Vakblad Natuur Bos en Landschap schrijft de laatste claim to fame over van de PR-afdeling van Natuurmonumenten; Stop de jacht op eenden’. Het blijkt een gezamenlijk PR-offensief van de Verenigde Groene Kerk Nederland, die met de collectebus rinkelt in media. Want ‘de populatie wilde eenden in Nederland neemt al jaren in hoog tempo af en niemand weet hoe dat komt’. Men roept dat de populatie op 500 duizend broedparen lag in het jaar 2000.
Sovon Vogelonderzoek rept over een achteruitgang van ’30 procent sinds 1990′, Vogelbescherming Nederland rept over ’20 procent sinds 2000′. Huiskrant van de Verenigde Groene Kerk Nederland, Dagblad Trouw stelt al de vraag: ‘Verdwijnt de Wilde Eend uit Nederland?’ Het Ecologisch Klaaggezang is weer niet van de lucht. Er zouden nu nog 300 duizend broedparen wilde eenden over zijn.
- Er zal dus wel weer ergens subsidie nodig zijn, is dan mijn eerste reactie.
Wat is er plots aan de hand?
Want dat klopt meestal, en ook nu weer. Sovon en het NIOO- lid van de Verenigde Groene Kerk Nederland- stellen dat ze onderzoek doen naar DE oorzaak: daar moet dus de subsidie naartoe.
- Maar laten wij een simpele vraag stellen: Kan je wel DE oorzaak achterhalen? Is er wel iets ‘aan de hand’ als je weet dat populaties van nature fluctueren? Het is alvast- buiten fondsenwervend Nederland- onmogelijk dat alle vogels eeuwig continue naast elkaar op maximale historische aantallen leven. Je moet dus ook over een langere tijdschaal kijken.
Krakeend met witte vleugelspiegel. Die zag je vroeger nooit, nu zie je ‘m overal
Dus wat zijn de data?
De site van SOVON geeft alleen de populatieSCHATTING van de voorlaatste vogelatlas voor 1998- 2000. Dus zo fanatiek wordt er niet geteld en geturfd. En meldt een populatie van 350 duizend -500 duizend in het jaar 2000. En liefst 600 duizend overwinterende eenden in 2005-2010. Zeldzaam is hij dus alvast niet, en verdwijnen doet de eend allerminst.
- We zien dus direct dat de Verenigde Groene Kerk de bovengrens van de schatting uit 2000 kiest in haar PR-offensief. Om zo de geclaimde ‘achteruitgang’ naar 300 duizend anno nu extra dramatisch voor te stellen.
Populatiegroei tot 1990 mede door eutrofiering
We hebben hier te maken met ruwe populatieschattingen, op basis van door vrijwilligers bij elkaar geraapte teldata. Laten we ook vooral eens kijken wat de eerste Vogelatlas van SOVON en Natuurmonumenten in 1977 meldt over de wilde eend (blz 67). Dat was in een tijd dat de marketing-afdeling en geldzucht minder belangrijk was dan fatsoenlijke natuurvoorlichting.
Hoewel exacte cijfers uit vroeger jaren ontbreken, bestaat de indruk dat de Wilde Eend de laatste decennia in aantal is toegenomen. Als mogelijke oorzaken kunnen worden genoemd de eutrofiering van veel oppervlaktewater (fosfaat RZ), een verminderde jachtdruk en een geringere predatie. Ook de neiging zich in stedelijke gebieden te vestigen kan een oorzaak zijn.
Veel meer dan dergelijke speculatie kan ook niet uit het SOVON/NIOO-onderzoek komen. Dikke kans dat MINDER eutrofiering EEN oorzaak kan zijn in SOMMIGE gebieden, dat daar minder eenden voedsel vinden. Zoals ook Deltares voor het IJsselmeer bevestigde in het ANT-onderzoek dat detrofiering veel neergaande trends verklaarde. Maar SOVON-onderzoekers kennende, dat zijn meer milieuactivisten dan wetenschappers. Dus die zullen alles doen om dit onder het tapijt te vegen.
Evenveel eenden als in de jaren ’70 en daarvoor
Wat lezen we verder in de Vogelatlas van 1977, toen men nog iets minder geldzuchtig en politiek gericht was en iets meer geinteresseerd in wetenschap:
De dichtheid in verschillende, zelfs op het oog soortgelijke gebieden kan aanzienlijk verschillen. Het is dus niet goed mogelijk door extrapolatie tot een betrouwbare schatting voor het gehele land te komen.
Ja, dat lees je goed. Aantallen eenden in welk jaar ook, het blijft koffiedikkijken en schatten. Dus lezen we verder:
Bovendien bestaat de indruk dat bij schattingen in grote gebieden de neiging tot onderschatting erg groot is. Dankzij kwantitatieve inventarisaties voor regionale avifauna’s kan voor sommige gebieden het aantal broedparen worden geschat: West Nederland 34-42000 paar, Grote Rivieren ongeveer 5300 en Zeeland 4-8000 paar. Op basis van deze aantallen kan aan 250.000 tot 400.000 broedparen in geheel Nederland worden gedacht.
Heerlijk Fries eendenborstje in sinaasappelsaus; Canard d’ Orange, recepten bij de KJV
DE oorzaak van het voor- en achteruitgaan van populaties in Nederland is nooit te geven.
Neem de krakeend, dat is een soort wilde eend met witte vleugelspiegel. In mijn jeugd in de jaren ’80 zag je die nooit. Nu zie je ‘m overal, en de krakeend kruist zelfs met wilde eenden. Ik heb althans een krakeendvrouw met wilde eend-woerd gezien. De kuifeend – zo’n zwartwit duikeendje- die kwam in 1900 in het geheel niet voor in Nederland, en in 1950 nauwelijks. Nu zie je ‘m overal. DE oorzaak is daarvan niet te geven.
Soorten-aantallen gaan op en neer, reagerend op de eeuwige veranderingen in het milieu en de natuur. DE oorzaak is alleen met langjarige gebiedsstudies te geven. En dan nog geldt: de oorzaak DAAR hoeft elders niet geldig te zijn. Dikke kans dat het NIOO-SOVON onderzoek slechts campagnedoelen moet dienen.
Samengevat:
- Voor de jaren ’70 was de wilde eend minder algemeen. In de jaren ’70 werden ongeveer evenveel broedparen geteld als nu. Want die 300 duizend die men nu claimt geteld te hebben, dat is ook geen exact aantal: onzekerheidsmarges van 50 procent kun je wel aanhouden.
- En anders komt dat aantal anno nu overeen met aantallen die VOOR de jaren ’70 voorkwamen.
- Er kan mogelijk sprake geweest zijn van een eendenpiek in de jaren ’90. Oorzaken die vervolgens de eend weer wat doen afnemen kunenn dan zijn: dan minder eutrofiering (=voedselaanbod) en meer predatie.
- Zonder een cent subsidie is het eendenraadsel dan al opgelost.
- De ‘Verdwijnt de wilde eend uit Nederland’-reportage van Trouw was dus een…Canard.
