‘Dutch Disease’ 2.0

Een gastbijdrage van Gerard d’Olivat.

Han de Graaff was één van mijn beste vriendjes. Zijn vader was kolen- en olieboer in het dorp en de zaken gingen goed. Kolen en de kompels ergens in het Zuiden van het land waren de iconen van onze energie en warmte en dat zou altijd zo blijven. Toen werd het opeens anders, de mijnen gingen dicht en de gasbel werd ons nieuwe icoon en voortrekker van onze welvaart.

De Graaff kon het nauwelijks begrijpen, maar het gebeurde echt. Hij heeft tot de laatste snik geprobeerd zijn kolen en olie aan de man te brengen, hardleers als hij was. Een paar jaar later was hij failliet.

Acht jaar geleden werd ik benaderd om mee te werken aan een filmproject over de aardbevingen in Groningen. Erg topic opeens na een flinke aardschok. Ik zag er niet veel in omdat naar mijn gevoel ‘alles’ er wel over gezegd was. Dat was, ik geef het toe, toch wat kortzichtig.

Zelden zullen de ‘energie’ implicaties voor Nederland zo gevoeld worden als wat ooit in gang is gezet door die bevingen …, ergens in het Texas van Nederland. De binnenlandse productie van aardgas zal de komende jaren aanzienlijk worden teruggeschroefd. Maar ja, hoe doe je dat en hoe vang je de ‘energieklap’ op?

Het Staatstoezicht van de Mijnen heeft geadviseerd om de gasproductie in Groningen terug te brengen tot 12 miljard kubieke meter per jaar. (Was ruim 20 miljard bcm). Dat is nogal wat, want is het niet pas enkele jaren geleden dat Nederland zich nog wenste te profileren als de grote ‘gasrotonde’ van NW Europa. Jammer dan, weg met het grootste on-shore gasveld van Europa en bovendien een jaarlijks terugkerende miljardentegenvaller.

En wie de protesten/relatieve schade in Groningen de afgelopen jaren heeft gevolgd zal het met me eens zijn. Er is geen andere politieke optie. En van rechts tot links wordt die druk gevoeld.

Een burgeropstand, die mede door de NAM, Shell en Exxon Mobil met hun onhandig gemanoeuvreer, handen, voeten en barricades heeft gekregen. Dat is knap, maar het ‘momentum’ zou toch in de nabije toekomst hebben plaatsgevonden. Dat heb je nou een keer met leeg lopende ballonnen en gasbellen.

Maar ja, wat nu? De discussie lijkt beslecht onder invloed van de moderne Eco/klimaatindustrie, maar het probleem is natuurlijk nog lang niet opgelost. De energiediscussie begint nu pas. We gaan het gasveld sluiten als onze kip met zijn, het moet gezegd worden, steeds bleker wordende gouden eieren. Daar zul je geen burgerprotesten tegen zien.

Want wat weet je eigenlijk af van ‘energie’, als je vanaf je jeugd gewend bent dat het gas zo uit de leiding stroomt! De energiebeleving is teruggebracht tot de thermostaat in uw woonkamers en de jaarlijkse afrekening ergens in het najaar.

De analyses en aanbevelingen van het Staatstoezicht op de ‘mijnen’, ach, nou en…, dan komt er toch weer wat anders! Wie zich die tijd nog herinnert, zal weten dat de sluiting van de mijnen enorme gevolgen heeft gehad. Maar toen hadden we de ‘gasbel’ waarmee werkeloze Limburgers verplaatst werden naar Groningen en heel Nederland op het gas werd aangesloten. Een economische worst, die voor de energiekar kon worden gehouden en waardoor iedereen in één keer om was.

Kolen-ontwenning, ach mijn vriendje Han, van de kolenboer de Graaff in ons dorp, ging na het faillissement van zijn vader gewoon iets anders doen in zijn leven.

De gas-ontwenning zal er heel anders uitzien. Een nieuwe worst om voor de energiekar te spannen hebben we niet, ook al zijn er hardop dromende ‘optimisten’, die de renewables naar voren zullen schuiven.

Hoe dan ook zullen we heel andere energie rekensommen krijgen, want iedereen, bedrijven en huishoudens zullen er aan moeten geloven. Voor het bedrijfsleven is de overschakeling een enorme ‘uitdaging’ (lees: uiterst problematisch) en voor u en mij zal het niet veel anders zijn.

Was ik zelf erg blij dat er geen kolen meer geschept hoefden te worden in het kolenhok met zijn antraciet en eierkolen, nu zal het vooral een financieel pijnlijke operatie worden. Zeven miljoen huishoudens moeten op relatief korte termijn overschakelen op ‘iets’ anders. Het past natuurlijk allemaal prima in de mal van het ‘klimaat omdenken’ en de ‘energietransitie’. In die zin is de verzakking van de Groningse bodem een mooie stok om ons allemaal mee af te ranselen.

Maar vergis u niet! Misschien dat de Groningers uit de brand worden geholpen met hun scheuren in hun huizen, voor de rest ziet er wat sombertjes uit. Aanzienlijke kostenverhogingen op de gas- en stroomrekening. Uw stroom wordt nu laten we zeggen voor het overgrote deel geleverd door ‘gas en kolen’, wat ze u ook verder willen doen geloven met hun ‘groene campagnes’.

De splinternieuwe kolencentrales moeten er om de een of andere reden uit, of bijgestookt worden met bossnippers uit andere werelddelen en we moeten van het ‘gas’ af dat ons decennialang welvaart heeft gebracht.

Nou kon je in de jaren zestig de kolenboer de Graaff gemakkelijk naar huis sturen, want op hetzelfde moment kwam de gasfitter langs om iedereen aan te sluiten op onze ‘gasbel’. Maar de gasboer uit Slochteren laat zich niet zo gemakkelijk wegsturen uit onze energiewereld. Dat gaat u geld kosten en er staat niemand op de stoep met een degelijk aanbod, alleen maar handelaren in ‘wind’ en andere vage producten.

Daar zijn kostenberekeningen voor gemaakt, voor het ‘gas en fossielloze’ tijdperk, maar die spreken elkaar nogal tegen. Nu eens gaat het om bedragen voor een ‘rijtjeshuis’ van rond de 20.000 euro, maar er zijn ook rapporten die door niemand worden tegengesproken, zelfs niet door Eric Wiebes, dat het kan oplopen tot 60.000 euro per huishouden. Maakt allemaal niks uit kennelijk, want het wordt allemaal aan u verkocht met verwijzing naar de ‘frivole dansjes’ in het Parijse Klimaatcafé.

Wie het even tot zich door wil laten dringen zal het met me eens zijn, het zijn astronomische bedragen. Zo hoog zelfs dat je net als bij een hypotheek denkt … ach, komt tijd komt raad. Kan mij het schelen. Dat is een gevaarlijke gedachte, maar net zo ingesleten als de vanzelfsprekendheid van onze eeuwigdurende ‘gasbel’ en de ‘kolenkompels’.

En dan zijn ‘we’ er nog niet, want tegelijkertijd worden de de belastingen verhoogd met al die meelifters voor opslag, energietransitie enz.

Maar ook al staan de ‘transitieprofeten’ te trappelen, zo snel gaat het nou ook allemaal niet, want de boel moet natuurlijk niet echt in het honderd lopen. Dus blijft het gas voorlopig gewoon uit de kraan stromen. Geen zorgen dus zou je zeggen want zelfs de priesters van de ‘groene gemeenten’ begrijpen het, geen ‘transitie zonder gas’.

Eric Wiebes gedraagt zich net als zijn voorgangers als een klimaat/energie goochelaar. Nu eens tovert hij het witte konijn van de transitie uit de hoge hoed en dan weer het zwarte konijn van de fossiele brandstoffen. Best wel leuk om te zien trouwens, maar niet minder gevaarlijk.

Toch blijft hij van de ‘overheid’ en die moeten garant staan voor het leveren van energie aan bedrijven en burgers. En dat gaat hij natuurlijk ook doen en dan wordt opeens toch de ‘rationaliteit’ voorlopig vaardig over het ‘groenste’ kabinet ooit. Dan komen er opeens argumenten van ‘technische en rationele’ aard boven tafel, ook al neemt hij de aanbevelingen van het Staatstoezicht van de Mijnen als uitgangspunt.

Maar er blijven grote problemen want niet alleen ‘wij’ dachten dat het gas uit Slochteren nooit zou opraken, maar bovendien hebben de Gasunie en Gas Terra onze buren helemaal gek gemaakt als echte pushers en dealers met onze gasbel. Langdurige contracten met leveringsverplichtingen aan Duitsland, de UK, Italië en België en die kunnen gewoon afgedwongen worden. Afspraak is afspraak, zo hoort het zelfs als je je als dealer vergist in je voorraden.

En zo heb je als Wiebes te maken met een tweesnijdend zwaard. Je bent concessiehouder of niet! Niks aan te doen, je bent het in goede en slechte tijden. Aan de ene kant de stampij makende Groningers, waarbij je je garant stelt voor de schades, aan de ander kant de klanten die de zekerheid van energielevering voor hun eigen burgers willen.

En alsof dat nog niet genoeg is ook nog de transitiehengst die getemd moet worden. Dat laatste zou, hoe onwenselijk dan ook, nog wel kunnen, zolang je de luxe positie hebt om de ‘gasbel’ als back-up in te zetten als de wind niet mocht waaien of de zon toch wat verstek laat gaan, of allebei natuurlijk.

Die vanzelfsprekendheid is nu weggevallen en tegelijkertijd lopen de inkomsten van de overheid ook met miljarden terug. En niet voor een enkel jaar, nee chronisch en wat de schadeafhandelingen in Groningen gaan kosten weet ook nog niemand. Tel de verwachte transitiekosten erbij op van tientallen miljarden en je hebt met een volstrekt vastgelopen en failliet energiebeleid te maken.

Wat nu? Wie de internationale inspanning van Nederland een beetje gevolgd heeft de afgelopen jaren, weet dat er telkens weer bot gevangen is. Alternatieven als kernenergie totaal onbespreekbaar zijn en dat uiteindelijk Rusland als enige reële optie is overgebleven om de leeggelopen energieballon weer te vullen.

Nordstream 1 en 2 dat wordt de toekomst. De enige garantie op een energieleverantie die er echt toe doet.
De Moskou-connectie die, ondanks de MH17 en het bezoek aan de ‘datsja’ van Poetin van onze beste Halbe Zijstra, opnieuw opgetuigd moet worden, kosten wat het kost. Sancties, gelogen bezoekjes, hoe dom kun je zijn, als het over je energietoekomst gaat.

Dat is de prijs die we als ‘gas pushers en dealers’ gaan betalen. Een kortzichtig beleid, waarbij er geen enkele aandacht besteed is aan het leggen van contacten met nieuwe en toekomstige gasexporteurs zoals Egypte, Israël en Cyprus.

Kernenergie is al helemaal buitenboord gegooid en ander onderzoek naar Thorium blijft op een erg laag pitje staan. Veel verder dan kolenhandelaar de Graaff uit mijn dorp zijn we eigenlijk in al die jaren niet gekomen. Een blindheid van wat in Nederland altijd hoog in het vaandel staat, de handelsgeest.

Het toont aan dat Nederland en wellicht zelfs Europa een beperkte visie heeft op hun energie toekomst. En dat had natuurlijk voorkomen kunnen worden, ook waar het de toekomstige gasleveranties betreft. Er is een wereldwijd overschot aan gasproductie, met nieuwe opkomende gasexporteurs en een diversificatie van onze gasimport had allang een speerpunt moeten zijn van het energiebeleid.

Dat gaat nu niet meer lukken met de Nordstream 1 en 2, daar is geen ontkomen meer aan. En zo bepalen de boze burgers van Slochteren samen met Moskou min of meer onze energietoekomst.

Dat lijkt op dit moment niet zo erg met alle economische signalen die op ‘groen’ staan en een economie die als een ‘tierelier’ draait. Het is maar te hopen dat dit zo blijft, maar iedereen weet dat het niet zo is, wat ze ook beweren.

En dan hebben we wel met een erg giftige energiemix te maken van ‘groene’ wind illusies, leeglopende gasvelden en moralistische vingertjes en leugentjes naar het Oosten. Eén ding is zeker u gaat de rekening betalen voor de nieuwe Dutch energy disease en die ziet er anders uit dan de eerste Dutch disease van 1977.

Maar ja, we kijken zelden verder vooruit, als het kolenhok, of voor wat er maar voor in de plaats komt, maar vol ligt en wat daarna gebeurt …, ach, het wordt vast weer zomer.

Aldus Gerard d’Olivat.