Geloofsverkondiging

Een bijdrage van Leonardo da Gioella.

Het was recent dat ik weer eens herinnerd werd aan mijn ideeën over hoe God in ons bestaan is ingeschoven, zoals Venus die zich tussen Mercurius en de Aarde zou hebben ingedrongen, en dat ik daar weer opnieuw over begon te denken.

Het was na het opstarten van de videoregistratie van NPO #Ophef over klimaatmisleiding.

Ik weet waarom ik geen tv meer kijk – nou ja, Championsleague en Wimbledon wel natuurlijk, al word ik zo langzamerhand ook een beetje moe van het geouwehoer van Seedorf op Amazon. Die talking heads, alleswetend, en vooral wetend wat het goede is om na te jagen, wier mond niet stil staat… ik word er ibbelig van. Nu ik het er toch over heb, zo’n Eva Jinek, zou die er nou niet moe van worden, elke dag haar kop op de tv. In Italië hebben we Bruno Vespa – volgens mij komt die al vanaf zijn geboorte elke avond op het scherm. (Ik schreef dit spontaan op, maar ik voelde dat het heel veel met mijn onderwerp van doen heeft).

Kijk en huiver:

 

(Voor een kritiek op dit programma zie hier.)

Goed, ik startte #Ophef over klimaatmisleiding op, en ik heb het gelijk weer uitgeschakeld. Ik ben onder de preekstoel opgegroeid, mijn vader was ouderling, en had enige senioriteit: hij was scriba en mocht daarom mee naar classisvergaderingen. De toon van mijn opvoeding, de toon van dat wat van de preekstoel kwam, de toon van de catechisatie en van de knapenvereniging – het komt allemaal steeds vaker terug als ik pundits hun wijsheden hoor declameren, zie praten vooral … ik kan het niet meer aanhoren, maar ook niet meer aanzien.

Mis ik dan niet geweldig veel? Nee, want de MSM is een soort echokamer geworden (al heel lang, hoor). Als Paul Witteman vroeger wat vond, of één van zijn gasten, dan kwam dat de volgende dag terug bij een columnist. Als Bruno Vespa vandaag wat mompelt wijdt la Republica er aandacht aan.

En zo ging ik weer nadenken over hoe het bedje van God zo gespreid is in onze hersenpan. En ik dacht daar vooral over naar aanleiding van wat Paul Luttikhuis laatst in de NRC schreef, althans de intentie daarvan voor de klimaatbewusten:

Gij zult geen vlees eten.
Gij zult geen autorijden.
Gij zult geen grotere woning hebben dan Uw naaste.

Komt toch aardig bekend voor, niet waar. De nieuwe Mozes die afdaalt van de berg, met stenen tafelen in zijn hand.

’t Is een mooi verhaal, dat van Mozes, en het is mooi opgeschreven natuurlijk, maar zo is het niet gegaan in het verleden. En jullie kennen misschien alleen de Tien Geboden, maar de Pentateuch kent, naast Exodus – van die stenen tafelen – en naast Genesis – waar staat dat masturberen niet zo goed is voor je … uh, als je man bent – ook nog Leviticus, Numeri en Deuteronomium. Nou, dat zijn me een stelletje geboden en verboden – daar word je angstig stil van. En dat is er allemaal in de loop der eeuwen ingehengst, ver voordat ze schrijven konden, zelfs ver voordat ze hiëroglyfen in stenen platen konden beitelen. Het “Gij zult niet echtbreken” is echt niet verzonnen door Mozes, hoor. Dat zat allang in het krokodillendeel van onze hersenpan.

Ze zeggen wel eens : het gaat er in als Gods woord in een ouderling – maar dat woord zat al lang in die ouderling voordat ie zelfs maar van Gods woord had gehoord.

Het “Gij zult niet doodslaan” dat zou wel eens van Mozes, of nog later, kunnen komen – daar zijn we verslaafd aan. Een columniste schreef ooit, sprekend over de klimaatproblemen, dat wij mensen er nu eenmaal een handje van hebben om er een rotzooitje van te maken, en wees op de uitgeroeide dodo en het aantal gedode walvissen. Nou, dat is niks vergeleken bij het aantal mensen dat de mens zelf naar de andere wereld geholpen heeft. Homo homini lupus.

Waar komen die geboden en verboden vandaan. Waar komt die God zelf vandaan? Dat heeft me al heel lang gefascineerd. En omdat ik het nu weer zie gebeuren, een nieuw soort geloof, met nieuwe geboden, lijkt het me dienstig om er weer eens over na te denken.

Het eindresultaat van mijn denken over God, en het feit dat die maar niet uit het actuele discours is weg te slaan – zelfs niet bij atheïsten, zie Richard Dawkins of Daniel Dennet – is steeds dat een ongrijpbare grootheid, god genoemd, een hoofdletter gekregen, van de Joden zelfs een onuitspreekbare naam JHWH, het antwoord is geworden op onvoorzienbare dingen in een nog onverlichte samenleving. En dat dat, als antwoord op alle onheil dat over homo sapiens kwam, en alle angsten voor naderend onheil, fysiek in ons lichaam is geëvolueerd, lang, heel lang geleden, en zo, als een soort printplaatje in een proces verwerkend apparaat, in ons geheugen is vastgeroest … zo vastgeroest, dat het nu onderdeel is van ons krokodillenbrein, en er met geen vier paarden is uit te trekken. Printplaatje, geen chip, da’s veel te modern. En de priesterkaste was daarin bijzaak, die hoefde alleen maar te oogsten.

De mens zag niet anders dan dat hij het onheil zelf over zich afriep, en hij werd moralistisch – zoiets als dat je niet Uws naasten vrouw mag begeren – en de priesterkaste hielp een handje, daartoe opgetrommeld door de meer wereldse, sterke man die wel een maniertje zag om aan zijn genietingen te komen zonder daar al te veel voor te hoeven betalen – wat best wel tegen kon vallen, want er waren meer wereldse sterke mannen, en ook zij hadden zo’n printplaatje – wie herinnert zich niet het mea culpa, mea maxima culpa van Henry VIII bij de onthoofding van Thomas More. Nou, in die sfeer is Mozes volgens het verhaal een berg opgegaan en heeft wat “zijn” God hem influisterde in een paar rondslingerende stenen gebeiteld … voilà.

Een beetje grote stappen, gauw thuis, maar zo ongeveer.

Hoe brengt mij dat nu bij het nieuwe geloof.

Wel, ze zijn nog niet zichtbaar als zodanig, maar ze staan al klaar, in de coulissen, om de gewaden aan te trekken. Rotmans en Minnesma, Mann en Al Gore. De maagd Greta. Ze wachten op de sterke mannen, zoals Schwab en Soros, om in priesterlijke gedaante te verschijnen. Oh, geen illusies, voordat daar de hiërarchie is bepaald zal er ook heel wat bloed vloeien. Maar er zullen er zijn die het overleven. En, lang nadat ze dood zijn, zal één van hun volgelingen aan papier toevertrouwen dat de overwinnaar – geheten: de geroepene – de berg op is gegaan en de nieuwe leefregels als gebeiteld heeft vastgelegd.

Ik ben de Fossielloze, de vader die U uit de verslaving heeft geleid.
Gij zult geen fossielen voor mijn aangezicht hebben, noch die aanwenden.
Gij zult geen vuur hebben voor mijn aangezicht, want ik zal hen die vuur maken bezoeken, tot in het derde en vierde geslacht van hen die mij niet willen horen.
Gij zult niet datgene wat onder in de aarde is geborgen gebruiken om de hemel te bereiken.
Gij zult de aarde niet bevuilen met Uw bezig zijn.
Gij zult geen wielen gebruiken.
Gij zult geen atoomkernen splitsen.
Gij zult geen vlees eten.
Gij zult van de dieren geen dierlijke producten verzamelen, gij zult daarvan niet eten.
Zeven dagen zult gij arbeiden en werk verrichten. Het product Uwer handen zal uit Uw handen zelf ontstaan zijn.

Ik heb er nu tien kunnen verzinnen, inclusief de preambule, zoals de schrijver van het Exodus verhaal er tien verzon, maar dat, terwijl hij al wist van de verslaving aan moraal die de beschaafde mens zo kenmerkt. En reken maar van yes, dat Rotmans en Minnesma, en Mann en Al Gore er al veel meer in hun hoofd hebben. Straks, als de tijd en ruimte daar is voor een nieuwe kaste, dan zullen ze hun ware gezicht laten zien en de mensheid een lesje leren, zoals dat eeuwen en eeuwen terug, veel meer dan tienduizend jaar terug denk ik zo, mode is geworden. We zullen geloven dat wij de planeet bijna kapot hebben gemaakt, en we zullen, op bevel, meezingen met een oud kerstliedje voor een nieuwe tijd:

’t Licht dezer wereld is reddend verschenen.

De prominente plek die het niet gebruiken van wielen in dit rijtje heeft, begrijpen jullie wel: wielen leiden tot tandwielen, en tandwielen tot machines. Uiteindelijk is alle ellende met de uitvinding van het wiel begonnen. Tegen de tijd dat er exegese plaats gaat vinden op deze teksten, zal niemand meer weten waar in ’s hemelsnaam het verbod vandaan komt om atomen te splitsen. Wat is dat überhaupt. Nou, dat wordt zoiets als het verbod op het eten van een appeltje.

Oh, en er zal sprake zijn van veertig jaar in de woestijn … ik vrees zelfs wat langer. En het morrende volk zal, in haar hunkering naar een lekker varkenshaasje, een gouden zeug oprichten. En er zal dood geslagen worden om hen, die niet kinderen van het nieuwe geloof zijn, het geboorteland te ontnemen. Mag weliswaar geen land van melk en honing worden; zal wel zoiets worden als het land van renewables en sustainability, vooropgesteld dat er geen tweede Babylonische spraakverwarring komt, natuurlijk. Dat zullen allemaal de nieuwe verhalen worden, nu nog nieuwe, maar dan gebeeldhouwde begrippen uit de klimaatbijbel.

Wel, deze evolutie zou wel eens sneller kunnen gaan dan wat in ons krokodillenbrein is vastgelegd. Ze hadden toen geen talking heads. Geen Seedorf die eindeloos kan uitleggen hoe een voorzet van de jongste telg aan de tak van de Maldini’s in zijn werk gaat. Geen Bruno Vespa die het klimaat ook “heel bedreigend” vond. Geen Paul Witteman. Priesters die het er, in dit tijdsgewricht, allemaal in gaan rammen, zo gauw ze de kans krijgen.

Dit alles kwam in mij op, toen de man van #Ophef, Rudy Bouma, zijn mond open deed om mij te waarschuwen voor valse profeten.

Godzijdank is er een klein probleem voor de nieuwe priesterkaste. Een geloof creëert, normaal gesproken, twee groepen: de winners, zij die naar de hemel gaan – het walhalla, de eeuwige jachtvelden zo U wilt – en de losers, zij die naar de hel gaan.

Dit geloof kent geen winners, alleen maar losers. We gaan er niet aan vanwege CO2 en die ondraaglijke hitte die dat tot gevolg heeft. Nee, als zij eenmaal op het pluche zitten gaan wij zitten bibberen met velen in één grotje en vallen we om van de kou en van de honger … als we elkaar ondertussen al niet doodgeslagen hebben. Misschien krijgen de mensen dat na 2050 in de gaten, en kunnen ze nog bijtijds opstaan tegen de maltraitanten. Blijft denkbaar, en daarmee hoopgevend.

En anders … dan zullen we er aan kapot gaan, met z’n allen. Maar op enig moment zullen we ook weer opstaan. Dat is de enige troost die ik jullie te bieden heb. Zoals de Heidelbergse Catechismus leert, en de Nieuwe Klimaat Catechismus, work in progress, ook zal leren, vast: jullie enige troost in leven en in sterven.

***