Knack volhardt in ‘fake news’

Door keer op keer zware journalistieke fouten te maken over klimaatcritici

Een bijdrage van Rob Lemeire (België).

Ferdinand Meeus is een serieuze wetenschapper met relevante expertise in de klimaatwetenschap. De journalisten van Knack willen dit feit niet erkennen in hun factcheck. Niettemin heeft Knack een internationaal IFCN-certificaat voor factcheckers.

Jeroen de Preter van Knack trekt ten strijde tegen de klimaatsceptici. Als een duivel in een wijwatervat probeert hij wat krom is als recht voor te stellen: geen goed woord heeft hij over voor de klimaatcritici. Hij schrijft irrelevante opmerkingen zonder interesse in de waarheid – en toch verkoopt Knack dit als een neutrale factcheck. De wetenschapper Ferdinand Meeus stelt zich voor als IPCC expert reviewer, maar meent ook dat het klimaat niet in nood is, samen met 700 andere klimaatcritici (waaronder ikzelf). Knack reageert daarop met de zware suggestie dat Meeus de titel ‘IPCC expert reviewer’ voor eigen doeleinden misbruikt. Maar is dat wel zo?

Dorjbayar perfecte reviewer werkgroep twee

Amra Dorjbayar, VRT-journalist zonder enige wetenschappelijke kwalificaties, slaagde er alvast zelf in zonder veel boe of bah zelf expert reviewer te worden van het VN-klimaatpanel, het IPCC. De titel ‘IPCC expert reviewer’ van Ferdinand Meeus zou dan misschien niet zo veel meer betekenen, aldus De Preter in Knack. Maar klopt dat wel?

In een mail van Ferdinand Meeus aan Knack (8 november) geeft hij de feiten op een rij:

‘Journalist Dorjbayar is “master sociologie” met expertise in data management – perfect geschikt als expert reviewer voor Werkgroep 2, over de socio-economische impact van klimaatverandering. Ik ben expert reviewer voor Werkgroep 1, de Physical Science Basis.

Beweren dat Dorjbayar van klimaatwetenschap nauwelijks iets afweet is dus foute voorstelling van de feiten en voldoet niet aan de principes van een factcheck. Werkgroep 2 vertrekt vanuit de conclusies en voorspellingen van Werkgroep 1 zonder die kritisch te benaderen en kijkt dan naar de mogelijke socio-economische gevolgen.’

Knack waste zijn handen in onschuld op zijn antwoord op deze mail – alsof Meeus enkel maar extra informatie gaf en geen fundamentele weerlegging van een als factcheck gepresenteerd Knack-artikel. Factcheckende journalisten met ervaring in het klimaatdebat behoren het verschil tussen Werkgroep 1 en 2 te kennen. Ik kijk nog even op de IPCC-website en merk dat de inschrijvingen voor werkgroep 1 al sinds 19 juni dit jaar gesloten zijn: kunt u zelf snel factchecken op deze link. Factcheck hoeft echt niet veel tijd te kosten.

Meeus heeft klimaatrelevante expertise

Hoe je hem ook wil noemen, ‘IPCC expert reviewer’ of niet, Meeus heeft wel degelijke klimaatrelevante expertise – expertise die hij hoogstwaarschijnlijk deelt met maar een handjevol andere Belgen. Hij is namelijk expert in de fotofysica en -chemie, de basis voor het begrijpen van de aardse energiebalans en CO2 broeikastheorie effect op het klimaat.

Meeus heeft overigens niet stilgezeten sinds zijn benoeming als IPCC expert reviewer. Hij schreef al commentaar op verschillende hoofdstukken. Wegens de geheimhouding waaraan hij gebonden is met het IPCC zullen we pas in 2021, bij de publicatie van de IPCC-rapporten, zijn commentaar kunnen lezen.

Kortom, Ferdinand Meeus is geen klimatoloog , maar wel een deskundige in minstens één van de ‘gebieden’ van het klimaat. Elke klimaatdeskundige is enkel maar expert in een klein deelgebied van het klimaat. Dat is overigens ook zo in alle andere wetenschappelijke disciplines.

Intentieproces zonder recht op verdediging

Al bij al betwijfelt Knack nergens of Meeus wel IPCC expert reviewer is, maar ze suggereren er van alles bij:

Jean-Pascal van Ypersele: ‘Sommige reviewers – een kleine minderheid – het statuut hebben aangevraagd om er hun cv mee op te smukken.’

Knack vindt het verder ‘contradictorisch’ dat een ‘klimaatscepticus’ als Meeus dan toch wil samenwerken met het IPCC:

‘Verreweg de meeste klimaatsceptici bestempelen dat IPCC als een ongeloofwaardig en activistisch instituut.’

Knack poneert zo’n dingen, maar dan zonder daarover de klimaatcritici te vragen wat zij er zelf over denken. Knack heeft dus de speciale gave om beter te weten wat er in het hoofd van een ander omgaat dan die persoon zelf. (Zou SKEPP dit pseudowetenschappelijk vinden?) Deze suggestie doopt Knack dan nog eens om tot een factcheck (wat doen suggesties in een factcheck-artikel?).

Meeus gaf zelf, in zijn reeds genoemde mail naar Knack, een geheel andere reden:

‘De expert review procedure is de enige officiële mogelijkheid voor kritische wetenschappers om hun stem te laten horen omdat zowel commentaren als IPCC-antwoorden worden gepubliceerd. Ik doe het voor de wetenschap.’

Zoals in de wetenschap gebruikelijk zijn ook wetenschappers die het niet met elkaar eens zijn geneigd met elkaar samen te werken. Zo kom je net tot de beste wetenschappelijke resultaten. Er is dus geen tegenstrijdigheid in de IPCC-kritiek van Ferdinand Meeus, en zijn samenwerking.

De vooringenomenheid van Knack

Zoals ik vroeger al analyseerde in ‘Neutrale factcheck, of vermomd opiniestuk?’ is Jeroen de Preter niet de enige vooringenomen journalist: als het over klimaat gaat, of andere ‘polariserende’ opinies, dan kan je de berichtgeving van de mainstream media best met een korreltje zout nemen.

De Preter was overigens niet aan zijn proefstuk toe, gezien hij op zijn ‘factcheck’ enkele weken geleden ook al Ferdinand Meeus en de andere klimaatcritici op de lijst door de mangel wilde halen. Zie hiervoor zijn artikel 500 klimaatsceptici verenigen zich in ‘Europese Klimaatverklaring’. Daarvoor belde Knack ook mij op, omdat ik (Rob Lemeire) de Belgische ambassadeur ben voor deze klimaatverklaring. De vriendelijke reporter die ik aan de lijn kreeg, stelde absoluut geen vragen over de inhoud van mijn klimaatverklaring. De enige aandacht ging naar de ondertekenaars. Was Knack enkel geïnteresseerd om ons zwart te maken?

Ik vertelde over de moeilijkheden die de ondertekenaars krijgen door het tekenen van de verklaring: één van de meest eminente ondertekenaars krijgt nu haatmail van mensen die hem vroeger wel waardeerden. Een andere professor wilde zeker ook tekenen, maar dit zou de universitaire carrière van zijn zoon kunnen schaden. Knack nam dit niet over, maar merkte wel op dat veel ondertekenaars gepensioneerd zijn. Inderdaad: gepensioneerden hoeven geen angst te hebben dat ze hun eigen werk verliezen.

‘Banden met de industrie’ en toch neutraal

De Preter viel in die eerste factcheck ook Ferdinand Engelbeen aan. Dat verwonderde me enigszins, want ik heb over hem nooit een vraag gekregen van de vriendelijke reporter en Engelbeen werd niet eens gecontacteerd. De Preter stelt:

‘Onder de wetenschappelijk geschoolde ondertekenaars bevinden zich een aantal figuren die duidelijke banden hebben of hadden met de industrie. Een van hen is Ferdinand Engelbeen.’

Nu moet u weten dat Engelbeen inderdaad ‘banden’ heeft met de industrie: hij was gewoon werknemer, en pensioneerde jaren geleden. Toen heeft hij zelfs geweigerd om aandelen te krijgen, net om neutraal te blijven. Hierdoor heeft hij wel wat geld voor de oude dag gemist. Op die manier heb ik ook ‘banden’ met de auto-industrie, want ik bezit een wagen.

Wat De Preter schreef is dus niet letterlijk ‘fout’, maar wel degelijk zwaar misleidend. In feite bewijst Engelbeen dat het heel goed mogelijk is ‘banden’ te hebben met de industrie en tegelijk neutraal te blijven. De misleiding van Knack ligt erin om net het omgekeerde te suggereren – en dan een dergelijke suggestie alweer om te dopen tot ‘factcheck’.

Knack kreeg factcheck-certificaat

Onlangs, op 8 oktober 2019, kreeg Knack het internationale IFCN-certificaat voor factcheckers:

‘Het IFCN verwacht van zijn leden dat ze zijn code of principles aanhouden, een reeks voorwaarden en criteria waaraan elke feitencheck moet voldoen. Transparantie en onafhankelijkheid staan daarin centraal.’

‘Transparantie en onafhankelijkheid’, dat zou toch moeten betekenen dat een factcheck niet bestaat uit suggesties, en dat bij elke bewering, ook de reactie van de aangevallen personen wordt gevraagd. Knack lijkt misbruik te maken van zijn machtspositie tegen mensen die zij als tegenstander beschouwen: zelfs serieuze wetenschappers moeten het ontgelden. Zij worden zonder recht op verdediging de grond in geboord. Is dat nog onafhankelijk?

Knack denkt nog in het ancien regime te leven, gedomineerd door de mainstream media. In de praktijk echter verliest de klassieke journalistiek duidelijk aan maatschappelijke invloed, terwijl sommige alternatieve media wel sterk groeien. Die evolutie verwondert me niet, gezien de tendens naar politiek correcte fake news bij onze zogenaamde kwaliteitsmedia.

Lijst alarmistische wetenschappers onderzocht

Het is echter nooit te laat om te leren. Knack nam onlangs een bericht klakkeloos over dat in zowat alle mainstream media over Vlaanderen, Europa en de gehele wereld verscheen: ‘Meer dan 11.000 wetenschappers roepen ‘klimaatnoodtoestand’ uit. Daar zou dus een lijst moeten zijn van serieuze wetenschappers die net het omgekeerde beweren dan Ferdinand Meeus en de zijnen. Als het Knack inderdaad te doen is om hun ‘transparantie en onafhankelijkheid’, kunnen ze deze 11.000 namen ook wel eens onderzoeken, neen?

Zelf heb ik de lijst snel even doorlopen. Ik vond alvast drie experten in ‘Gender studies’. Micky Mouse stond oorspronkelijk ook op de lijst (ik heb die lijst), maar is ondertussen wel geschrapt. Ik scrollde even door de om en bij de 200 Belgen op de lijst. Een groot aantal daarvan had geen expertise opgegeven, soms stond er gewoon ‘Phd Student’. Verder viel me het zeer grote overwicht van biologen en aanverwanten op. Wat weten die af van de harde klimatologie? Er zit onder de lijst Belgen wel één professor klimatologie (Wim Thiery), een polair klimatoloog, een bio-ingenieur met expertise in het klimaatonderzoek, een hoofdauteur voor werkgroep III van het IPCC, een gepensioneerd geoloog, een statisticus, een wiskundige en een student glaciologie.

Zij hebben zeker heel wat relevante kennis in huis. Misschien heb ik iemand gemist. Het lijkt op een lijst die tot stand gekomen is op het internet, zonder enige selectieprocedure. Durft Knack hier een even strenge, maar dan rechtvaardige, factcheck op te doen? Zonder suggesties?