Uniek Natura 2000-gebied Bargerveen gered door welvaart en fossiele brandstoffen

Het hoofdkantoorpersoneel van Natuurmonumenten verdient standrechtelijke executie met Middeleeuwse methodes. Daarbij dienen oplossingen als vierendelen, radbraken, en darmpjetrekken niet geschuwd te worden. Lees het interview ‘zo wil Natuurmonumenten WEER aantrekkelijk worden‘ in de Adformatie met brandmanager Wieger van Beek, die de KLANT aan het MERK wil verbinden met emotie. Op de brandstapel, die brandmanager. Of was hij aangenomen om de brand op het Fochtelooer Veen te managen? Ja zeg, wat doet zo’n brandmanager.

In de tussentijd winkelde Climategate.nl een stukje emotie bij de concurrent, die een veel beter stuk veen in handen heeft dan Natuurmonumenten: Staatsbosbeheer. Zij kreeg van de overheid sinds 1968 een laatste 60-hectaresnipper overgebleven Bargerveen. Dat laatste stukje hoogveen ontsnapte aan de ontginningen voor ondermeer de Norit, nu Carbot in Klazienaveen. Norit maakte laxeermiddel en actieve kool van de turf, je kunt de schoorstenen vanuit het Bargerveen nog steeds zien roken.

In deze 9de aflevering op zoek naar robuuste Sharon Dijksma- natuur die ‘midden in de samenleving staat en daarom tegen een stootje kan’, gaat het Bargerveen zelfs met een 9 naar huis. Veruit de hoogste tot nu toe. Hoe dat kan? Lees en kijk maar door in dit stukje nodeloos kwetsende en tendentieuze natuurproza.

Gered door aardgas en steenkool
Zoals je kunt lezen in het Bargerveen natuurfotoboek van de uit de regio afkomstige Linda de Vries en haar fotograaf-vader stopte de grootschalige ontginning in het Nederlandse Bargerveen al in de jaren ’60 grotendeels. Dit dankzij een beter verdienmodel voor steenkool, aardgas en olie. Turf als brandstof raakte uit de gratie in Nederland, maar in het aardgas-arme buitenland was dat langere tijd niet zo. Toen ik in 2007 voor NRC Handelsblad het nabijgelegen Borkener Paradies bezocht over de Duitse grens (het Walhallah van grote graasfundamentalisme aan de Ems), werd in Duitsland nog vrolijk veen ontgonnen.

De vele namen met ‘veen’ in Nederland, tonen al dat ons land vroeger uitgebreide kansen bood om veenlijk te worden. De turfwinning maakte daar een einde aan, zo ontstonden de Vinkeveense, Ankeveense en andere plassen, de turfmijnen die we nu natuurgebied noemen. Natuur beneden alle peil. Dat is nu laagveen, beneden het grondwaterpeil.

Het Bargerveen is op papier het laatste stuk ‘actief’ hoogveen, en valt daarom in de zwaarste bureaucategorie van Natura 2000.  Hoogveen is veen dat boven het grondwaterpeil uitgroeit en kussens veenmos van meters dik kan vormen. Voornamelijk dankzij veenmos dat water opzuigt. Dat veenmos kan op zijn eigen gestorven klonen verder doorgroeien. Het groeit dan ongeveer even snel als de spaarrekening van de gemiddelde ZZP’er, ongeveer 1 millimeter per jaar als het meezit.

Het nieuwe verdienmodel van het Bargerveen heet Europese subsidies en andere welvaarts-uitwassen
Voor die groei is water nodig, terwijl het omringende landbouwgebied juist meer droogte wil. Staatsbosbeheer liet daarom ontginningsslootjes dempen, en liet van 2003-2006 een waterreservoir aanleggen. Om veenverdroging te voorkomen, en om het water binnen te houden werd sinds de jaren ’60 al 50 kilometer dijk aangelegd. Zoals je kunt zien vind je ook rond het Bargerveen die typisch Hollandse keiharde overgang tussen landbouw en natuur, dat als een eiland in de enclaves ligt.

De ironie van de geschiedenis wil, dat de ingenieursbureaus die nu ‘nieuwe natuur’ ontwikkelen en hoogveen terug bouwen als Arcadis uit de oude ontginningsmaatschappijen voortkomen: zoals de Grontmij en Heidemij. Nu ontginnen ze de woeste landbouwgronden tot subsidieplantages/natuurorganisatie-ontwikkelingsgebieden. Wanneer het geld tot in de hemel groeit, krijg je landen waar dit soort praktijken normaal heten, nee zelfs ‘noodzakelijk voor de biodiversiteit’.

In het jaar 3006 heb je dan een meter Hoogveen er bij….Dat ziet er dan ongeveer zo uit, net als het hoogveen nu maar dan met hoger veen:

Archeologen vinden dan de restanten van het Staatsbosbeheer-kantoor bij Zwartemeer- waar nu hun groene overwinningsvlag wappert. Ze graven roestige resten op van de koffiemachine, en ontdekken tussen de documenten nog uniek gepreserveerde Interreg, Life- en andere subsidie-aanvragen. Ja, ook dit gebied hangt van de subsidies aan elkaar maar ach: vergeleken met de miljarden die bankiers kregen en de tientallen miljarden die naar windturbines gaan is het klein bier en ook nog eens beter besteed.

Want de Meerstalhoek bij Zwarte Meer biedt 1 van de meest afwisselende stukjes natuur die Nederland kan bieden. Je zult in de rest van deze reportage dan ook niets dan positieve geluiden horen, oh en ah. Het onderwater zetten leidt tot de zelfde soort swamps die je in de Atchafalayadelta in Louisiana (VS) ziet, maar dan met stervende berken.

De foto hieronder toont waar het bij al die natte dromen om draait, veenmos:

Iedere generatie heeft haar eigen helden. In het ontginningsdorpje Erica vind je een monument van de veenafgravende Drenth met Ciske de Rat-pet. Slechts gewapend met een schep wist hij de Woeste Gronden te temmen, onproductieve grond om te zetten in de huidige aardappel en mais-steppes die zo ver reiken als het oog toestaat.Wij hebben in het nog steeds welvarende 2015 nieuwe helden: papier-invullende natuursubsidie-beheerders bij de koffie-automaat met voeten op het bureau, communicatiemiepen die zich achter Ledenenquetes verschuilen en brandmanagers die het merk Natuurmonumenten met emotie willen verbinden.

 

Even terzijde: u kunt vandaag nog Natuurmonumenten opzeggen
Ik snap dat wel, zo’n brandmanager bij natuurclubs met veengebied in bezit. Er brandt nogal eens wat heide en veen af. Krijgen ze subsidie, dan is die brand noodzakelijk beheer tegen de ‘vergrassing’. Steekt de natuur zelf hem aan, dan heet het een ramp en is subsidie nodig om die ramp met ‘uitgekiende begrazing’ weer te keren. Hun brandmanager beweert dat ze steeds minder geld van de overheid krijgen. Maar dat is onzin: jaarlijks 50 miljoen euro subsidie, afgelopen jaar ook nog. Men blijft maar kwistig subsidies verbranden bij de club van brandmanager Wieb.

Men is bij Natuurmonumenten alleen nog met geld bezig/leuk gevonden worden door zoveel mogelijk mensen, en daarom lopen jaarlijks tienduizenden leden weg, ondergetekende ging u vier jaar geleden al voor.

Wij lobbyen voor een uitzonderingsbepaling in de wet, waarbij het legaal wordt om het hoofdkantoor in ’s Graveland op enig moment te bestormen, de ramen in te gooien, met rotte eieren personeel te bekogelen, Marc ‘Bonus’ van den Tweel aan zijn VVD-kapsel naar buiten te sleuren en hem te mishandelen tot hij met schril biggengeschreeuw als een waterral krijst om zijn moeder.

Dankzij mijn tijd als excursieleider bij Natuurmonumenten in het Naardermeer kan ik wel verklappen: ook daar heb je veenmoskussens, die van het Bargerveen zijn klein bier. Maar zeg het niet te luid, want voor je het weet gaat hun brandmanager Wieb dat dan gebruiken voor de emotie. En dan mogen mountainbikers gaan meebeslissen hoe ze het Naardermeer zullen beheren voor het draagvlak.

Terug naar het Bargerveen, en we hervatten de wandeling
Er is inmiddels een grens-overschrijdend natuurpark Bargerveen-Bourtangerveen ontstaan. Het Bargerveen is nu 2000 hectare, en dat is best groot voor een Nederlands gebied. Oerhollands zit het strak ingeklemd tussen de landbouw-enclaves, omgrensd met een dijk.

Bij de ingang krijgt iedere bezoeker van Staatsbosbeheer een persoonlijke daas/steekmug toegewezen die u tijdens de gehele wandeling met professionele toewijding ter zijde blijft staan. Het subsidiespaarbekken is gevuld met de uit Noord Afrika afkomstige nijlganzen. Die ganzen met zo’n bontkraagje maken als ongewenste exoten schaamteloos gebruik van de met miljoenen euro’s aangebrachte natuurvoorzieningen die bedoeld waren om zeldzame hardwerkende inheemse soorten te bevoordelen van de Rode Lijst. Roodhalsfuten, geoorde futen, klapeksters. De nijlgans maakt korte metten met hen.

In de Vogelatlas 1979 lees je dat nijlganzen zo agressief zijn dat ze inheemse meerkoeten en bejaarde vogels onder water drukken om te verzuipen, gewoon voor de lol. Zelfs de eerlijke hardwerkende havik jagen ze van het nest. Maar dat kunnen natuurlijk ook uitzonderingen zijn die het voor de rest verpesten. Net als Marokkanen en andere multiculturele verrijkingen voor het PvdA-hulpcircuit gaan ze nooit meer weg uit Nederland. De natuurliefhebber zal er aan moeten wennen dat ze nu een geaccepteerd deel van de vogelfauna zijn.

Over de vernatting niets dan lof. Het was gistermiddag 32 graden warm op de hete hei, en Trudy had een bad nodig  en dorst. Dat waterspaarbekken van Staatsbosbeheer was vandaag ook weer zeer goed benut.

En dan komt er toch ook al een jagende sperwer opduiken. Die kan ik ook boven mijn huis zien jagen, maar hier in het Bargerveen zo met al die LIFE en Interreg-subsidies wordt het zo toch een kostbare herinnering! We lopen het gebied in en zien dat Staatsbosbeheer precies de goede maat weet te houden, met relevante informatieborden waar je precies genoeg opsteekt dat ook blijft hangen.

Zoals een bord bij de tormentil-bloempjes, dat vertelt over de relatie tussen de tormentil (geel bloempje) en de aardbeivlinder, die elkaar maar niet kunnen loslaten. Die tormentil groeit hier als onkruid, maar de aardbeivlinder komt echter niet opduiken. Kan ik dan een klacht indienen bij Staatsbosbeheer? Dit kost jullie draagvlak hoor…

Het gebied is mega-afwisselend en iedere sociaal deficiënte natuurfreak kan hier volledig uit zijn stekkertje gaan. Dat deden we dan ook, want zie: is dat plantje daar – op een bed van vochtig veenmos- niet lange zonnedauw?

Probeer vooral ook niet te ver van de dijk af te struinen in die struinnatuur van Staatsbosbeheer, want

a. je zakt weg en je sandalen lopen vol water

b. ongewenste biodiversiteit in de vorm van rode mieren kruipen je broek en schoenen binnen. En die bijten als naalden in je kuiten.

Gecombineerd met de continue terreur van dazen rond je gezicht die twee kaken in je huid willen zetten is de natuur ook vandaag weer een bron van stress, zorgen en potentiële arbeidsongeschiktheid als die ene teek dan toch de ziekte van Lyme zou overbrengen. Moedig zetten wij de wandeling voort, de arme veenarbeiders betreurend die hier ook bij 32 graden liepen, maar dan om te werken. Maar ja, die arbeiders leefden ‘vroeger’. En vroeger was alles verder beter als wij de natuurliefhebbers en het Planbureau voor de Bureaucratische Leefomgeving (PBL) mogen geloven.

Een onbekend vlindertje dient zich aan met rode oorlogskleuren op zijn vleugels gesmeerd:

Die andere vlindermeier is dan wel weer herkenbaar

Al dat fijne spul, die vlinders dat is eigenlijk een beetje voor flikkers. Als vogelmietje willen we vogels zien, en Staatsbosbeheer en de Rode Lijst van Nederlandse Vogels beloofden ons de grauwe klauwier. Het Bargerveen schijnt een bolwerk voor deze rovende zangvogel te zijn, die je overigens in Oostenrijk en Duitsland zeer veel kunt zien.

Het helpt alvast dat de boomvalk voorbij komt flitsen, ik krijg in een halve seconde de tijd hem te platen. Steeds blijven mijn vogelfoto’s een beetje als van zo’n Discovery-freak die wil aantonen dat de Yeti in zijn achtertuin is geweest, of die beweert dat hij Ufo’s heeft gezien. Maar dit is hoe je ze in het echt ziet als argeloze voorbijganger zonder Zeiss en Swarovsky-wapenuitrusting.

De grauwe klauwieren zijn stoere dieren. Het zijn zingende roofvogeltjes, of rovende zangvogeltjes, die hun prooi op een stekel prikken of op prikkeldraad. Ze jagen beter dan dat ze zingen. Ze zitten niet in het veen zelf, maar in het zandige deel waar Staatsbosbeheer haar grote grasmaaiers heeft loslopen. In de Eifel zag ik ze vorig jaar nog in een beekdalletje, ik herken het geluid direct en de wijze van vliegen. Net als de meeste piepers en zangvogels golvend, maar dan toch anders. Bij verandering van terrein voel je meteen aan: hier kunnen ze wel eens opduiken.

 

En ja, daar in de top van een struik een typische klauwier, gedrongen en rechtop trots zittend. Hij doet al vliegend verticale uitvallen omhoog naar insecten.

En hier zit hij dan in de struik.

Die heb je dan toch maar weer mooi in de tas zitten. In Eilat in Israel ontdekte ik overigens definitief geen vogelaar te zijn. Echte vogelaars hebben bijvoorbeeld altijd telescopen en verrekijkers mee om zo’n vogel dan via tele-objectief veertje voor veertje af te likken. Na ontdekking en het bekijken van het meest interessante gedrag verdampt mijn aandachtspanne en is het hard werken om de gaapneigingen te onderdrukken. En dan is het tijd voor koffie of bier.

Bij echte vogelaars begint het dan pas.

De grauwe klauwier deed zijn jaagkunstje, dat was leuk om te zien. Ook de Roodborsttapuit liet weer van zich horen, dat is dat stipje op dat paaltje. En dan wil je verder, want dorst begint toe te slaan.

Als u denkt: wat een nietszeggende k.u.t-vogel, kijk dan eens in een platenboek van een echte vogelfotograaf. Ze zijn echt mooi, net als die grauwe klauwieren. Maar ik ga niet uren in een schuilhut zitten wachten, tot zo’n vogel goed de lens in kijkt. Een verrekijker is extra ballast. Dit is hoe je hem in het echt ziet, en al die gelikte vogelfoto’s zijn net als in de Playboy van ieder moedervlekje in de computer ontdaan.

Totaal gefotoshopt die vogels in van vogelfotografen. Ik zag dat van die tot de tanden bewapende vogelfotografen met een kraanvogel doen in Polen. Uren poetsen op de computer… en dan heb je nog niet meer dan een opgevoerde reiger met een rood vlekje boven de snavel. Nee, dan liever foto’s redigeren bij de Playboy.

Kijk, ik blijf nog altijd in de waan natuurgebieden in lopen en dat er dan zo’n nymf voor je opduikt, zo’n roodharige seksheks die je meevoert naar haar schuilplaats alwaar je….dan aan allerlei sociale verwachtingspatronen moet voldoen, gedwongen moet discussiëren over de zegeningen van het feminisme en hoe het glazen plafond de emancipatie ophoudt, tenzij we nu allen PvdA stemmen en spoken gaan zien.

Zulke dromen van vernatting en natuurlijke ontwikkeling eindigen altijd in een deceptie. Dus snap ik ook wel dat de boswachter van Staatsbosbeheer dan uit arren moede wat gebieden onder water zet voor subsidie.Het houdt je van de straat, betaalt wat rekeningen. En je trekt zo wel tientallen bezoekers per jaar extra naar een uithoek van Drenthe die ongetwijfeld moet kampen met hoge zelfmoordcijfers. Het schijnt dat ook Emmen ‘hart van de regio’ wil zijn. Och god, wat een ellende moet het zijn om daar als braaf belastingvee richting je graf te bewegen, je dromen verbouwend tot ze in een rijtjeshuis passen.

Eindoordeel: een dikke 9 voor Staatsbosbeheer
Maar nee, ik zou niets dan positief zijn, want het Bargerveen is echt bijzonder, afwisselend, ook bij 32 graden op de hete hei. In deze 9de aflevering op zoek naar robuuste Sharon Dijksma- natuur die ‘midden in de samenleving staat en daarom tegen een stootje kan’, gaat het Bargerveen met een 9 naar huis. Veruit de hoogste tot nu toe. In een korte ronde van 6 kilometer zie je een keur aan landschappen, vlinder, plant en diersoorten.

Wanneer je na een uur of 2/3 soortverzadigd bent en de hitte je heeft uitgedroogd, komt die drang, dat diepe verlangen naar een met dauwdruppels bedekte koude bierfles, waaruit ijskoud geel schuimend vocht met grote teugen langs die G-spot in je keel glijdt. Gloegloegloe…

Aanvankelijk blijkt bij het Bargerveen enkel een …..Thee….huis te zijn bij de oude pastorie. Met tientallen varianten rooibos- en andere pleziertjes die de Groene Taliban tot zich neemt na een dagje aanbidding van Moeder Aarde en de duurzaamheid. Maar onder in de koelkast glimt die hoop, in 30 centiliter vervat. De nuchtere Drentse eigenares- mijn bedrijfsheilige- gunt de cashloze Climategater het vertr0uwen om ’s avonds via internet de geleden schade over te maken.

Eind goed, al goed!