De mens lijdt het meest …

Een bijdrage van Reynier Pronk.

Toen de protesterende Extinction Rebellion-activisten werd gevraagd naar hun motief, antwoordden ze: “We staan aan de rand van de afgrond !!”. Eerder had Greta Thunberg tijdens haar zorgvuldig geregisseerde, emotionele ‘j’accuse’ -optreden beweerd:

“People are suffering; people are dying; entire ecosystems are collapsing; we are at the beginning of a mass extinction!”.

Pardon: wie lijden er onder het veranderende klimaat of zijn stervende? Welke ecosystemen storten er op dit moment ineen? Wat gaat er massaal uitsterven?

Redeloze, ongefundeerde angst.

Zou er naast de mens nog een andere diersoort bestaan die zichzelf angst kan aanjagen, zonder dat er reëel gevaar dreigt?

Ruim zeventig jaar geleden werd ik geboren in een gezin dat getekend was door hongerwinter en onderduik. De nasleep van WO2 was nog overal voelbaar. Kaken op elkaar en doorzetten. Distributiebonnen als speelgoed. De eindjes aan elkaar knopen.

Mijn ouders waren er getuige van geweest dat de verslagen Duitse troepen scandeerden “Wir Kommen Zurück!” terwijl ze werden afgemarcheerd. Dat hakte er diep in bij de omstanders. De angst voor een nieuwe bezetting is nog lang blijven hangen.

Tot er zich een nieuwe dreiging aandiende: de koude oorlog. Herbewapening; ijzeren gordijn; angst voor de Russen en angst voor ‘het Gele Gevaar’. Leen Jongewaard zong: ‘Als die Chinezen door blijven kezen…’ Angst voor de ‘A’-bom, gevolgd door de ‘H’-bom, gevolgd door de ‘N’-bom. Popgroep ‘Doe Maar’ zong: ‘Totdat de bom valt’. Sommigen besloten zelfs dat ze in deze wereld geen kinderen meer wilden neerzetten.

De doorgaans geestige Annie M.G. Schmidt schreef de neerslachtige musical ‘Wat een Planeet’. De teksten liegen er niet om. Dat was naar aanleiding van het rapport van de club van Rome uit. ‘Grenzen aan de groei’. Er dreigden allerlei tekorten en er waren veel teveel mensen; het einde van de planeet leek nabij. Van Kooten en de Bie introduceerden het begrip ‘Doemdenken’. Halsema en Arean zongen ‘Vluchten kan niet meer’. 

Tijdens de olie-crisis  verscheen onze toenmalige premier, de Uyl,  met een ernstig gezicht op de beeldbuis; het zou nooit meer worden zoals het was; wij moesten maar wennen aan blijvende olieschaarste. Benzine op de bon.

Enkele jaren later, toen we nauwelijks van de schrik bekomen waren en inmiddels duidelijk was geworden dat het allemaal wel meeviel, kwam de opvolger van den Uyl, van Agt via de radio ons melden dat wij ons dienden voor te bereiden op een nieuwe ijstijd.

Slechts enkele jaren later kwam het IPCC met een gitzwarte, door de mens veroorzaakte opwarmings-scenario, op basis van modellen. Die teisteren ons inmiddels al zo’n dertig jaar. Toen we niet direct door de knieën gingen, werd de ‘dikke Bertha’ ingezet in de vorm van klimaatgoeroe Al Gore. Dat hielp. Een slimme zet was ook om de datum van de Apocalyps ergens in de verre toekomst te leggen, waardoor het lastig is om deze te falsificeren (nu valt het allemaal misschien nog mee maar in 2050….! Denk aan uw kinds kinderen!)

In de tussentijd  werd ons ook nog voorgehouden dat de wereld op grote schaal zou worden ‘ontbost’ door zure regen en zorgden CFK’s ervoor dat het gat in de ozonlaag ernstig toenam hetgeen  fatale gevolgen zou hebben door ongefilterde UV-straling.

Eind vorige eeuw dreigde zich ramp zonder weerga te voltrekken. Er werd een ‘War Room’ opgetuigd met aan het hoofd daarvan de oud topman van Philips Jan Timmer, alias ‘de Centurion’. Computersystemen zouden geheel ontregeld raken omdat vele daarvan het verspringen van de datum van 31-12-1999 naar 1-1-2000. Vliegtuigen konden neerstorten, de watervoorziening kon ontregeld raken en sluizen en stuwen zouden vast kunnen komen te zitten. Het publiek werd aangeraden om de badkuip voor die fatale datum te vullen. Veel bedrijven kozen voor het aanschaffen van nieuwe hard- en software. IT bedrijven draaiden overuren. En toen sloeg op de fatale datum de klok twaalf uur…

Wij worden allemaal steeds ouder! Riep minister Brinkhorst bij het begin van de vorige economische crisis. Dat was niet bedoeld als goed nieuws, maar om te kunnen ingrijpen in de pensioenen en om de pensioenleeftijd te kunnen verschuiven.

De pensioenfondsen worstelen nog steeds met hun dekkingsgraad, terwijl het geld tegen de plinten klotst, met niet alleen de lage rente als oorzaak, maar ook omdat men rekent met een toenemende ‘levensverwachting’. (We worden allemaal honderd!) In werkelijkheid worden wij nog steeds nauwelijks ouder.

Ruim zeventig jaar zie ik het allemaal aan. Ik word er niet meer warm of koud van Wat ik alleen moeilijk kan begrijpen is dat voorspellingen als zoete koek worden geslikt, terwijl ze nimmer uitkomen, nooit worden er kritische vragen gesteld en nimmer valt er iemand van z’n voetstuk omdat hij/zij ten onrechte op de alarmknop heeft gedrukt.

In diezelfde zeventig jaar is het leeuwendeel van onze zware industrie (o.m. textiel, scheepsbouw) verdwenen. Zijn we overgestapt van kolen naar gas, zijn er overal waterzuiveringsinstallaties gebouwd en zijn de grachten, vaarten en rivieren van open riolen veranderd in helder en visrijk water. De door kolenstook veroorzaakte Londense smog, die ca. twee eeuwen de stad heeft geteisterd is volledig verdwenen. Nu liggen ook de laatste industrieën zoals TataSteel onder vuur.

En, wat is er uiteindelijk van al die angst terecht gekomen?

De Duitsers zijn inderdaad teruggekeerd (als toeristen). “De bom’ is nooit gevallen, de Sovjet Unie is geïmplodeerd en de Chinezen lopen ons alleen slechts economisch onder de voet (zeker als wij doorgaan met het afbreken van onze voortreffelijke energievoorziening). En wereldwijd zijn wij vrijwel schadevrij het nieuwe millennium binnengezeild.

Er staan meer bossen dan ooit en het gat in de ozonlaag slinkt steeds verder. De wereldbevolking is verdubbeld en er is voedsel genoeg voor iedereen, hoewel niet goed verdeeld misschien. Er is ook nog olie genoeg en de ijstijd laat nog even op zich wachten. En de opwarming? Die lijkt te zijn stilgevallen.

Ik had willen eindigen met een vraag aan de naïeve, onwetende, schier-religieuze XR en soms betaalde demonstranten, namelijk: waarom ze hier demonstreren en niet in New Delhi of op het Tiananmenplein. India is immers verreweg de grootste vervuiler, met China als goede tweede? Het zou van lef getuigen als ze daar naar toe zouden trekken om te demonstreren, in plaats van  het risicoloos blokkeren van wegen in ons vriendelijke, begripvolle landje.

Maar die sneer geef ik bij nader inzien niet. Die hoort te gaan naar de krachten die dit allemaal hebben geregisseerd en gefinancierd.

Tenslotte is er nog één prangende vraag waarop ik het antwoord niet kan verzinnen en die luidt als volgt:

Hoe heeft men het voor elkaar gekregen dat milieu- en natuurorganisaties, die vroeger hun leven waagden in rubberbootjes om bedreigde vissen te redden, of die zich vast ketenden aan vrijwel elke bedreigde boom zich nu muisstil houden, terwijl de natuur ernstig wordt aangetast door windmolen- en zonneparken, de bossen worden leeg gekapt om de eeuwig hongerige muil van de biomassa-vretende elektriciteitscentrales te voeden en staan toe te kijken hoe vogels en vleermuizen worden neergemaaid?

Wie het weet mag het zeggen.