Onhaalbaar en onbetaalbaar met desastreuze gevolgen.

Door Guus Berkhout en Fred Udo

Het kabinet Rutte IV stevende af op een rampscenario door te volharden in het investeren in onbetrouwbare zon- en windenergie. Niet alleen is het moreel onverantwoord om enorme bedragen te besteden aan een energietransitie die een onmeetbaar resultaat oplevert, ook fysisch en technisch loopt de energievoorziening nu al vast. Een onbetaalbaar en instabiel stroomnet is bovendien de snelste weg naar de-industrialisatie. De val van het kabinet is een goede reden om te stoppen met dit desastreuze energiebeleid, stellen de emeritus hoogleraren Guus Berkhout en Fred Udo.

In een moderne maatschappij sturen energieprijzen vrijwel alle overige prijzen. Dat komt omdat bij alles wat we doen energie nodig is. Het huidige klimaatbeleid – en vooral de energietransitie naar zon en wind – is de hoofdoorzaak van de hedendaagse hoge prijzen. Geen verrassing dat steeds meer huishoudens in de financiële problemen geraken. Energiearmoede is heel recent in de Dikke Van Dale opgenomen als nieuw Nederlands woord.

Onze bestuurders blijven desalniettemin doorgaan met innen en uitgeven van gigantische bedragen, bedoeld om de klimaatmoloch te voeden. Kabinet Rutte IV heeft €35 miljard (€35.000 miljoen!) belastinggeld extra gereserveerd om in 2030 minstens 55% minder CO2 uit te stoten dan in 1990. Terecht dat in deze tijd van hoge lasten steeds meer belastingbetalers zich afvragen hoeveel die 35 miljard euro’s dan wel gaan bijdragen aan het stoppen van klimaatverandering. Kritische wetenschappers laten keer op keer zien dat het minder is dan een speldenprik. Zo klein zelfs dat het niet te meten is.

Die €35 miljard kan zoveel nuttiger besteed worden aan urgente zaken, zoals betere gezondheidszorg, beter onderwijs en veiliger publieke ruimten. Maar door de angst voor een klimaatramp, de ziekelijke fixatie op zon en wind en de afkeer van kernenergie zal het één grote geldverspilling worden. Blijven Nederlandse burgers lijdzaam toekijken? Met de val van Rutte IV krijgen we nu een kans om het stukken beter te gaan doen!

In dit betoog kunnen de auteurs elke stelling onderbouwen met bronnen uit officiële documenten, gepubliceerd door dezelfde overheid die 35 miljard uitgeeft voor een temperatuurverlaging van 0,000036 0C in 2050 (persoonlijk bevestigd door minister Jetten in de Tweede Kamer). We zullen laten zien dat de val van het kabinet een zegen is voor de Nederlandse samenleving.

Totale vraag naar stroom

Het totale Nederlandse stroomverbruik is ongeveer 120.000 GWh (120 miljoen MWh) per jaar. In de periode vóór 2015, toen klassieke centrales vrijwel al onze stroom leverden, kostte een kilowattuur af centrale gemiddeld slechts 5 cent.

De opwekking van alle stroom nodig voor de Nederlandse economie kostte dus slechts 6 miljard euro per jaar.

Deze 6 miljard moet u dus vergelijken met de 35 miljard belastinggeld die het kabinet extra gereserveerd heeft om haar ideologische energietransitie te voeden. We zullen zien dat we in deze transitie worden gedwongen om versneld verder te investeren in de intermitterende elektriciteitsbronnen wind en zon, met veel te veel piekvermogen en veel te weinig dalvermogen om aan de vraag te voldoen. De burger gaat veel meer geld betalen voor een slechter energiesysteem.

Volgens het CBS bedroeg in 2021 het totale opgestelde elektrische vermogen 46 GW. Daarvan is het aandeel fossiel vermogen vrij constant (17 GW), maar het aandeel opgestelde windvermogen (10 GW) en het aandeel opgestelde zonvermogen (19 GW) namen snel toe. Het gevolg is dat we een stroomsysteem krijgen opgedrongen dat zowel onberekenbaar als onbetaalbaar wordt. Immers, hoe meer windturbines en hoe meer zonnepanelen, hoe onbetrouwbaarder en duurder ons energiesysteem wordt. De eerste tekenen dienen zich al aan.

In heel 2022 waren er 100 uren met negatieve stroomprijzen. Dit aantal was dit jaar al op 31 mei bereikt! Daarentegen moeten op een dag met weinig zon en weinig wind de klassieke centrales alle vraag opvangen. In heel 2022 was dat meer dan de helft van de tijd het geval!

We gaven al aan dat nu 29 GW niet regelbaar vermogen staat opgesteld (zon en wind). Ons stroomnet is berekend op maximaal 20 GW stroomproductie en -verbruik. Hieruit blijkt dat er in 2023 al iets fundamenteels mis is met onze stroomvoorziening. Toch gaat men onverdroten door met het plaatsen van windturbines en zonnepanelen.

Het is glashelder dat we afstevenen op een rampscenario als de politiek blijft investeren in zon en wind, en ook nog doorgaat met het sluiten van onze klassieke centrales.

In het volgende zullen we een en ander fysisch, technologisch en economisch verduidelijken met feiten, die volgen uit ruim dertig jaar tobben met wind- en zonne-energie. Onmisbare informatie voor het nieuwe kabinet.

Windenergie, overzicht van het aanbod

Het is al genoemd, het aanbod van windenergie is vanwege de onvoorspelbare windkracht door en door onbetrouwbaar. De praktijk laat zien dat een nieuwe windturbine op het land gemiddeld slechts 25% en op zee gemiddeld slechts 40% van het opgestelde vermogen levert (we noemen dat de capaciteitsfactoren). Door corrosie en slijtage, vooral op zee, worden die factoren ieder jaar 1,6% minder.

In afgeronde cijfers heeft Nederland nu ca. 2200 windturbines op het land en ca. 500 windturbines op zee. Bij elkaar is het opgestelde vermogen 8,8 GW. Het gemiddelde afgegeven vermogen is niet meer dan 2,7 GW (slechts 30%!).

Publicatie van het opgestelde vermogen is dan ook uiterst misleidend. Maar, let op, ook het gemiddelde van het geleverde vermogen vertelt maar een deel van het verhaal. We zullen in het volgende duidelijk maken dat de grote dagelijkse variaties rond dat gemiddelde (‘stroominstabiliteit’) de grote boosdoeners zijn.

Doordat in ons klimaat de afgeleverde windstroom altijd sterk zal variëren – windkracht is niet maakbaar! – moeten onze klassieke centrales voortdurend bijspringen (back-up). Dat op- en afregelen verlaagt het rendement en de milieuprestaties van de klassieke centrales aanzienlijk. Hoe meer windturbines, hoe lager de handelswaarde van windstroom! Dit “profieleffect” is al sinds 2013 bekend.

Berekeningen

Er zijn berekeningen, gebaseerd op gegevens uit Ierland, die laten zien dat, mede door dit probleem, windturbines driemaal minder CO2 besparen dan in officiële rapporten wordt berekend.

De handel in CO2-certificaten afkomstig van de windindustrie is dan ook als frauduleus te oormerken.

Daar komt nog bij dat als op momenten van veel wind de windindustrie meer stroom levert dan de vraag, windturbines moeten worden stilgezet en/of stroom moet worden verkocht tegen een negatieve stroomprijs. Hoe hoger het opgestelde vermogen (veelal met trots gepubliceerd), hoe vaker de handelswaarde van windstroom negatief wordt. Dat verlies moet de belastingbetaler ophoesten.

En zoals we dat al aangaven, op momenten van weinig wind (minder dan windkracht 4) leveren de turbines nauwelijks nog stroom en moeten klassieke centrales alle vraag naar stroom opvangen.

We ontkomen er niet aan om tegelijkertijd twee complete energiesystemen, klassiek en groen, in de lucht te houden. Dat is peperduur.

Daar komt ook nog bij dat:

  1. De onderhoudskosten van windturbines op zee zeer hoog zijn. ECN berekende 4,3 eurocent/kWh voor het Gemini-project. De ervaring laat bovendien zien dat windturbines op zee een relatief korte levensduur hebben (minder dan 20 jaar). Allemaal zaken die de burger niet te horen krijgt.
  2. Er grote netaanpassingen nodig zijn om de sterk fluctuerende windstroom in het net te integreren. De kosten daarvan waren in Duitsland in 2018 al opgelopen tot 6 cent per kilowattuur windstroom.
  3. De grote verliezen bij opslag van de wiebelstroom maken dat er veel meer windstroom opgewekt moet worden dan het totale verbruik van 120.000 GWh per jaar. Zelfs de hele Noordzee biedt niet genoeg plaats om het stroomverbruik in NW-Europa uit windstroom te halen. Waarom horen we daar niets over?
  4. Het ruimtebeslag van de windindustrie groot is. Windturbines op een kluitje zetten gaat niet door de windschaduw achter een turbine. Een windterrein op zee levert jaarlijks ca. 210 MWh windstroom per hectare. Op het land is dat slechts 130 MWh.
  5. Windturbines op zee een ramp zijn voor trekvogels. Onbegrijpelijk dat de Partij van de Dieren wegkijkt nu de hele Noordzee wordt vol gezet met bird killers, maar zich wel druk maakt over kartonnen koffiebekertjes in de Tweede Kamer.

Al deze extra kosten (meer dan 10 eurocent/kWh) moeten de belastingbetalers en de stroomgebruikers ophoesten.

Zonne-energie, overzicht van het aanbod

Voor zonne-energie gelden vergelijkbare tekortkomingen. Zoals hierboven al genoemd ligt in Nederland nu 19 GW vermogen aan zonnepanelen. Dat is dus opgesteld vermogen. Het gemiddelde afgegeven vermogen is slechts een tiende daarvan! Bovendien, de fluctuaties rond dat gemiddelde (de grote boosdoener) zijn buitengewoon groot. Op een zonnige dag in de zomer piekt het afgegeven vermogen midden op de dag ergens tussen 14 en 16 GW. Dat is meer dan het stroomnet kan opnemen en, u raadt het al, het gevolg is lage of zelfs negatieve stroomprijzen als de zon fel schijnt.

Het zal duidelijk zijn dat hoe meer zonnepanelen aan het net, hoe vaker op een zonnige dag de handelswaarde van alle opgewekte zonne-stroom negatief wordt. De overheid hoor je daar niet over. Die gaat gewoon door.

Wat betreft het ruimtebeslag: een zonneakker levert in ons land ongeveer 700 MWh intermitterende energie per jaar voor een akker van 1 ha. De handelswaarde van zonnestroom is nu gemiddeld een paar tientjes per MWh, rap dalende met elk toegevoegd paneel.

Interessant om te weten dat een moderne kerncentrale met een vermogen van 1200 MW die hoeveelheid energie levert zonder onderbreken in een half uur en daarvoor maar weinig ruimte nodig heeft. En ook interessant om te weten, 1 ha akkerland levert 25 ton aardappels op.

In een goed functionerende democratie moeten dat soort keuzen toch met de burger besproken worden? Een belangrijk advies voor het nieuwe kabinet.

Elektriciteitsopslag

Met de sterk variërende wind- en zonnestroom kan worden omgegaan door opslag. Maar grootschalige directe elektriciteitsopslag met enorme batterijpakketten is weinig duurzaam en zeer kostbaar. De politiek kiest er daarom voor om waterstof als opslagmedium te gebruiken. Maar waterstof moeten we eerst maken.

Het is al vele malen uitgerekend: door de grote verliezen in de keten ‘stroom-waterstof-stroom’ zullen bij deze keuze de kosten helemaal de pan uitrijzen. Daar komt nog bij dat het vervoer van waterstof en het eventueel direct verbranden in een waterstofketel dure veiligheidsmaatregelen vereisen. De combinatie windindustrie-waterstof en/of zonindustrie-waterstof is technologisch uitermate ongelukkig en financieel een bodemloze put.

Conclusies

Het grootschalig investeren in zon- en windenergie en het daaraan gekoppelde beleid om iedereen van het gasnet te halen en het stroomnet op te jagen (elektrificatie van de samenleving) is een rampzalig scenario, met als resultaat torenhoge energieprijzen en een instabiel stroomnet. Het is de kortste weg naar een snelle de-industrialisatie van ons land.

Guus Berkhout.

Maar nog erger, hoofdschuldige demissionair minister Jetten weet dondersgoed dat zijn peperdure projecten geen meetbare invloed hebben op de opwarming van de aarde (0,000036 graden). Toch gaat hij vrolijk door.

Uit de bovenstaande harde feiten blijkt dat de politiek als de bliksem moet stoppen met het bouwen van windparken en met het koppelen van zonnepanelen aan ons stroomnet. We hebben stabiele energieprijzen nodig en dat kan alleen met een stabiel energiesysteem.

Tot slot nog een dringend energieadvies aan het nieuwe kabinet. Windturbines en zonnepanelen zullen hoogstens een bescheiden plekje kunnen krijgen in het Nederlandse energiesysteem. Onze aardgascentrales zullen de komende decennia de ruggengraat dienen te blijven van onze energievoorziening. Vervolgens moeten we als de wiedeweerga gaan investeren in een netwerk met grote én kleine kerncentrales.

Fred Udo.

De combinatie kernenergie als energiebron en waterstofgas als energiedrager wordt hét energiesysteem van de toekomst. Met de €35 Jetten-miljarden komen we al een heel eind. Leve de val van het kabinet!

***

Guus Berkhout is emeritus-hoogleraar Geofysica (TU Delft), Lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en president van de Climate Intelligence Foundation (Clintel).

Fred Udo is emeritus-hoogleraar Hoge Energie Fysica, VU Brussel.

***

Bron: OpinieZ hier.