Photoshop.
Paul-Frederik Bach, gepensioneerd hoofdingenieur van het West-Deense elektriciteitsnetwerk, is een man met gezag in Denemarken. Hij stuurde onderstaand advies aan de Deense regering. Het is zonder meer van toepassing op de Nederlandse situatie.
Door Paul-Frederik Bach.
Er is mij gevraagd mijn mening te geven over het huidige Deense beleid voor de ontwikkeling van de Deense elektriciteitssystemen. Ik ben over het algemeen voorstander van een continue vermindering van de uitstoot van schadelijke stoffen, maar goede bedoelingen mogen reflecties over mogelijke gevolgen voor de consumenteneconomie, de voorzieningszekerheid en de internationale betrekkingen niet uitsluiten.
Ik ben niet bekend met details over de systeemplanning. Daarom hebben mijn zorgen de vorm van onbeantwoorde vragen. Mijn zorgen liggen vooral op de volgende gebieden:
– Bevoorradingszekerheid
- Energietoereikendheid
- Afhankelijkheid van buitenlandse capaciteit
– Snelle infrastructuurversterking
- Mankracht
- Tekort (en prijs) benodigde nieuwe apparatuur
- Milieu-impact
– Economie
- Financiering van de groene transitie
- Benutting elektriciteitsoverloop door fluctuerende opwekking
Windenergie wordt beschouwd als de beste en goedkoopste Deense emissievrije energiebron. Daarom zullen wind- en zonne-energie niet alleen worden gebruikt voor het “klassieke” elektriciteitsverbruik, maar na een omzettingsproces ook als vervanging voor fossiele vloeibare brandstoffen.
De eerste stap van de omzetting is elektrolyse naar waterstof. Er zal een veel grotere opwekkingscapaciteit nodig zijn dan het klassieke elektriciteitsverbruik. Van de website van Energinet:
“Zonne- en windenergie moeten in slechts 8 jaar verviervoudigd zijn”
Deze groei zal met zowel praktische als economische uitdagingen worden geconfronteerd.
Nieuwe randvoorwaarden voor voorzieningszekerheid
De crises in de olievoorziening in de jaren zeventig leerden Denemarken, en met name de elektriciteitsindustrie, om zorg te dragen voor toereikende energie. De basisregels waren:
- Ontwerp energiecentrales voor minimaal twee verschillende brandstoffen
- Ontwikkeling van infrastructuur voor de levering van kolen met grote opslagcapaciteiten
- Grote brandstofvoorraden aanhouden (meerdere maanden) om de prijsvolatiliteit voor elektriciteitsverbruikers te verminderen
De regels maakten deel uit van de criteria voor openbare veiligheid tot 2013. Ik schreef over het risico van een leveringscrisis voor aardgas in 2009. Waarom heeft het Deense Energieagentschap de regels over energietoereikendheid in 2013 geschrapt?
De Scandinavische landen hebben in de jaren negentig elektriciteitsmarkten ontwikkeld. De meeste andere Europese landen volgden later. Vervolgens werden internationale “marktkoppelingen” ontwikkeld.
Vóór de elektriciteitsmarkten werden afspraken over internationale hulp bij capaciteitstekorten bilateraal ontwikkeld (bijvoorbeeld DK-DE) of voor de Scandinavische landen binnen Nordel. Dergelijke overeenkomsten waren gebaseerd op de installatie van een bepaalde beschikbare reservecapaciteit in elk land. Toegang tot externe reservecapaciteit verminderde de benodigde geïnstalleerde reserve voor de kleine Deense elektriciteitssystemen aanzienlijk. Het was een veilige regeling.
Tegenwoordig zouden de nationale netbeheerders capaciteitstekorten op de internationale elektriciteitsmarkten moeten opvangen. Het probleem is dat de introductie van fluctuerend vermogen (wind en zon) meer transportcapaciteit nodig heeft dan regelbare opwekking, en dat de transmissiesystemen niet navenant zijn versterkt. Het resultaat zijn knelpunten, die vaak worden verplaatst naar de landsgrenzen.
Onze grotere buurlanden kunnen geïsoleerd worden bediend en zijn zich bewust van het risico en de mogelijke gevolgen. Denemarken kan de vraag naar elektriciteit niet in alle situaties dekken en is afhankelijk van import 1.
Belemmeringen voor de snelle groei van de elektriciteitsproductie
De maximale Deense elektriciteitsbelasting was 6 GW in 2022. De productiecapaciteit was 6 GW uitschakelbaar en 9 GW niet uitschakelbaar. In 2030 is het stuurbaar vermogen 4 GW en 53 GW niet-stuurbaar 2. De uitdaging is dat de elektriciteitsinfrastructuur in hetzelfde tempo moet worden versterkt als het productievermogen, terwijl de groei van de energieproductie lager zal zijn. De productiecapaciteit moet tussen 2022 en 2030 3,8 keer hoger worden om slechts 1,6 keer hogere productie te kunnen leveren.
De capaciteitsgroei vereist ongeëvenaarde hoeveelheden arbeidskrachten en nieuwe uitrusting. Levertijden voor onderzeese kabels en andere belangrijke componenten zijn nu al erg lang voor alle relevante productiefaciliteiten. De prijzen zijn navenant hoog. Het is moeilijk voor de elektriciteitsindustrie om de nodige arbeidskrachten te behouden, alleen al voor het onderhoud van bestaande apparatuur.
Onshore hoogspanningstransmissie- en conversiefaciliteiten zijn zichtbaar in het vlakke Deense landschap. Plannen voor nieuwbouw stuiten op begrijpelijke weerstand. Het kan 10 tot 20 jaar duren om aanvaardbare oplossingen te vinden voor een nieuw project.
Het is twijfelachtig of het hele energiesysteem onder dergelijke omstandigheden in slechts 8 jaar kan worden verviervoudigd. De Deense doelstellingen in het energiebeleid zijn het resultaat van een ambitiestrijd tussen politieke partijen. Alle partijen willen ambitieuzer zijn dan welke andere partij dan ook. Pas achteraf is nagedacht over de praktische en economische gevolgen.
Hoe de groene transitie in Denemarken financieren?
Om het Deense militaire budget met 3 miljard DKK te verhogen, heeft de Deense regering besloten één jaarlijkse feestdag te schrappen. Het plan heeft geleid tot sterke publieke discussie en weerstand, zelfs van vakbonden. Na het debat over de afgelaste vakantie is het begrijpelijk dat de beslissers aarzelen met een presentatie van een budget voor de groene transitie.
Politici zijn waarschijnlijk op zoek naar andere financieringsbronnen dan de Deense staatsbegroting. De groene transitie zou tot 2040 vier energie-eilanden moeten omvatten. Het eerste eiland, Bornholm, zou in 2030 moeten werken met een capaciteit van 3 GW en 13,65 TWh produceren. Een energie-eiland in de Noordzee zou ongeveer 200 miljard DKK kosten.
Dit is een andere competitie dan het Deense militaire budget. Het budget kan privé-investeringen omvatten, maar de investeerders verwachten dat iemand hun kosten achteraf dekt. Mijn zorg is dat elektriciteitsverbruikers worden uitgekozen als financiële bron, althans voor de investeringen in infrastructuur.
De verwachte productie van vier energie-eilanden zou in 2040 61 TWh bedragen. Daarmee zouden olie en gas uit de Noordzee worden vervangen. Als we uitgaan van een rendement van 50% voor de omzetting van elektriciteit in een vloeibare brandstof, zal de resulterende output ongeveer 110 PJ zijn, wat 9% is van de Deense olie- en gasproductie rond 2005. Er is een lange en dure weg naar een volledige vervanging van de olie- en gasproductie in de Noordzee.
Het budget voor dit gigantische project is misschien ergens beschikbaar, maar voor mij is het een van de onbeantwoorde vragen. De fluctuerende productie zorgt voor onevenwichtigheden. Het resultaat is in sommige uren een tekort en in andere uren een overschot. De onevenwichtigheden moeten worden gecompenseerd door uitwisseling met buurlanden, flexibele vraag en inperking van de productie.
De schattingen van de overflow zijn 12 TWh (max 18 GW) in 2030 en 26 TWh (max 31 GW) in 2040. De vraag is of deze overflow moet worden geëxporteerd of worden gebruikt binnen Denemarken. De hoge piekwaarden zullen waarschijnlijk leiden tot uitval van het grootste deel van deze productie omdat de investering in een overeenkomstige transportcapaciteit onrendabel is. De 26 TWh zijn ongeveer 75% van het huidige elektriciteitsverbruik van Denemarken per jaar.
Paul-Frederik Bach.
De huidige plannen in AF22 zijn gebalanceerd met grote overschotten en kleine tekorten. Dit evenwicht impliceert een overcapaciteit aan wind- en zonne-energie. De totale geïnstalleerde capaciteit is gepland op 86 GW in 2040 voor een maximale belasting van ongeveer 13 GW plus 17 GW flexibele PTX-belasting. Toch wijzen simulaties op tekorten tot 7,3 GW. De vraag is hoe de economie zal zijn voor een voedingssysteem van 86 GW met een traditionele belasting van 13 GW.
Het praktische probleem zal zijn om een goed evenwicht te bewaren tussen vraag, productiecapaciteit en infrastructuur in een wereld met knelpunten in de aanvoer van apparatuur, schaarste aan arbeidskrachten en maatschappelijke weerstand tegen nieuwe installaties.
***
Noten
1 Het Deense Energieagentschap: Analyse van het klimaatakkoord 1, Hoofdrapport: Zekerheid van de elektriciteitsvoorziening tegen en na 2030. Januari 2022, samenvatting pagina 2:
‘Internationale verbindingen worden echter in ieder geval als een belangrijk onderdeel van de leveringszekerheid beschouwd wanneer die wordt omgezet in groene stroom. Dit komt doordat het elektriciteitssysteem beter gebruik kan maken van bijvoorbeeld verschillen in de weersystemen onderling verschillende landen wanneer zonne- en windcapaciteit wordt verspreid over grotere geografische gebieden.’
2 Gebaseerd op AF22, voorlopige versie van september 2022, voor definitieve versie van januari 2023 zie
https://ens.dk/sites/ens.dk/files/Hoeringer/af22_-_offentligt_datasaet_-_endeligt.xlsx
***
Allesbranders als centrales , wel zo onafhankelijk.
Om het afval uit Italië te verbranden.
nico
Wel met een goede, nee perfecte afvang. Doe mij maar kernenergie. Een Deense club is daar druk mee doende. Ze zoeken nog investeerders voor hun te ontwikkelen MS-Thoriumcentrale. Wel zo goed en véél minder Landschap en horizonvervuilend en ook nog eens veel milieuvriendelijker..
” Ik ben over het algemeen voorstander van een continue vermindering van de uitstoot van schadelijke stoffen” ( Ik neem aan dat hij hiermee CO2 bedoelt ) .
Als ik dat lees ben ik gelijk klaar , want dan weet ik dat het gaat om iemand die het narratief uitdraagt.
1) de CO2 uitstoot neemt juist gierend toe met die rotzooi in zee, niet af en 2 ) CO2 is het gas waarmee al het leven op aarde begint. Een affront om te stellen dat het een gevaarlijke of schadelijke stof zou zijn. Met iemand die zo praat over het wonder van de natuur wil je toch sowieso niet praten ? ( maar zo praten alle bestuurders )
Quote : ”Degenen die mensen ‘ontkenners ‘ noemen en degenen die de ‘economie van de energietransitie’ ( de energietransitie ) promoten , zijn degenen die de waarheid ontkennen. ”
btw , leuke film over de zwendel van de Deense windindustrie met de veelzeggende titel Follow the money . Ook dat ligt gewoon op straat terwijl niemand er iets van zegt. Niet vanCO2 , niet van de temperatuur die daalt , noch van de openlijke zwendel die pal voor de ogen van het publiek zich afspeelt.
In plaats daarvan gaan ze weer’s een potje welles nietes spelen met de trollen . (Het zijn net mensen schreef Joris van Luyendijk ).
Follow the money Aan te klikken via het artikel “de grote zwendel ‘ https://bureaulesswatts.nl/de-grote-zwendel/
In Denemarken moet een vrije dag nationaal worden ingeleverd om een ineffectief energiebeleid / onzinnig strijd tegen klimaatverandering te kunnen financieren. Deense bevolking staat op achterste benen ertegen!
In Nederland besteden we 35 € miljard aan een onzinnig ineffectief energiebeleid /klimaatbeleid maar brengen we de zorgniveaus omlaag voor financiering om de transitie betaalbaar te houden. Nederlandse bevolking laat zich inzepen door ideologische overdreven klimaatangstpropaganda !
Daarnaast heeft Denemarken geen last van een te lage stikstofnorm.
Nederland gaat 28 € miljard in Nederland besteden aan een zelf oplegde onzinnig lage stikstofnorm, die geen vergelijk heeft in heel Europa. Nederlandse bevolking laat zich inzepen door ideologische overdreven anti-stikstof propaganda ten behoeve van meer biodiversiteit in schrale natuur en zandverstuivingen!
Scheffer, wij kijken altijd met veel plezier naar De Slimste Mens.
Vaak blijkt dat je van deelnemers aan die quiz een totaal verkeerd beeld hebt.
De bijdragen van de historicus Maarten van Rossem zijn doorgaans interessant als hij het heeft over onderwerpen binnen zijn vakgebied.
Tenen krommend wordt het als hij zich daarbuiten waagt.
Zijn recente gewauwel over het ‘probleem’ met stikstof was daar weer een stuitend voorbeeld van. Wat zou die man stemmen?
Als historicus zou hij toch moeten weten dat dit ‘probleem’ in de eerste plaats is veroorzaakt door het krankzinnige besluit eind vorige eeuw om in postzegel Nederland 162 Natura-2000 gebieden aan te leggen. Dat het probleem zich daarna alleen maar heeft verergerd door krankzinnige normen is ook een historisch feit, maar wel een onwelgevallig feit voor iemand uit de rooie hoek.
Zeker na de laatste storm rijden er nu zo veel stikstof suitstotende landbouwvoertuigen in de duinen rond, dat ik verwacht dat omstreeks 2030 er geen leven meer is in de duinen. Nu is er nog niks van te merken, maar een hockey stick van dode natuur verwacht ik zeker.
Louise Fresco heeft daar een beter zicht op. Maar ook die is waarschijnlijk verdacht, want die heeft zich binnen de FAO vooral bezig gehouden met voedsel voor mensen. Gewoon drie grote “natuurgebieden” De Veluwe, de Bisbosch en de Wadden en laat de rest vooral zijn natuurlijke gang gaan. Dan krijg je gewoon de echte natuur die bij de omstandigheden in een dichtbevolkt land hoort. Wil je het toch anders, noem het dan géén natuur maar tuinieren.
Voor Timmermans lijkt me dat beheren en besproeien van de resterende natura 2000 gebieden een prachtfunctie. Hij moet dan wel nodig op natuurcursus.
“Wat zou die man stemmen?” Die man stemde, volgens zijn zeggen, altijd PvdA maar de laatste keer D66. Waarschijnlijk gaat hij dit jaar GroenLinksPvdA stemmen gezien zijn vurige verdediging van Timmermans tegen kritische geluiden. De man weet heel veel; historici lezen nu eenmaal veel. Maar op politiek vlak reageert hij louter op onderbuikgevoel: wat linkse politici zeggen deugt; iets anders is onzin.
@ Scheffer,
De Denen moeten een nationale feestdag inleveren om 3 miljard DKK te vinden voor het versterken van het militaire budget.
De investeringskosten voor de vier energie-eilanden worden geraamd op 4×200= 800 miljard DKK. Als de Denen deze lening in 20 jaar moeten aflossen en daarnaast opdraaien voor de exploitatiekosten en dus hiervoor weer extra feestdagen moeten inleveren (of navenant meer energiebelasting moeten gaan betalen) dan zijn de rapen gaar. Dit is ‘onhaalbaar en onbetaalbaar’ lijkt de heer Bach te impliceren.
Vooralsnog exporteert DK ongeveer 2x zoveel stroom naar NL en Dld dan het importeert…