Hier schone energie elders vervuiling, mijnbouw Het beschermen van natuur en biodiversiteit vormt een argument in de klimaatdiscussie

Vervuild meer door kopermijn. Foto: Shutterstock.

Een bijdrage van Frans Schrijver.

Het beschermen van natuur en biodiversiteit vormt een belangrijk argument in de klimaatdiscussie. Maatregelen die moeten leiden tot een vermindering van de CO₂-uitstoot zijn bedoeld om de opwarming van de aarde tegen te gaan in de veronderstelling dat dit goed is voor natuur en biodiversiteit. Het tegendeel is het geval. Los van het feit dat meer CO₂ en hogere temperaturen in dit verband juist gunstig zijn, leiden de klimaatmaatregelen elders in de wereld tot een ernstige verslechtering van natuur en biodiversiteit. Met name de grootschalige mijnbouw die nodig is voor de productie van zonnepanelen, windmolens en elektrische auto’s werkt desastreus uit.

Exploderende vraag naar metalen

Voor de productie van met name zonnepanelen, windmolens en elektrische auto’s zijn grote hoeveelheden metalen nodig, vele malen meer dan bij gebruik van fossiele brandstoffen. Het gaat hier onder meer om zeldzame metalen als kobalt, lithium, neodymium, maar ook de behoefte aan aluminium, cadmium, koper, gallium, indium, grafiet, ijzer, lood, nikkel, silica, tin en zink neemt sterk toe.

Zonne- en windenergie hebben een lage energiedichtheid, zodat je er heel veel van nodig hebt. Door de enorme (wereldwijde) schaal van de zonne- en windparken en elektrische auto’s, is ook de behoefte aan dit soort metalen aan het exploderen. Zo is de verwachting dat de vraag naar lithium-ion-batterijen in 2029 zal zijn vertienvoudigd ten opzichte van 2020. In de grafiek van Bloomberg is de te verwachten groei aan de productie van metalen weergegeven die alleen al voor elektrische auto’s noodzakelijk zijn.

Hier schone energie elders vervuiling, mijnbouw Het beschermen van natuur en biodiversiteit vormt een argument in de klimaatdiscussie

Afbeelding 1: Groei van de behoefte aan metalen voor elektrische auto’s. Bron: Bloomberg

Om aan deze toenemende vraag naar (bijzondere) metalen te voldoen, moet de mijnbouwproductie gelijke tred houden. In Nederland vindt geen mijnbouw plaats, zodat we hier niet geconfronteerd worden met de gevolgen. Maar in grote delen van de wereld vindt er (zoals de Volkskrant het formuleerde) ‘een wereldwijde jacht op grondstoffen’ plaats die zich toespitst op zeldzame metalen ‘om onze groene revolutie mee te realiseren’.

De impact van mijnbouw is groot. Om 1 kg lithium te winnen is ongeveer 1000 kg erts nodig. Voor andere metalen zijn de verhoudingen vergelijkbaar. Marks Mills van het Manhattan Institute heeft uitgerekend dat voor een accupakket van een gemiddelde Tesla zo’n 40.000 kg erts nodig is. Om deze hoeveelheid erts te verkrijgen moet ongeveer 250.000 kg grond opgegraven worden. Gerekend over de gemiddelde levensduur van de auto is dat ongeveer 1,5 kg grond per gereden kilometer.

Misstanden in de mijnbouw

Bij de jacht op grondstoffen dreigen met name Afrikaanse landen waar zich 30% van alle grondstoffen bevinden, de dupe te worden. Door de veelal corrupte regimes zijn er grote misstanden op het gebied van arbeidsomstandigheden, mensenrechten en milieu. Het gebeurt vaak dat omwonenden hun land kwijtraken door de uitgifte van mijnbouwconcessies en zien zij hun waterbronnen opdrogen omdat het water zich verzamelt in de kraters van de open mijnbouw. Bovendien raakt het water zwaar vervuild door illegaal gebruik van giftige chemicaliën en leidt het vaak tot ontbossing van aangrenzende gebieden (hout wordt gebruikt voor de productie van houtskool). Verder is het bekend dat bij de mijnbouw in Afrikaanse landen op grote schaal kinderarbeid plaatsvindt.

Het Institute for Sustainable Futures van de Technische Universiteit van Sydney doet onderzoek naar de gevolgen van mijnbouw ten behoeve van de energietransitie. In het rapportResponsible minerals sourcing for renewable energy’ geven zij het volgende samenvatting van de sociale en ecologische gevolgen van de winning van enkele belangrijke metalen.

  • Kobalt. Zware metaalverontreiniging van lucht, water en bodem heeft geleid tot ernstige gezondheidseffecten voor mijnwerkers en omliggende gemeenschappen in Congo; de kobaltmijngebieden behoren tot de top tien meest vervuilde plekken ter wereld. Ongeveer 20% van het kobalt uit Congo is van ambachtelijke en kleinschalige mijnwerkers die onder gevaarlijke omstandigheden werken in met de hand gegraven mijnen en er is veel kinderarbeid.
  • Koper. Kopermijnbouw kan leiden tot verontreiniging met zware metalen, zoals te zien is in Chili, China, India, Brazilië en de Verenigde Staten en er zijn gezondheidsproblemen voor werknemers in China en Zambia.
  • Lithium. De grootste zorg over lithiumwinning is waterverontreiniging en -tekorten, zoals te zien is in de lithiumdriehoek van Argentinië, Bolivia en Chili. Er is sprake van ontoereikende compensatie voor getroffenen lokale gemeenschappen.
  • Nikkel. Schade aan zoet- en zoutwater ecosystemen is waargenomen in Canada, Rusland, Australië, Filipijnen, Indonesië en Nieuw-Caledonië.
  • Zeldzame aarden. De verwerking van zeldzame aarden vereist grote hoeveelheden schadelijke chemicaliën en produceert grote hoeveelheden vast afval, gas en afvalwater. Er zijn gevolgen geweest in China, Maleisië en in de Verenigde Staten.
  • Zilver. Bodem en water zijn verontreinigd met zware metalen van recente en oude mijnen in de VS, Mexico, Peru en Bolivia, en hebben geleid tot sociale conflicten in Guatemala.

De onderzoekers pleiten voor meer efficiënt gebruik en hergebruik van deze stoffen, maar erkennen ook dat dit in veel gevallen uitdagend zal zijn en dat hergebruik nooit aan alle vraag naar deze stoffen zal kunnen voldoen. Op dit moment is het recycleren van grondstoffen bijna altijd duurder dan mijnbouw. Zo is bijvoorbeeld de prijs van de winning van lithium uit oude batterijen 5 keer hoger dan van gedolven lithium. Bovendien is er bij de huidige groei simpelweg te weinig afval om te hergebruiken.

Aantasting van biodiversiteit

Laura Sonter en haar collega’s van de Universiteit van Queensland hebben de impact van de groeiende mijnbouwactiviteiten op de wereld in kaart gebracht. Zij constateren dat nu al een groot deel van die activiteiten ruimtelijk samenvallen met beschermde natuurgebieden; mijnbouw heeft invloed op 50 miljoen vierkante kilometer van het land op aarde. Hiervan valt 8% samen met beschermde gebieden, 7% met belangrijke biodiversiteitsgebieden en 16% met overige natuurgebieden. 82% van alle mijngebieden richten zich op materialen die nodig zijn voor hernieuwbare energieproductie.

In onderstaande figuur zijn de wereldwijde mijnbouwgebieden en hun dichtheid in kaart gebracht. Mijnbouwgebieden gericht op materialen die cruciaal zijn voor hernieuwbare energie zijn in blauw weergegeven. Mijnbouw gericht op andere materialen is in oranje weergegeven en die op beide soorten materialen zijn gericht, in paars.

Hier schone energie elders vervuiling, mijnbouw Het beschermen van natuur en biodiversiteit vormt een argument in de klimaatdiscussie

Afbeelding 3: De wereldwijde mijnbouwgebieden en hun dichtheid in kaart gebracht. Mijnbouwgebieden gericht op materialen die cruciaal zijn voor hernieuwbare energie zijn in blauw weergegeven. Mijnbouw gericht op andere materialen is in oranje weergegeven en die op beide soorten materialen zijn gericht, in paars. Bron: Nature.

Volgens Laura Sonter is de productie van hernieuwbare energie materiaalintensief – veel meer dan fossiele brandstoffen – en komt door de winning van deze materialen de biodiversiteit steeds meer onder druk te staan. Bovendien blijkt uit het onderzoek dat vooral de mijnbouw gericht op materialen voor hernieuwbare energie de boosdoener is, veel meer dan de overige mijnbouw. De vooruitzichten zijn volgens Sonter niet gunstig:

“The global area influenced by mining will almost certainly grow in extent and density in future, and the increased demand for renewable energy technologies and infrastructure will likely be one contributing factor.”

Het is belangrijk je hierbij te realiseren dat we nog maar aan het prille begin van staan deze veranderingsomslag. Zonne- en windenergie wereldwijd dragen nu nog maar voor minder dan 1% bij in de wereldwijde energieproductie. Meer dan 99% komt nog van fossiele brandstoffen en kernenergie. En van alle auto’s op de wereld (ruim 1,4 miljard) zijn er op dit moment zo’n 5 miljoen elektrische auto’s, dus nog geen 0,4%. Met de ambities om de aandelen hernieuwbare energie en elektrische auto’s echt substantieel te maken, zal de behoefte aan de genoemde delfstoffen nog vele malen groter worden en daarmee ook de impact van mijnbouw op natuur en biodiversiteit.

Ontbossing

In 2017 heeft het researchteam van Laura Sonter eerder onderzoek gedaan naar het effect van mijnbouw op ontbossing. Zij hebben daarbij voor de periode 2005 tot 2015 de effecten op de ontbossing in het Amazonegebied in kaart gebracht die direct of indirect het gevolg waren van mijnbouwactiviteiten. Het blijkt dat de omvang van de ontbossing in de mijnbouwgebieden zelf drie keer zo groot was als in niet-mijnbouwgebieden. De mijnbouw veroorzaakte echter indirect een nog veel grotere ontbossing, tot op wel 70 kilometer afstand van een mijnbouwgebied. De werkelijke ontbossing was 12 keer groter dan in het directe mijnbouwgebied zelf. Hierdoor is een gebied beïnvloed ter grootte van 18% van het totale Amazonegebied van 2005.

Hier schone energie elders vervuiling, mijnbouw Het beschermen van natuur en biodiversiteit vormt een argument in de klimaatdiscussie

Afbeelding 4: Ontbossing in het Amazonegebied door mijnbouw. De gele lijnen geven de 70 km bufferzones aan om de actieve mijnbouwgebieden. Bron: Nature, 2017

Het onderzoek toont de grote impact van mijnbouw op het tropische regenwoud in Brazilië. De onderzoekers constateren daarbij dat Brazilië helaas geen uitzondering is:

“Mining poses significant risks to tropical forests worldwide; yet, rarely is mineral production considered a significant driver of extensive deforestation.” 

Dit onderzoek had betrekking op de periode tot 2015. Sindsdien is de behoefte aan metalen voor de productie van zonnepanelen, windmolens en elektrische auto’s alleen maar toegenomen en zal, zoals eerder aangegeven de komende jaren verveelvuldigen. Ook de mijnbouw zal daarom naar verwachting op steeds grotere schaal gaan plaatsvinden, met desastreuze gevolgen voor het tropisch regenwoud en andere natuurgebieden.

Met de grootschalige inzet van windmolens, zonnepanelen en elektrische auto’s denken veel mensen goed bezig te zijn en dat Nederland zo een bijdrage levert in het verminderen van de opwarming. De grote misstanden in mijnbouwgebieden, de milieuverontreiniging, de aantasting van de biodiversiteit en de ontbossing vinden gelukkig plaats in landen ver weg van ons vandaan, zodat we het niet hoeven te zien en onze handen in onschuld kunnen wassen.

***

Bron hier.