Ontpolderen? Inpolderen was een zegen voor Nederlandse biodiversiteit

 

Iedereen die Nederland doorkruist kan zelf zien dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL)  de Nederlandse bevolking voorliegt over ‘de laagste biodiversiteit van Europa’. ‘Alleen Malta doet het slechter’, zo roepen de beroeps-oplichters Johan van de Gronden van Wereld Natuur Fonds en Marc ‘bonus’ van den Tweel van Natuurmonumenten, zich verschuilend achter het PBL. Na deze blog-ontdekkingstocht met katholiek tintje mag de duivel hun ziel halen, opdat zij eeuwig branden in de hel samen met het PBL. De realiteit is de beste weerlegging van hun gelieg voor geld en politiek gewin.

Neem het traject Friese Meren (Langweer) naar Lauwersmeer. Je start op een zandrug in het Friese merengebied en binnen slechts 80 kilometer rij je van veenmoeras door het coulissenlandschap van de Friese Wouden, om vervolgens op de oude akkergebieden te belanden van het Noorderland tot je bij de Waddenzee bent.

Die vlakten zijn het zeekleigebied van de Marne langs het Reitdiep die uitmond in de Lauwersmeer. Het is een gekanaliseerde rivier die vanaf de Drentse Hondsrug  als ‘A’ door Groningen zijn weg zocht door de B-film des levens. Daaraan grenst het door inpoldering en afdammen in 1969 ontstane natuur- en recreatiereservaat de Lauwersmeer. Hier ligt het Niets dat boven Groningen gaat, zo claimt de regionale toeristensector.

Bij Roode Haan, een sluis in het Reitdiep kun je op een muziekcamping ’s avonds de blues horen spelen. Op weg kom je langs de meest bizarre plaatsnamen als Faan, Kornhorn en Briltil, en als je een typische homo voorbij ziet fietsen in Niekerk/Oukerk: die komt van gaycamping de Heerenborg.

Vertel mij: in welk land vind je over zo’n kleine afstand zoveel diversiteit? Volgens het PBL scoort Finland als meest biodiverse land van de EU en wij als laagste. Althans, wanneer ze ‘biodiversiteit’ berekenen met hun Globio-computermodel en achter het bureau zou je dat kunnen geloven. Maar rijdt van Helsinki naar Vaasa, dat is 500 kilometer. Dan zie je alleen naaldhoutplantages met hier en daar een meertje en veel landbouw.

Vijfhonderd saaie slaapverwekkende kilometers, met als tussenstop het plaatsje Nokia: naaldbos met een meer en een kerkje zonder beltoon. Die monotone saaiheid buiten het Globio-model van het PBL uit zich ook in de 4 maal lagere plantaardige diversiteit van Finland. Wij hebben ook lekker meer broedvogelsoorten dan Finland. Dat zij meer elanden en veelvraten hebben, die mogen ze van mij houden.

Net als Het Bilt in Friesland werden in de Marne vanaf de late Middeleeuwen dijken aangelegd rond de zichzelf langs strekdammen ophogende kwelders. De Waddenzee zelf, zoals wij die nu kennen, was ook nog maar een paar eeuwen jong. Die was ontstaan door de stormvloeden in de warme Middeleeuwen, met name die in de 12de en 13de eeuw. Wanneer je de landkaart van Ortelius er bij pakt uit de 16de eeuw, zie je dat het dorpje Warfhuizen nog tegen zee aanligt. Steeds werd een dijk aangelegd, tot het slib zich weer langs strekdammen had opgehoogd.

En dan kwam er een nieuwe dijk, die de oude als monument in onbruik in het landschap naliet.

Warfhuizen ligt nu al kilometers landinwaarts. En nu huist hier in de Groninger leegte de enige echte kluizenaar van Nederland; broeder Hugo, een man van mijn leeftijd die volgende maand tot priester wordt gewijd. Ik ontmoette Broeder Hugo op straat en sprak mijn bewondering uit: het is voor de menselijke diversiteit goed, als er mensen als hem zijn die zo’n keuze maken. Maar hij reageert laconiek: ‘ach het is niets bijzonders als je maar als de juiste persoon op de juiste plaats zit is het altijd goed.’

Broeder Hugo is een levende verbinding met de 11de en 12de eeuwse Benedictijnse kluisbroeders en kloosterlingen die zich bij De Kruisweg vestigden, om hier het omringende land te cultiveren tot productieve grond. En om ook de geest te cultiveren van de woeste oer-Friezen, die volgens ‘De Wadden, een Biografie’ van Matthijs Deen elkaar continue om niets te hersens insloegen. Tsja, de mens in natuurlijke staat zonder beschaving…

Bij De Kruisweg ontmoet ik een bioboer, die experimenteert met groenbemesting. Hij werkt met zijn zoon aan een sluitende kringloop op zijn akkerbouwbedrijf. Hij zaait velden in met Perzische klaver en andere stikstofbindende planten. Die moeten de bovenlaag van de bodem verrijken met stikstof, dat hij dus zo met stikstofbindende planten uit de lucht haalt.

De stikstof van kunstmest komt overigens ook zo uit de lucht. Maar dan via het Haber-Bosch-proces, ontwikkeld door de Kolonel-Luitenant Helmut Haber die in de Eerste Wereldoorlog ook het gifgas ontwikkelde. Volgens de bioboer zit er ook nog meer dan genoeg fosfaat in de grond, 5 ton per hectare. Wel zit dat fosfaat dus gebonden, om het bruikbaar voor plantengroei te maken moet het mobiel zijn. Volgens de bioboer gaan de schimmels en bacterien in de bodem daarvoor zorgen.

Het is een echte: als ik op zijn erf met de boer praat, komt een tor over de grond lopen die volgens hem slakken eet. Die mag van de boer ‘schuilen onder mijn voet, bij mij is hij veilig’. Heerlijk, zo iemand! Of deze wijze van boeren ook meer succes geeft op lange termijn, dat is nog de vraag: daarom nog geen publiciteit voor de beste man, die met trial and error de onvermoede krachten van bodembiodiversiteit moet zien aan te boren. Feit is dat zijn velden wemelen van de vlinders, bijen, een contrast met de groene meren des doods van de melkquotum-lozen.

Vanaf de toren van Hornhuizen overzie je een keur van oud agrarisch cultuurlandschap, over de dijk tot aan Schiermonnikoog. In het Duitse deel zie je op verre afstand de zee-windturbines van Borkum Riffgrund, als gigamonumenten van het eco-inperialisme. In het weekend kun je naar Lauwersoog rijden langs het militair oefenterrein van de Mardewaard langs de Waddenzeedijk. Bij de Lauwersmeer is de zeearend nu het reclame-icoon, net als bij de Oostvaardersplassen. Ook hier heeft Staatsbosbeheer de paarden en koeien losgelaten, die hier ‘natuurlijke processen’ op gang brengen. Maar wat deden de paarden en koeien dan die ik in het boerenland zag?

Wie nu wil treuren over het feit dat de Lauwers werd afgedamd, waardoor tijdelijk een enorme sterfte optrad van de zoutwatervis. Er kwam iets afwisselenders en biologisch rijkers voor terug. Zoals de historici Jl van Zanden en SW Verstegen schrijven in Groene Geschiedenis van Nederland over de gevolgen van de Deltawerken. (blz 109)

Eerder werden al de Brielse Maas (1950) en de Braakman (1952) afgesloten. In het noorden onderging de Lauwerszee hetzelfde lot. Sommige van de afgesloten zeearmen zijn inmiddels internationaal als ecologisch zeer waardevol erkend. Zoals wel vaker in de Nederlandse geschiedenis, geldt hier dat niet iedere menselijke ingreep per definitie een verslechtering betekent. In de overgangsfase is er uiteraard sprake van het massaal uitsterven van soorten, maar dit neemt slechts enkele jaren in beslag. In het Veerse meer nam het aantal soorten binnen vijf jaar af tot nul, in het seizoen 1964-65 begon al het herstel. Het tijdelijk openen van deze voormalige zeearemen voor zout water, zoals in Grevelingen gebeurde in 1980, GAF DE VERNIEUWDE VISSTAND EVENWEL EEN FORSE KLAP

Dat kan dus ook gebeuren wanneer dankzij het door WNF bejubelde en door de gemeenschap betaalde Kierbesluit weer zout water het Haringvliet indringt. Iedere aanwinst gaat ten koste van iets anders, zoals uit iets dat verwoest wordt ook iets nieuws en soms beters kan ontstaan.

De landaanwinning tussen 1927 en 1968 leverde liefst 165.000 hectare nieuw land op, dat vele malen biologisch rijker is dan die slikvlaktes en waterplassen. Dankzij de polders met rietmoerassen vestigden zich hier vele vogelsoorten (kleine en grote zilverreiger) met de teruggekeerde zeearend als belangrijkste symbool. Rijke landbouwgrond kon worden benut door akkervogels en omdat de bevolkingsgroei achter bleef bij de prognose van 20 miljoen in 2000 is er nu ruimte zat over voor zaken als natuurgebied.

Een stukje demografische transitie vond plaats in Nederland, gefaciliteerd door de pil, de hostie van de seksuele bevrijdingsbeweging. Waar kunstmest de hoogproductieve landbouw mogelijk maakte, en zo ruimte voor natuurbouw liet, daar maakte een andere technische vinding Nederlandse vrouwen kunstmatig onvruchtbaar. Opnieuw geldt dus; welvaart en de Industriele Revolutie zijn een zegen geweest voor onze biodiversiteit.

En zo gaat in deze tiende aflevering van onze zoektocht naar Sharon Dijksma-natuur, dat is  ‘Natuur die midden in de samenleving staat en daarom tegen een stootje kan’ dit Noorderland met een ruime 8 naar huis. Je ziet nergens waar natuur ophoudt en cultuur begint, want dat onderscheid was per definitie al onzin. Op zijn best is ‘natuur’ in Nederland een vorm van primitieve cultuurbescherming. Het is veel boeiender om de historie in het landschap te kunnen lezen, de vele lagen met ieder hun eigen leven, dan deze uitgewist te zien worden door de primitieve cultuurbarbaren van het eco-imperialisme.