André ten Dam in debat over zijn geesteskind
Eric Smit, Arnoud Boot, André ten Dam en Lex Hoogduin
De nieuwe euro: is er een oplossing, of spat de EU uiteen?
Onder deze titel was er donderdagavond een interessante bijeenkomst in Felix Meritis over The Matheo Solution (TMS), georganiseerd door Follow the Money (FTM), waar de vaak door ons aangehaalde Jean Wanningen zijn zeer gewaardeerde blogs schrijft over met name de euro en de EU. Zie hier voor de uitstekende videoregistratie.
Gespreksleider was Eric Smit van FTM die eerst op ontspannen manier ingenieur, jurist en euro-researcher André ten Dam interviewde, de bedenker van TMS. Daarna volgde een zeer levendige forumdiscussie over TMS met beide heren en de vooraanstaande economie-professoren Arnoud Boot en Lex Hoogduin.
In de zaal zaten bekende gezichten, zoals Arend Jan Boekestijn, Ewald Engelen, Jean Wanningen, Marcel van Silfhout en Kees de Lange. Maar ook de rest van het publiek leek te beschikken over een bovengemiddelde kennis van zaken, waardoor ook door de vele vragen uit de zaal de discussie op niveau bleef.
Ten Dam was goed op dreef en sprak opvallend ontspannen en bij tijden humoristisch. Smit slaagde er lange tijd in om het allemaal ook voor minder deskundig publiek begrijpelijk te houden en de discussie tot de hoofdlijnen te beperken, maar de heren professoren waren uiteindelijk toch te moeilijk in toom te houden, waardoor de avond niet tot een heldere uitkomst leidde. Het was jammer dat beiden vooralsnog weinig leken te zien in TMS maar dit slecht beargumenteerden. Daarom probeerde het publiek hen met goede vragen tot een helderder stellingname te bewegen. Helaas tevergeefs, pas in de gesprekken na afloop werd mij een en ander duidelijk.
Wat is The Matheo Solution (TMS)?
Om landen met enorme verschillen in cultuur en productiviteit binnen één muntunie te kunnen handhaven, moet er flexibiliteit ingebouwd worden in de vorm van de mogelijkheid van onderlinge monetaire (externe) devaluatie en revaluatie. Dit in tegenstelling tot de interne devaluatie (die neerkomt op continue loonsverlaging) die sinds 2010 enorme economische en sociale ellende veroorzaakt in Zuid Europa.
Bij TMS komt er in elk soeverein euroland weer een eigen munt voor alle contracten, lonen en prijzen, maar wordt er nog steeds betaald met de euro, via een wisselkoers. Zoals u ook in London of Oost-Europa overal met euro’s kunt betalen terwijl de prijzen in ponden, zloty’s en litas etc. worden/werden berekend. In TMS is de nieuwe gulden dus alleen nog maar een rekeneenheid, betalen blijft in alle eurolanden gebeuren met één en dezelfde euro.
Bij TMS blijven dus de voordelen van de huidige euro bestaan, zoals overal kunnen betalen met één munt en het voortbestaan van de gemeenschappelijke Europese markt. Maar daarnaast biedt TMS het voordeel dat onder bepaalde voorwaarden landen met een onhoudbare economische achterstand, zoals op dit moment Griekenland, Italië en Portugal, hun ‘valuta’ kunnen devalueren. Die landen worden daardoor in één klap weer concurrerend en kunnen daardoor snel en op eigen kracht economisch herstellen. Terwijl toch één munt (de euro als enig gemeenschappelijk betaalmiddel) en één gemeenschappelijke markt blijven bestaan en geen enorm politiek gezichtsverlies wordt geleden.
Ook betekent TMS het einde van de enorme transferbedragen van noord naar zuid.
Dat TMS in financieel-economische kringen inmiddels een eigen plaats verworven heeft blijkt uit het feit dat hij is opgenomen in de De Financiële Begrippenlijst.
Arnoud Boot: de euro is geen bindmiddel maar splijtzwam
Boot had bij alle issues eigenlijk een tweeslachtige benadering.
Hij beaamde de analyse van Ten Dam over het failliet van de euro, vond dat die op onvoorstelbaar naïeve manier ingevoerd is, en stelde dat die de gemeenschappelijke markt steeds meer bedreigt. Ook acht hij deelname aan de euro beslist niet onomkeerbaar, en ziet hij het aantal deelnemende landen over langere tijd zeker niet als constant.
Hij zag geen toekomst voor een politieke unie met structurele transferbetalingen van de sterkere naar de zwakkere landen, omdat daar geen democratisch draagvlak voor is. Maar ook een terugkeer naar eigen munten achtte hij te riskant, met een veel te groot risico op chaos met onvoorspelbare gevolgen.
Hij pleitte voor een veel gedisciplineerdere houding van de regeringen van de zwakke landen, maar snapte ook dat dat cultureel eigenlijk niet binnen een generatie mogelijk is. Toch pleitte hij voor het verlichten van de lasten voor Griekenland om de bevolking mee te krijgen in de noodzakelijke hervormingen.
Allemaal erg tegenstrijdig en onduidelijk dus. Eigenlijk hoopte hij op een pappen en nathouden situatie waarbij we het redden tot de volgende generatie wél voldoende Europees denkt om in een groter verband op te kunnen gaan.
Maar hij omarmde The Matheo Solution nog niet. Hij vond dat de euro in TMS alleen nog maar een symbolische rol speelt, en zag er daarom het nut niet van in. Boot is verder beducht voor het effect op kapitaalstromen.
TMS ( The Matheo Solution ) als gereedschap
Hieruit blijkt een tekort aan inzicht in The Matheo Solution. Die moet je namelijk niet zien als een star principe, maar meer als een gereedschap. Hij maakt flexibiliteit mogelijk maar schrijft niet voor hoe die moet worden ingevuld.
Beide professoren deden het voorkomen alsof na invoering van TMS elk land zelf zomaar naar eigen inzicht kan gaan devalueren. Dan is er inderdaad geen principieel verschil meer met het opheffen van de muntunie.
Maar de voorkeursversie van TMS die Ten Dam heeft uitgewerkt maakt een devaluatie volledig afhankelijk van toestemming van een centraal Europees orgaan, en dat zal een devaluatie alleen maar toestaan onder bepaalde voorwaarden en op basis van objectieve economische fundamentals. Net zoals er op dit moment voorwaarden zitten aan hulpprogramma’s.
Zie hier voor een grondige uitleg over TMS in de voorkeursversie van Ten Dam.
Er is ook een andere invulling mogelijk: wanneer bijvoorbeeld Frankrijk in ernstige problemen komt (en dat is mijns inziens niet óf maar wanneer) en bij Duitsland aanklopt voor enorme bedragen, wordt (volgens Arjo Klamer) een Duitse exit waarschijnlijk en ontploft de muntunie. Om dat te voorkomen zou in één weekend TMS kunnen worden ingevoerd, waarna de zwakke landen een eenmalige devaluatie mogen uitvoeren, om de acute crisis te bezweren. Dat is ook een vorm van TMS, maar onder andere voorwaarden.
Hoe TMS na deze invoering verder wordt ingevuld hangt af van de dynamiek die vervolgens in Europa ontstaat: die kan leiden tot méér Europa, dus strakkere economische, sociale en financiële discipline, of tot minder Europa, met steeds meer soevereine vrijheid om een eigen monetair beleid te voeren met door elk land zelf gekozen wisselkoers- en rentebeleid. TMS kan dus zowel uitmonden in een federale staat als in een volledige terugkeer naar de eigen munten en het opheffen van de euro. Als het aan Ten Dam ligt wordt het een stapje terug naar boven beschreven voorkeursversie, dus met ook in de toekomst wanneer noodzakelijk een devaluatie of revaluatie.
Alles is mogelijk binnen TMS. Dit bracht Ten Dam wel naar voren maar kwam helaas niet genoeg uit de verf.
TMS met gereguleerde devaluaties
Ik zelf zie wel wat in een vorm van TMS waarbij de onderlinge verschillen in productiviteit, groei en gedisciplineerd overheidsbeleid per land voor meerdere jaren vastgelegd worden in jaarlijkse devaluatiepercentages. Dit stabiliseert het aanpassingsproces en voorkomt de nadelen van te grote uitslagen met telkens crisissituaties rond devaluaties.
Bij een dergelijke per land te bepalen devaluatie- of revaluatievoet weten de bedrijven waar ze aan toe zijn bij hun export en investeringsbeslissingen. Maar ook ziet de bevolking duidelijker wat de gevolgen zijn van het te slappe overheidsbeleid, en zal men meer geneigd zijn om mee te gaan in hervormingen om daarmee van de devaluaties af te komen. Het verlagen van dit jaarlijkse percentage is natuurlijk een erg goed signaal over de groei van de economie en zal meteen de aan dat land berekende rente op de kapitaalmarkt verlagen. Ook dit is een incentive voor gezond overheidsbeleid.
Uiteraard heeft ook deze versie nadelen, onder andere in de vorm van kapitaalvlucht, maar een pijnloze oplossing is er nu eenmaal niet. Daarbij: die kapitaalvlucht is er nu natuurlijk ook als je niks aan de crisis doet: geen enkele Griek, Spanjaard of Portugees met wat kapitaal heeft dat nog in het eigen land staan.
Lex Hoogduin: er zit geen weeffout in de euro
Er is verder ook geen politieke unie nodig om de euro te stabiliseren, en ook de permanente noord-zuid transferunie, die volgens velen onvermijdelijk is bij een muntunie met daarin landen met verschillende productiviteit, is nergens voor nodig. De professor leek in een totale staat van denial te verkeren: er is op zich helemaal geen probleem met de euro!
Dat zelfs in de VS met een politieke unie en een bijna volmaakte optimal currency area nog steeds zeer grote en permanente transfers noodzakelijk zijn is hem blijkbaar ontgaan.
Hij bleef hameren op economische discipline van de overheden als de panacee voor alles, wat Smit terecht samenvatte als “alle Europeanen moeten volgens u dus gewoon Duitsers worden!”. Als er iemand onder de “B” van Arjo Klamer valt is het Hoogduin wel… Had Boot nog enig besef van het doorslaggevende belang van de bestaande cultuurverschillen, Hoogduin zag er geen been in die per direct radicaal uit te roeien.
TMS als oplossing is volgens Hoogduin erger dan de kwaal: die neemt de druk weg voor de zwakke landen om te hervormen. Ten Dam repliceerde hierop dat praktijkvoorbeelden uit de jaren 90 van monetaire devaluaties in Zuid-Amerika en Azië deze stelling van Hoogduin weerleggen. Die tonen aan dat de devaluaties van de desbetreffende nationale munten resulteerden in duurzaam herstel van economie, werkgelegenheid en overheidsfinanciën.
Bij lang doorvragen bleek na afloop dat Hoogduin wel degelijk een zeer duidelijk standpunt had: hij wil gewoon terug naar het Verdrag van Maastricht, met harde (Duitse!) afspraken over economisch beleid, een terugkeer naar de knetterharde no bail-out regels, en afschaffing van de Quantitative Easing maatregelen die inmiddels ingevoerd zijn om de euro te redden. Hij verafschuwde de “We’ll do everyting necessary to save the euro” (de ultieme bail-out garantie) van Draghi.
Vreemd genoeg noemde Hoogduin zijn voorkeur het voortzetten van de status quo, alsof het Verdrag van Maastricht nog in werking is. Maar de status quo is niet dat men zich niet goed aan de regels van Maastricht houdt, zoals Hoogduin suggereert: de huidige EU heeft onder Draghi een volstrekt tegengesteld regelmechnisme ingevoerd van juist gegarandeerde bail-out, en is druk bezig daar een federaal financieel stelsel omheen te bouwen. Maastricht bestaat allang niet meer.
Hoe ver moet je van de Europese werkelijkheid af staan om ook met droge ogen de mogelijkheid te opperen dat de Brusselse elite de in 15 jaar kleine stiekeme stapjes veroverde voortgang richting de door hen gewenste federale Europese staat ooit terug zou draaien? Dat gaat never nooit gebeuren.
The Matheo Solution heeft ook pijnpunten en ontmoet ook weerstand, maar vergeleken bij de Maastrichtse utopie van Hoogduin is dat echt peanuts. Op het moment wil geen enkele Brusselse politicus over TMS of andere alternatieven van de euro praten, ook praktisch geen enkele Nederlandse partij (behalve de PVV en SP), maar wanneer de zaak op ploffen staat (en wederom: dat is geen kwestie van óf maar wanneer!) is TMS de enige uitweg voor de politici die én hun gezicht redt én de weg naar een federale staat open laat.
Conclusie
Tot mijn verbazing kwam het pleidooi van beide professoren erop neer dat ze niet vooruit (federale staat) en niet achteruit (terug naar eigen munten) wilden of konden en daarmee kozen voor volhouden van de huidige situatie. Terwijl ik dacht dat we inmiddels wel kunnen vaststellen dat die echt volstrekt onhoudbaar is. Wat Boot eigenlijk ook met zoveel woorden toegaf.
Zie hieromtrent ook De Euro-Solution-Matrix van economisch researcher Harry Geels, het dit aanmodder-scenario als allerslechtse optie..
En juist omdat ik het met Boot en Hoogduin eens ben dat de federale staat de komende decennia geen haalbare kaart is, en een opbreken van de euro leidt tot een chaos die zo onvoorspelbaar is dat niemand die op zijn geweten wil hebben, is een ordentelijke invoer van The Matheo Solution in mijn ogen overduidelijk de enige nu bekende oplossing. Ook al zijn er daarbij kanttekeningen te plaatsen, TMS biedt in de kern een goede economische oplossing, en is ook politiek acceptabel omdat hij een complete afgang van de EUlite en een ontploffen van de eurozone kan voorkomen.
Jammer dat we van de professoren niet gehoord hebben wat ze hierop te zeggen hebben. Het zou een uitstekend resultaat van deze boeiende avond zijn als de heren professoren hierdoor toch nog eens goed over een realistische uitweg uit de euro-crisis gaan nadenken.
“Ik zelf zie wel wat in een vorm van TMS waarbij de onderlinge verschillen in productiviteit, groei en gedisciplineerd overheidsbeleid per land voor meerdere jaren vastgelegd worden in jaarlijkse devaluatiepercentages. Dit stabiliseert het aanpassingsproces en voorkomt de nadelen van te grote uitslagen met telkens crisissituaties rond devaluaties.”
Je noemde al even het aanstaande probleem Frankrijk. Geen land dat zich van die situatie zo goed bewust is als Frankrijk zelf. Ik denk dat het ondenkbaar is dat de Fransen vrijwillig meewerken aan beleid dat er op lange termijn toe leidt dat zij hun eigen haricots verts zullen moeten doppen. Sinds duidelijk is dat een leidende rol niet meer voor ze is weggelegd heeft het land het Europese project uitsluitend gebruikt om de eigen zwakke positie te verdoezelen met begrotingen van landen die er nog beroerder voorstonden. Bovendien kan Frankrijk niet zonder andermans geld. We hebben nu een jonge minister van handel die heel leuk in Pechtoldiaanse jargon kan vertellen over het beperken van de staatsschuld en zo maar sprekend over Europa gaat het al snel weer over die zogenaamde Europese kernwaarden van solidariteit. Hij bedoelt Eurobonds en onder meer de Nederlandse pensioenkassen.
Hoe denk jij dat de Fransen zich in dit proces gaan opstellen? Er zal allereerst consensus moet bestaan over de marsroute. Die is er niet.
Boven aan gehaald citaat uit jouw tekst is alleen al goed voor 20 jaar vruchteloos vergaderen en bakkeleien (of erger). En wat voor Frankrijk geldt, geldt natuurlijk voor alle lidstaten: ieder heeft zijn eigen agenda; een geen van die agenda’s lopen met elkaar in de pas.
TMS zal niet vrijwillig worden geaccepteerd door de Brusselse elite. Pas als de muntunie op springen staat, dus wanneer het zeker is dat hij uit elkaar gaat vallen, is TMS een aantrekkelijk alternatief. Dat kan komen door een failliet groot land zoals Frankrijk, of door een populistische partij die aan de macht komt (Le Pen of Wilders). Iets wat door de vluchtelingencrisis steeds waarschijnlijker wordt.
Ik ben ervan overtuigd (en er zijn ook aanwijzingen voor) dat TMS al zeker een jaar of twee op het allerhoogste financiële niveau grondig bestudeerd wordt. Iedereen weet dat de euro zo niet lang meer verder kan, al zal niemand dat toegeven, maar daarom moeten ze wel iets bedacht hebben voor als het mis gaat. Wat Dijsselbloem al publiek heeft toegegeven voor de Nederlandse situatie.
Uiteraard moet daarbij de Franse trots gered worden, en zal Duitsland (en dus Nederland) daarvoor het hoofd buigen. Bij het invoeren van TMS wordt dus de euro aan de Franse economie gepegd, en moeten wij elk jaar revalueren, terwijl Frankrijk “de norm” stelt en dus vol kan houden dat ze het prima doen.
Als dat de prijs is die we voor invoering van TMS moeten betalen, vooruit dan maar. Wel leuk om elk jaar op 1 januari automatisch een paar procent rijker te worden omdat we onze begroting netjes op orde hebben ;-)!
En reken maar dat de bevolking veel meer begrip zal hebben voor gezond overheidsbeleid als ze elk jaar op 1 januari de rekening gepresenteerd krijgen!
goed, duidelijk artikel.
Het TMS verhaal mist de eenvoud die het aantrekkelijk en gemakkelijk verkoopbaar maakt. Een dergelijk brekend financieel systeem zou met een grafische simulatiemodel meer tot de verbeelding gaan spreken. Dat professoren het aanvankelijk niet begrepen, zoals je berichtte, zegt genoeg.
Op aanwijzing van een in Amsterdam aanwezige lezer van dit blog (dank je wel Jean!) heb ik onderstaande passage over Arnoud Boot en TMS aangepast. Hij heeft inderdaad toegegeven dat TMS een oplossing kan zijn voor een crisissituatie:
“Ook over The Matheo Solution was hij niet eenduidig: hij vond dat de euro in TMS alleen nog maar een symbolische rol speelt, en zag er daarom het nut niet van in. Verder is hij beducht voor het effect op kapitaalstromen. Maar hij stelde wel dat TMS een oplossing kan zijn voor een acute crisis waarmee je de sociale onrust kunt mitigeren, in tegenstelling tot het laten aankomen op interne devaluatie.”
Theo, het klinkt bijna te mooi om waar te zijn, maar ik zit hier wel met twee gebroken klompen aan het bureau. Ik zat me net af te vragen hoe men denkt bij invoering van TMS de rust te bewaren. Er is dan immers al een grote crisis aan de gang. Hoe zorg je ervoor dat er vertrouwen is? Intern in de afzonderlijke landen, tussen de landen onderling en van de hele burgerbevolking richting Brussel? Het houdt nu al niet over. Maar nu moet ik dus lezen dat het juist een middel is om de sociale onrust binnen aanvaardbare grenzen te houden.
Ik help het ze hopen.
Als ik je goed begrijp wordt het dus een verrassingsaanval, banken dicht, alles erop en eraan.
Dat “preppen” gaat nog eens heel groot worden in Europa.
Bij invoering van TMS op zich verandert er helemaal niks, alleen worden de prijzen weer zowel in guldens (drachmes etc) als in euro’s vermeld.
Pas bij een devaluatie verandert er wat, maar dat merken de mensen alleen door de bv 20% hogere prijs van de buitenlandse producten. Het alternatief (20% loonsverlaging) geeft sociale onrust.
Bij een normale devaluatie blijft het loon ook echt hetzelfde en merkt niemand iets, bij TMS blijft het loon in drachmes gelijk, maar krijgt men wel minder euro’s bijgestort. Omdat ook de prijzen in de winkels en de huur in drachmes hetzelfde blijven, zal de acceptatie toch veel groter zijn.
En voor zover die acceptatie minder groot is, is het ook een rem op slecht overheidsbeleid: de devaluaties die slecht beleid vroeger verborgen hielden zijn bij TMS niet meer zo onzichtbaar, en zullen op zijn minst tot vragen van de oppositie leiden.
Hoe verhoudt de TMS zich tot de situatie in de laatste jaren tot 2001, toen de nationale munten binnen een beperkte bandbreedte in waarde konden variëren ten opzichte van de euro als internationaal betaalmiddel?
In die periode (overigens tot 1999, daarna waren de wisselkoersen al “voor altijd” vastgelegd) waren de valuta ook betaalmiddel. Dan is er een grote internationale geldstroom die deels bepaald wordt door de aantrekkelijkheid van de munt (hoeveel rente vang ik erop?) en deels door de handelsbalans (als we meer exporteren moet er meer buitenlands geld worden gewisseld in guldens om dat geld naar Nederland te krijgen dan andersom, dus stijgt de vraag naar guldens).
Zonder verdere afspraken bepaalt die geldmarkt de momentane wisselkoers, zoals op dit moment bv met de Dollar of de Zweedse kroon het geval is.
Om een bepaalde wisselkoers t.o.v. een andere munt vast te houden, moet de nationale bank die markt gaan manipuleren door grote hoeveelheden van de eigen munt te gaan in- of verkopen. Als je een wisselkoers afspreekt met andere landen helpen de centrale banken van die landen daaraan mee. Maar als de koers te ver afwijkt van wat die zou moeten zijn, is dat niet meer op te brengen en moet je de koers loslaten (zoals Zwitserland onlangs de euro los moest laten omdat die teveel in waarde zou dalen door de quantitative easing).
Bij TMS wordt alles in euro’s betaald. Internationale handel zal in euro’s gebeuren dus die valutamarkt voor Europese munten is er niet meer. Dat maakt de dynamiek van de onderlinge wisselkoersen veel eenvoudiger en beter beheersbaar. Ze hebben eigenlijk alleen nog een binnenlandse betekenis.
En wanneer een land (Frankrijk uiteraard) een verkeerde wisselkoers wil hanteren tov de euro en (uiteraard) zijn zin krijgt, zal de Franse economie daardoor minder groeien en zullen allerlei mensen onrustig worden, met daardoor oplopende rentetarieven. Bij een geloofwaardig herstel van de no-bailout regels zal dit mechanisme helpen om de discipline te bewaren en een reële wisselkoers te accepteren.
De hele bijeenkomst is te zien op Felix Merites.
Hier: http://www.felixmeritis.nl/videos/
Dank!
Ik heb hem in de tekst opgenomen.
Trouwens erg goede kwaliteit!
De heersende mode schrijft voor dat emotie in het politieke bedrijf een grotere rol dient te spelen. Niet altijd alleen maar naar de cijfertjes kijken dus.
Of all draadjes lijkt me een draadje over de EURO een prima plek om dit wufte verlangen eens nader onder de loep te nemen.
Een ding is zeker: in Noorwegen is het idee in vruchtbare aarde gevallen. Er wordt namelijk keihard gefluisterd dat A. Merkel kans maakt te worden voorgedragen voor de Vredesprijs van Nobel vanwege haar morele leiderschap in het vluchtelingendebat of zoiets.
Eerste reserve is de koning van Vaticaanstad en plaatsvervanger van Jesse Klaver op aarde die vanuit zijn goudbrokaten carnavalskostuum de wereld op niet mis te verstane wijze inpepert dat het nu maar eens afgelopen moet wezen met dat economisme. Zoals altijd met dit soort populistisch gebeuzel: de bullshit komt van “links”, terwijl het geld van “rechts”moet komen, want ja ook Jesse wilde tijdens het begrotingsdebat wel graag weten of de regering voorzieningen had getroffen om de opvang van al die duizenden extra vluchtelingen te kunnen bekostigen.
So far so good. Niets nieuws onder de zon.
Maar nu mijn vraag hoe het toch komt dat niemand ziet DAT het in de politiek al bijna uitsluitend nog om emotie draait. De aanstaande laureaat is daar toch een prachtig voorbeeld van en niet alleen in het vluchtelingenvraagstuk. Per hink-stap-sprong, zonder verder te kijken dan de neus ruikt, een kansloze Energiewende doorduwen omdat ze in Japan een aardbeving hadden. Meer was het toch niet? Managing by emotion; ik heb er geen andere woorden voor.
Wat opvalt is dat het vooral een bepaald soort emotie is die door allerlei “belangenverenigingen” wordt ingezet om de politieke besluitvorming te beïnvloeden.
Voor andere emoties, b.v. dat een Deen zich Deen voelt, een Pool Pool en een Griek Griek, de “emotie” (of is het een feit?) dat de mens zijn taal is (stelling: de mens is zijn taal) is geen plaats. Die emoties worden door speciaal daartoe benoemde bestuurders als Frans Timmermans vakkundig de kop ingedrukt.
Holy fuck! Frans Timmermans! Over emoties gesproken. Toen hij met trillende stem, vechtend tegen de tranen in zijn theatrale VN-rede die zogenaamd achterovergedrukte ring van een MH17-slachtoffer om de pink van Juncker schoof moet deze laatste gedacht hebben: Een oplichter naar mijn hart, die moeten we erbij hebben. En zo krijgt Fransie bij de gewillige media de gelegenheid om verontruste Kossenaren op nationale tv uit te maken voor rechts-radicalen of neonazi’s. ALLEMAAL emotie van één bepaald soort.
Terug naar het onderwerp. Want hoe was het ook alweer? Die invoering van de Euro, lagen daar nu zuiver economische argumenten aan ten grondslag of was het ……..?
Plaatje erbij: https://elcaminodeamanda.files.wordpress.com/2011/03/fear.jpg Klaar.
Theo: Practische voorbeelden TMS ??: (Wisselkoers : 1 EUR = 340,750 GRD)
(1) Een paar middenklasse NL-gemaakte schoenen kost in NL 50 € maar in Griekenland gemaakt 9000 GRD (30€), goed voor de export?
(2) Een modale ambtenaar verdient in NL 50.000€ bruto/jaar maar in Griekenland (25.000€) of ca. 15.000.000 GRD, goed voor de Balans?
(3) Een luxe zeilschip bouwen in NL kost 1.500.000 € maar in Griekenland zij de bouwkosten de helft! Goed voor de export! Overigens bouwen de Grieken geen goede luxe zeilschepen!
Het probleem bij Griekenland is, dat ze nergens goed in zijn; de Italianen exporteren geïmporteerde Griekse olijven als zijnde Italiaans!
Mijn vraag is wat het verschil voor Griekenland is als de arbeidskosten 50% omlaag zijn/gaan zowel bij TMS en uit de Euro! Overigens zal Griekenland niet kunnen concurreren met China, maar de Griekse overheid is nu toch al onder scrutiny vanwege de IMF-eisen en moet op alles bezuinigen.
Wat is het extra nut van TMS?
Ik snap niks van wat je schrijft, tot je laatste vraag.
Als het goed is staat het antwoord op je vraag in het blog, maar toch nog een poging:
Voordeel van een ouderwetse devaluatie, net als van een devaluatie onder een TMS regime, is dat alles in dat land voor buitenlanders goedkoper wordt, terwijl het voor de inwoners even duur blijft. Het is dus goed voor toerisme, investeringen en – vooral – export, maar het doet weinig pijn.
Zo’n devaluatie is nodig wanneer een land economisch niet meekomt met de rest van de wereld en zijn overheidsfinanciën niet in de hand gehouden heeft (wat bijna altijd samengaat).
Zonder TMS moeten in een periode van amper groei in Europa, en dus krimp in de zwakke landen, daar elk jaar de lonen verlaagd worden om concurrerend te blijven, de zg. interne devaluatie. De prijzen dalen niet of zeer vertraagd mee dus de levensstandaard keldert, evenals de micro-economie. Het land komt in een spiraal omlaag. Kijk naar Griekenland, Portugal en Frankrijk. Binnen de muntunie is er geen ander mechanisme dan interne devaluatie om de verschillen te compenseren, en dit werkt dus niet. Met TMS kun je weer devalueren en kan herstel intreden.
Verder raad ik je aan de video te bekijken. Het was een levendig debat met veel humor!
Humor? Er valt veel “te lachen” over Griekenland. Sowieso zal in Griekenland de levensstandaard naar omlaag moeten in balans met hun schulden en hun BNP, ook onder TMS. Wel of geen Euro-GRD devaluatie of onder TMS. Ik snap dat ik onder TMS met mijn Euro 2 keer zo veel kan besteden in Griekenland. Het probleem bij Griekenland is, dat ze nergens goed in zijn, ook onder TMS.
Voor de Grieken is er weinig te lachen inderdaad.
Maar als je het land een beetje kent, weet je ook dat ze dat aan zichzelf te danken hebben.
Niet omdat ze lui zijn (integendeel, ze zijn bijzonder actief en velen hadden vroeger zelfs twee baantjes) of omdat ze de zaak bedonderd hebben (want dat was zo goed als op aanwijzing van de Brusselse elite, die dat ook gewoon wist).
Hun probleem is dat ze hun overheid als melkkoe zien, niet als hun eigen vertegenwoordiging. Ieder gaat voor zichzelf en zijn familie, niet voor zijn volk. Elke Griek een volk…
Of ze überhaupt iets kunnen is niet de vraag. Elk land heeft een economie, er worden lonen uitgekeerd en producten gekocht. Als dat allemaal niet efficiënt gaat, er geen specifieke sterke industrie is of grondstoffen zijn, men maar 5 uur per dag werkt en met het 55e jaar met pensioen gaat, dan kan de economie nog steeds gewoon draaien en zelfs groeien. Alleen minder dan hier. Als je dan niet in de euro zit daalt de waarde van je munt elk jaar en zul je dus nooit een BMW kunnen kopen of op reis naar New York kunnen gaan. Of zoveel MRI scans kunnen krijgen als je zou willen. Prima. Misschien heb je dan op je zonnige eilandje toch een beter leven dan de vreselijk hard werkende Duitsers in een grauwe Sattellietenstadt met een vette auto voor de deur.
Maar als je als Griek in de euro zit gaan alle bedrijven failliet, investeert er niemand in je land, daalt je loon elk jaar en de prijzen niet. Dan ben je uiteindelijk de sjaak.
Dat wordt nog wat op vakantie in Hellas. De laatste keer dat ik er was werden wij op het terras aan de haven van Kokkari door de ober iedere avond voor kapitalist uitgescholden omdat mijn vrouw nou eenmaal gek is op garnalen. En wij maar denken dat ze blij met ons waren; dat is nu zo’n 25 jaar geleden. Maar nu begrijp ik het pas; die garnalen werden en worden geïmporteerd. Touristen kunnen dus hun borst nat maken.
Zo gek vind ik de vraag van Turris niet. Wat zit er in het boodschappenmandje van de gemiddelde Griek en waar wordt het gemaakt?
En die goedkope schoenen hoef ik alvast niet.
Theo
Een uitstekend verslag van een boeiende bijeenkomst. Wat mij vooral opviel was het commentaar van Lex Hoogduin. Hij betoogde dat het Verdrag van Maastricht met onder meer de no-bail out clausule goed in elkaar zat en opnieuw ingevoerd zou moeten worden. Dat ging volledig voorbij aan de politieke (drog)redenen die bedacht zijn om dit verdrag in feite buiten werking te stellen. Er is een huiskamergeleerde voor nodig om te denken dat de politiek hier ooit nog op terug zal komen. Integendeel, de heersende politieke machten koersen af op een Europese superstaat die Hoogduin niet zegt te willen.
Zowel Boot als Hoogduin onderschreven dat er in Europa een sociale ravage is aangericht met als trieste exponent de gigantische jeugdwerkloosheid in Zuid-Europa. Het besef dat doorgaan met het huidige beleid, het doormodderscenario, misschien wel het slechtste van alle werelden is, kwam totaal niet aan de orde. De keuze voor doormodderen is wel degelijk ook een KEUZE, en een rampzalige. Maar zover kwamen de hooggeleerden dus niet. We kijken weg tot de wal het schip gaat keren. Een troosteloos toekomstperspectief.
Beste Kees, helemaal mee eens.
Ik vond het verbijsterend dat dit de conclusie van de avond moest zijn. Dit zijn niet zomaar twee economen, ze zijn juist op dit gebied zo’n beetje de meest gezaghebbende economen van Nederland.
Ik hoop echt dat ze zich door de avond zijn gaan realiseren dat ze geen echte oplossing konden bieden, terwijl dat van niemand meer verwacht mag worden dan van hen. En dat ze TMS wellicht iets te lichtvaardig afserveerden.
Daarom heb ik dit blog geschreven.
Het pleit wel voor Hoogduin dat hij dit blog meteen als eerste geretweet heeft!
P I J N L I J K
https://www.youtube.com/watch?v=pTfQses0D1E