Malediven: een onhoudbare milieuverstoring

Hoe zagen de Malediven eruit in het late Pleistoceen, zo’n 120.000 jaar geleden? Dat wil zeggen tijdens het voorlaatste interglaciaal (het Eemien) toen de temperaturen iets hoger waren dan nu. Niet veel anders dan nu: een twintigtal atollen die zich in een langwerpige noord–zuid configuratie uitstrekken over een afstand van meer dan 800 kilometer. Iedere atol bestaat daarbij uit tientallen koraalriffen die tot dicht aan het wateroppervlak reiken.

De atollen–archipel van de Malediven is gelegen op een door ’tectonic rifting’ ontstane sub–mariene heuvelrug van basalt. Ooit lag die vlak tegen of boven het wateroppervlak, waarop zich koraal kon afzetten in de vorm van een  zogenaamde ‘fringing reef’. Door sterke bodemdaling en wat zeespiegelstijging is die vulkanische heuvelrug langzaam gezonken en heeft de ringvormige ‘fringing reef’ de vorm van een atol aangenomen. Aan de binnenzijde van het atol ontstond door voortdurende ophoping van dode koraalbrokstukken en koraalgruis een ondiepe zee.

Op sommige van die riffen vormden zich laagliggende zandeilandjes door afzetting van  koraalgruis en zand (door de papegaaivis vermalen koraal en als koraalzand uitgepoept). De eerste afzetting ontstaat meestal na een zware cycloon, waarna regelmatige golfslag verdere sedimentatie van koraalzand bevordert. Dit proces verklaart waarom koraaleilanden van dit type niet verder dan één of twee meter boven water uitsteken. Soms kan wind duinvorming veroorzaken, waardoor een enkel eiland een hoogte van 3 meter kan bereiken. Omdat het eiland voornamelijk uit calciumcarbonaat bestaat, kan oplossing van dit zand plaatsvinden door regenwater. Verdamping van het water resulteert in cementatie van de zandkorrels waardoor het eiland zich kan consolideren.

Tijdens de laatste glaciale periode (het Würm), zakte het zeeniveau meer dan 120 meter, en kwamen de Malediven droog te liggen en vormden zij een 800 km lang carbonaatplatform van, al of niet gecementeerde, dode koraaloverblijfselen.

Al een kleine 12.000 jaar lang bevinden we ons weer in een interglaciaal (het Holoceen) en herhaalt zich het proces van verdrinking van het platform en de groei van nieuwe atollen. Omdat gezonde koralen met gemak een zeespiegelstijging van 15 mm per jaar kunnen bijhouden was de snelle zeespiegelstijging in deze periode geen enkel probleem. Waarom slaat men dan nu ineens alarm bij een zeespiegelstijging van niet meer dan 2 tot 3 mm per jaar?

Het antwoord is simpel: een koraaleiland is de slechts denkbare locatie voor permanente bewoning. Om het in goed modieus Nederlands te stellen: het is niet duurzaam. Stormen en golfslag moeten vrij baan hebben om een eiland boven water te houden en vaste constructies, zoals vliegvelden, wegen en betonnen bebouwing, staan dat proces in de weg.

Het hoofdeiland Malé van de Malediven is daarom goedbeschouwd een milieuschande (zie foto). Je zou er alleen kunnen wonen op de manier waarop duizenden jaren de Polynesiërs en Micronesiërs in de Stille Oceaan dat gedaan hebben, en daarbij ook hun nomadische visserslevenswijze moeten aanhouden.

Als we (e.g. de Verenigde Naties) weer eens met de regeringen van koraaleilandstaten om de tafel gaan zitten dan moeten wij ze er van overtuigen dat zij onze cultuur niet moeten willen kopiëren en dat zij door hun wijze van leven niet duurzaam bezig zijn. In plaats daarvan moeten ze een keuze uit vier mogelijkheden onder ogen zien: verhuizen, verdrinken, in vissershutjes wonen die kunnen worden verplaatst of hoge waterkeringen rondom hun eilanden bouwen.

Chris Schoneveld.

De eerste drie zijn milieuvriendelijk, de laatste geenszins. Wat ze niet moeten doen als hun huizen straks onderlopen is de schuld bij de geïndustrialiseerde landen leggen. Want het probleem wordt niet veroorzaakt door het CO2 dat wij en de ‘Maldivian Airlines’ uitstoten, maar door puur geologische, klimatologische en biologische, onontkoombare processen.

Ik ben echter bang dat de regering van de Malediven liever haar kop in het koraalzand steekt dan de hand in eigen boezem. Vooral na de theatrale vertoning van een regeringsberaad onder water (zie foto) is het duidelijk dat de regering zich vastklampt aan haar slachtofferrol en lucratieve financiële compensatie door de rijke landen het belangrijkste agendapunt is.