Cartooniste Mirjam Vissers over klimaat en politiek

 

Cartooniste Mirjam Vissers brengt de politiek in beeld met haar karikaturen voor het Financieele Dagblad, FD.

Zij volgt ook het klimaatdebat door politici.

Een Climategate.nl special aan de vooravond van de verkiezingen.

Interview Jan van Friesland.

 

 

 

 

 

 

 

 

… rechts ben ik ook niet echt, ik zwalk.

Politiek is voortdurend debat tussen tegenstanders. Voor het klimaatdebat zijn er de iconen Dijkhoff en Minnesma. Waarom beeld je ze zo af?

Dijkhoff heeft iets van Olie B. Bommel en dat komt ook door zijn kostuums. Maar hij is stoïcijns en lacht heel af en toe maar. En het lijkt alsof zijn hoofd op zijn nek zit vastgelijmd. Dat hoofd groeit met de jaren steeds dieper weg tussen zijn schouders, alsof hij zich bij voorbaat al schrap zet. Zijn ogen, met krulwimpers en zeer blauw, spreken boekdelen, dus die benadruk ik dan graag. Terwijl zijn mond altijd heel dun en klein weggestopt zit in zijn baard. Dijkhoff is een realist, en gelooft niet snel in hypes. Dus ook niet in de klimaatramp die ons morgen te wachten staat.

Minnesma tekende ik heel snel, alleen voor Climategate.nl en pro deo. Dus heb haar niet zo grondig bestudeerd. Haar knotje is kenmerkend en heeft iets van ‘het kruidenvrouwtje’. Opvallende en wat bolle jukbeenderen, tikkeltje scheefstaande ogen, en o zo blij met haar overwinning bij de rechter. Mooi mens wel met een goed hoofd. Maar dat knotje is ook kenmerkend voor een soort aura van natuurgeneeskundig idealisme rond de klimaatdoelen.

Jij kijkt naar karakters van mensen?

Ja. Ik volg nieuws en politiek op tv vooral ook om naar politici te kijken. Wat voor indruk maakt ie, is het ’n ijdel mens, of onzeker, of gevoelig, zelfingenomen, dat soort dingen kun je wel uit beelden opmaken. Tenminste, dat verbeeld ik me dan. Eerst lees ik mij altijd goed in.

Met zo’n FD-karikatuur ben ik daarna best lang bezig, ruim zes uur voor alleen al het schets- en tekenwerk. Vaak veel details die tijdrovend zijn. Bij cartoons kan ik uren tobben over zo puntig mogelijk formuleren.

Voor alle te tekenen politici leg ik bestanden aan met zoveel mogelijk foto’s gegroepeerd in een beeld. En dat dan weer in vele lagen. Ik trek geen gezichten over, want dat wordt steriel. Dus ik zoek naar uitdrukkingen die ik kan gebruiken en teken van de ene foto de ogen na, van de andere foto de neus etc. Soms knip ik beeld uit video’s ter referentie. Als je een gezicht ineens boos wil laten kijken, maar daar zijn geen foto’s van, is dat een hele opgave. In ons brein hebben we niet voor niets een speciaal hoekje voor het herkennen van gezichten. Terwijl een eik of een berk altijd wel lijkt op een eik of een berk.

Wat voor reacties krijg je?

Tsja, meestal positieve reacties, zo van ‘goh, wat knap, ik wou dat ik zo kon tekenen.’ Alsof het me is aan komen waaien. Heb er hard genoeg voor gezwoegd! Een enkele keer vindt men een geliefd politicus wel erg onaardig, zeg lelijk, afgebeeld. Maar politici vragen me soms om het origineel. Heb ik niet, want teken direct op een wacom-tekentablet. (Glimlacht) Maar dan nemen ze ook genoegen met een mooie print. Die ik dan met een echt pennetje op de print signeer.

Hoe ben je op het spoor gekomen om cartoons te maken?

Ik begon ooit met heel keurige naai-technische tekeningen voor handleidingen. Ik begon met tekenen voor het maandblad KNIP, nu heet het Knipmode. En maakte bij handleidingen hoe kleding in elkaar genaaid moest worden zgn. stap-voor-stap tekeningen. Ik heb er wel duizenden gemaakt. Daarna overstapje gemaakt naar ‘echte’ illustraties. Maar wat ik ook tekende: er liep altijd een streepje door. Ook al was dat mijn bedoeling helemaal niet.

Je kon moeilijk binnen de lijnen blijven…

Precies, en dan kun je dat maar beter uitbuiten in plaats van jezelf geweld aan te doen door heel zakelijk en neutraal te blijven tekenen. En verdomd, dat werkte prima! Ziedaar de geboorte van cartoons van mijn hand. Ook bleek ik aanleg te hebben voor portretten tekenen. Dat wist ik wel, maar maakte er maar weinig gebruik van in cartoontekenwerk. Toen het FD me vroeg om soort van karikaturen te tekenen bij politieke analyses van het Haagse was me dat op het lijf geschreven.

Voor het klimaatdebat zijn Jetten en Klaver ook in beeld. Klaver tekende ik al heel wat keren, en hij heeft een prettig te tekenen hoofd wat houvast geeft bij het tekenen. Altijd dat zogenaamde enthousiaste, die bekeringsijver, allemaal juichend samen met de hemdsmouwen opgerold klaar voor de strijd. Maar in een onbewaakt ogenblik kan hij ontzettend chagrijnig kijken.

Terwijl Jetten de ingehoudenheid zelve is. Beetje krampachtig het allemaal heel goed willen doen. Komt er een soort fanatisme in zijn ogen, kijk maar uit. Hij wordt niet voor niets Robot Jetten genoemd. Vóór hij echt de politiek in ging, droeg hij geen bril en had de looks van een fotomodel. En toen ineens die bril. En strak in het pak. Want dat staat serieuzer? Zou er gewoon glas in die bril zitten, denk ik dan.

 

Echte idealisten blijven niet lang overeind in de politiek. Tenzij ze oppermachtig worden, berg je dan maar.

Politici worden vaak als onbetrouwbaar gezien door weer anderen. Speelt dat gegeven ook mee bij je keuze van personen? Hoe je iemand een smoel geeft?

Natuurlijk speelt dat een rol. Dat kan ook haast niet anders. Ik ben ook maar gewoon een lezer en kijker en word beïnvloed door hoe media de zaken voor het voetlicht brengen. Daarom lees ik zoveel mogelijk uiteenlopende blogs en nieuwssites om niet maar één kant te zien. Maar mijn mening of idee over een politicus speelt mee in hoe ik hem of haar neerzet. Wel heb ik de neiging om iemand milder te tekenen als hij/zij overal wordt afgekraakt. Niet omdat ik medelijden heb met zo iemand, maar omdat ik dat afkraken wantrouw. Afmaken in een tekening is dan zó makkelijk en lui en doet de persoon geen recht. Waar hij verder ook voor staat.

 

 

 

 

Je zoekt evenwicht?

Ja, Wilders is het duidelijkste voorbeeld. Vanaf dag één verguisd door velen, maar zit ondertussen wel al zijn halve leven bewaakt ondergedoken. Door veel tekenaars afgebeeld als demon, als duivel, als rat, als weet ik wat. Daarom tekende ik hem gewoon zoals ik hem zag, als mens. Kauwend op zijn pen, soms stak hij die in zijn neus, en met uitgroei bij de haarwortels. Maar hij is een kruisridder op zijn manier, en daarin consequent. Wat je er verder ook van vindt, hij heeft veel voor zijn overtuiging over. Dwars tegen de stroom in.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rutte met zijn lastige hoofd. Heb hem talloze malen getekend en telkens weer anders en altijd een opgave. Toen hij net in de politiek zat had hij nog wat babyvet, beetje bolle wangen en typisch ruttehaar. Maar dat babyvet is helaas weggesmolten. In de jaren en zijn kapsel is strakker geworden. Voor een karikatuur hem helemaal uittekenen blijft lastig, want te weinig houvast. Wat wel wat overeenkomt met hoe de man is: weinig houvast. Kan alles, doet alles en lacht om alles. Maakt hem niet uit of hij een kabinet moet leiden, of een eurocommissie, hij kan het allemaal.

Maar hoe hij echt zelf over de dingen denkt is niet zo duidelijk. Hij denkt wat op dat moment het beste uitkomt. Punt is wel: alle politici van enig statuur zijn daar niet gekomen omdat het zulke nare mensen zijn. Allen hebben in meer of mindere mate charisma, zijn vriendelijk en geïnteresseerd. Of doen alsof, maar dan wel erg goed.

Natuurlijk zit daar, zeker met de jaren, een hang naar het bestuurlijke achter. De baas willen zijn, bepalen waar het land heen moet. Maar dat lukt niet zonder charisma. En compromissen sluiten, en je idealen verkwanselen, soms, als het even moet voor de goede zaak die aan de horizon gloort. Echte idealisten blijven niet lang overeind in de politiek. Tenzij ze oppermachtig worden, berg je dan maar.

 

 

Vrouwen, en zeker jonge vrouwen, zijn sowieso vaak lastig kenmerkend te tekenen…

 

Aan de andere kant, als iemand een heel fijne kop heeft om een karikatuur van te tekenen, buit ik dat graag uit. Kreeg wel eens commentaar dat ik vrouwen net zo karikaturaal, blijkbaar lelijk, tekende als ik bij mannen deed. Terwijl ik zelf vrouw ben. Vond ik raar. Maar waarom zou ik me dan ineens inhouden? Vrouwen, en zeker jonge vrouwen, zijn sowieso vaak lastig kenmerkend te tekenen door make up, gladdere gezichten, keurig net haar, kortom: saai. Uren turen naar zo’n hoofd om te bepalen waar de afwijkingen zitten. En dan nog. Maar het meeste werk bij die FD-karikaturen zit hem in het bedenken van de scene/situatie waarin ik én een groot hoofd én een toepasselijke duiding moet proppen in een rechthoekje. Terwijl het onderwerp niet door mij gekozen is en ik me ook eerst moet inlezen in dat specifieke onderwerp.

Ik mail vaak met een andere cartoonist om ideeën te toetsen. Als je heel lang puzzelt op een grap, zie je er zelf de humor allang niet meer van in. Moet je even iemand hebben met een frisse blik, en met ongeveer hetzelfde gevoel voor humor. Wat ik geestig vind is nooit geestig voor iedereen. Maar dat hou je toch.

 

 

 

 

Enfin, karikaturen van onbekende mensen doen niemand wat. Het naar beneden halen van iemand met macht, iemand die iedereen kent omdat hij/zij macht heeft, trekt die persoon naar een te behappen niveau. Hij is ook maar een mens. Hij glijdt uit over een bananenschil, hahaha. Is de oudste vorm van humor. Lachen om een ander die iets doms doet, zeker iemand waar men tegenop kijkt. Dat is echt dolle pret. Dat zit erachter.

Ik verdomde het om die platgetreden linkse visie te tekenen.

 

 

 

 

 

 

Baudet en Hiddema hebben iets van een komisch duo, altijd goed voor een spannende quote. Baudet groeit wel steeds meer in zijn rol van politicus, maar vraag me af hoe lang hij dat vol gaat houden. Je houdt bij hem het gevoel dat hij misschien ineens heel ergens anders een uitdaging leuker en spannender vindt. En weg issie. Maar vooralsnog vult Baudet met zijn FvD een niche waar veel behoefte aan was. Een fris geluid over o.a. de klimaathype, en ook nog eens redelijk onderbouwd, daar zaten veel kiezers op te wachten. Baudet is knap, heeft ook veel van een fotomodel. Dus lastiger te tekenen. Ik moet hem eens en profile tekenen, wellicht biedt zijn neus en zijn wat wijkende voorhoofd meer houvast.

Speelt politieke voorkeur een rol?

Tot voor een paar jaar was ik de enige publicerende cartoonist die niet links was, maar rechts ben ik ook niet echt, ik zwalk.

Dat was wel eens lastig toen ik politieke cartoons voor Trouw tekende. Ik verdomde het om die platgetreden linkse visie te tekenen. En maakte het mezelf dan extra moeilijk door overal omheen te zeilen, want Trouw heeft iets met ‘zielig’ en ‘de wereld vergaat’. Ik ken heel wat bekende cartoonisten, en allemaal tekenden ze de standpunten van links. Nu zie ik sommigen toch wat naar rechts opschuiven. Of in elk geval niet meer dat eeuwig brave linkse standpunt innemen. Eindelijk eens wat anders.

Of ik zelf milieu/klimaatbevlogen ben?

Nou niet echt. Nooit geweest ook. Ik word er hooguit obstinaat van sinds het energieakkoord en nu het klimaatakkoord over de mensen nederdaalt. Paniekerig gedoe. Maar ben eigenlijk wel een keurig burger als het gaat om zuinig omgaan met je omgeving. Laatste keer dat ik op vakantie ging was 2008, gooi nooit eten weg, koop vlees van dieren waarvan ik hoop dat ze iets beter behandeld worden en zit ’s nachts te werken met de thermostaat op 16. Ik werk ’s nachts want ben een nachtmens. Overdag staat de thermostaat op 18. Ook omdat ik liever een trui aantrek dan in de droge CV-hitte te zitten. Dus eigenlijk ben ik een voorbeeld voor groenlinksers onder ons, maar niet omdat het moet. Ik lees er veel over, ook hier op Climategate.nl, en poog dan door de bomen het bos nog te zien. Ben gek op bomen trouwens. En vogeltjes en insectjes en in de tuin werken. Telt dat ook?

http://www.mirjamvissers.nl