernemen.’

Plato was tegenstander van de democratie. In zijn opvatting diende de ideale staat te worden geleid door geleerden met een filosoof–koning aan het hoofd. Vele eeuwen later verzette Popper zich tegen gedachte, die volgens hem tot totalitarisme zou leiden.

Met de val van het communisme dachten velen dat dit soort politieke denkbeelden nu wel definitief op de schroothoop van de geschiedenis waren beland. Maar de zorg om het milieu en het klimaat hebben ze nieuw leven ingeblazen.

Zo heeft de Duitse WBGU onder voorzitterschap van de Duitse klimaatpaus Hans Joachim Schellnhuber (directeur van het ‘Potsdam Institut für Klimafolgenforschung’, PIK) – niet gehinderd door valse bescheidenheid – in 2011 een rapport uitgebracht: ‘Welt im Wandel: Gesellschaftsvertrag für eine Große Transformation’. De samenvatting is hier te vinden.

Aan de inleiding ontleen ik het volgende:

Der WBGU begründet in diesem Bericht die dringende Notwendigkeit einer post–fossilen Wirtschaftsweise, zeigt zugleich die Machbarkeit der Wende zur Nachhaltigkeit auf und präsentiert zehn konkrete Maßnahmenbündel zur Beschleunigung des erforderlichen Umbaus. Damit die Transformation tatsächlich gelingen kann, muss ein Gesellschaftsvertrag zur Innovation durch einen neuartigen Diskurs zwischen Regierungen und Bürgern innerhalb und außerhalb der Grenzen des Nationalstaats geschlossen werden.

Het was een soort blauwdruk voor een politiek model à la Plato, maar dan niet op nationale schaal, maar op wereldschaal. Het deed sterk denken aan een ander soortgelijk project uit een grijs verleden: RIO = ‘Reshaping the International Order’, waaraan de naam van de Nederlandse econoom Jan Tinbergen is verbonden. De WBGU had zich veel moeite kunnen besparen als het had geanalyseerd waarom dat project in de vergetelheid is geraakt. Maar ja, zij hadden er waarschijnlijk geen flauw idee van dat zij bezig waren het – vierkante – wiel opnieuw uit te vinden.

De reacties in Duitsland waren vernietigend. Zo schreef Axel Bojanowski in ‘Der Spiegel’:

Der letzte große Bericht las sich wie Schellnhuber in Reinkultur: Der Beirat erneuerte seine alte Forderung nach einer “Großen Transformation” der Zivilisation. Der ambitionierte Weltplan sieht kontinentale Arbeitsteilung vor: Die gemäßigten Breiten produzieren Nahrung, die Subtropen Sonnenenergie, und die Tropen dienen der Erholung und der Erhaltung der Artenvielfalt.

Das Gutachten sorgte für ungewöhnlich viel Zorn und Spott, insbesondere in konservativen Kreisen, auch im Wirtschaftsministerium. Der Beirat der Bundesregierung fordere eine “Ökodiktatur”, hieß es in Dutzenden Kommentaren. Das “ideologische Pamphlet” habe dem WBGU geschadet, nörgeln aber auch alte WBGU-Weggefährten Schellnhubers. Es habe die Befürchtung bestätigt, dass Schellnhuber in dem Gremium Kontrahenten fehlten. In den neunziger Jahren bevölkerten den WBGU noch allerlei “neoliberale Wirtschaftswissenschaftler”, wie die alten Kollegen sie heute abschätzig nennen.

Maar met haar decarboniseringsmanie heeft Bondskanselier Angela Merkel toch een belangrijk element van de WBGU–voorstellen overgenomen.

Terug naar de twee–graden–doelstelling! Bij zijn onderzoek ontdekte Klaus–Eckart Puls dat de twee graden al in 1975 al in klimaatanalyses werd genoemd als kritische grens voor de opwarming van de aarde – en wel door de milieueconoom William D. Nordhaus van de universiteit van Yale. Deze onderbouwde dit met verwijzing naar klimaatveranderingen van de laatste honderdduizenden jaren waarin fluctuaties van ± 5 °C zijn voorgekomen. Maar zijn beschouwingen vonden plaats in een periode dat – vooral in de media – de angst voor een nieuwe ijstijd de boventoon voerde. Van een AGW–catastrofe had nog niemand gehoord.

Hoe het ook zij, de twee–graden–doelstelling is niet wetenschappelijk onderbouwd, zoals vele vooraanstaande klimaatwetenschappers expliciet en publiekelijk hebben verklaard. Sterker nog! Puls concludeerde:

Der in allen “Lagern” anerkannte und geachtete Mathematiker und Klimaforscher Hans von Storch [geen klimaatscepticus], einer der Pioniere der ersten Klima–Modelle beim Max–Planck–Institut in Hamburg, bringt es auf den Punkt – kurz & klipp & klar:

Zwei Grad ist eine politische, eine sinnlose Zahl. Ich halte das für Verarschung!

Aldus Klaus–Eckart Puls.

Lees verder hier.

Voor mijn eerdere bijdragen over klimaat en aanverwante zaken zie hier en hier.