De koudegolf die niet zal komen

Door Christian Jakob 

De mogelijke ineenstorting van de Golfstroom was in februari groot nieuws. Een nieuwe studie roept hierover twijfels op – maar wordt nauwelijks genoemd in de media.

Dramatischer kan het niet: in februari berichtten de media dat er in Europa een dreiging bestond van een “temperatuurdaling van min 30 graden in minder dan een eeuw”. CNN meldde voor het eerst dat in Duitstalige landen onder meer Spiegel, Focus, RND, T-Online, Tagesspiegel, taz, maar ook van Austria Today, profil, Standard en Express dit nummer hadden opgepikt. In sommige gevallen werd zelfs gezegd – zoals bij MDR – “op het gehele noordelijk halfrond zou het gemiddeld tot 30 graden kouder kunnen zijn”. Uiteraard deed het rapport ook de ronde op sociale media, onder meer aangespoord door een tweet van minister van Volksgezondheid Karl Lauterbach.

Er wordt – terecht – al jaren gewaarschuwd voor de fatale gevolgen van een ineenstorting van de Golfstroom. Simpel gezegd dreigt de opwarming van de zeeën de oceaanstromingen die warm water naar de Noord-Atlantische Oceaan brengen, te verzwakken of te verstoren. Het resultaat zou zelfs een drastische afkoeling in Europa kunnen zijn.

Het meest uitgebreide simulatieonderzoek tot nu toe over dit onderwerp werd in februari van dit jaar gepubliceerd. Het is geschreven door wetenschappers van de Universiteit Utrecht en verscheen in het gerenommeerde tijdschrift Science. Het was dit onderzoek waarnaar de genoemde mediaberichten verwezen.

Maar wat in vrijwel geen van deze gevallen stond, was dat min 30 graden pas geldt voor een periode van zo’n 1800 jaar nadat de modelberekening begon. Bovendien voorspelde het onderzoek de extreme temperatuurdaling alleen voor de maand februari, en alleen voor het Noordse Zeegebied tussen Bergen in Noorwegen en IJsland. Voor de rest van Europa zagen de voorspellingen er veel gematigder uit, voor Wenen rond de min 8 graden in februari en min 1 graden in augustus. Dit kan ook gevaarlijke gevolgen hebben. Maar lang niet zo sterk als de extreme waarde die zo prominent in de berichtgeving werd benadrukt, en meestal zonder classificatie.

Geen geïsoleerd geval

De zaak is symptomatisch voor de neiging van de media om catastrofaal te escaleren . Dit loopt door bijna alle onderwerpen, maar hoe slechter de onderliggende feiten zelf zijn, hoe problematischer het wordt. En als het om het klimaat gaat, zijn de zaken ongetwijfeld behoorlijk slecht.

De gevolgen van dergelijke media-overdrijving? Velen die bang zijn voor de klimaatverandering raken zelfs nog meer in paniek. Na de berichten van min 30 graden maakten mensen op internet zich zorgen dat ze in Europa spoedig zouden verhongeren, of dat ze ‘klimaatvluchtelingen’ zouden worden die het ijskoude Europa niet meer zouden kunnen verlaten omdat warmere streken van de wereld zouden verdwijnen. hun grenzen sluiten.

Tegelijkertijd geloofden velen die aan de klimaatverandering twijfelden nog sterker dat er tegen hen werd gelogen. Hun strekking: Omdat mensen nog niet voldoende bang zijn voor hittedood komt de groen-rode klimaatlobby nu met een nieuw horrorverhaal om de hoek kijken om hun politieke agenda makkelijker door te kunnen drukken. “Gisteren waren we er 125 procent zeker van dat het het warmste jaar ooit was – en nu dreigt de dood door de kou”, schreef een gebruiker op Twitter. “Deze klimaatangstporno interesseert alleen een paar gekke Luisa’s.” Catastrofale berichtgeving voedt een verder polariserende perceptie.

Begin september verscheen een nieuw onderzoek naar de Golfstroom. Het is geschreven door onderzoekers van de Universiteit van Miami en gepubliceerd in Nature, naast Science het meest gerespecteerde tijdschrift voor natuurwetenschappen ter wereld. De auteurs merken hier op – nogmaals om het simpel te zeggen – dat er niet eerder rekening was gehouden met een verandering in het aardmagnetisch veld in een belangrijk element van de Golfstroom, de zogenaamde Florida Stroom.

De overeenkomstige correctie laat zien dat de stroming in Florida “opmerkelijk stabiel” is gebleven. De resulterende schattingen voor de toekomstige ontwikkeling van de Golfstroom laten in het algemeen “een aanzienlijk zwakkere negatieve trend zien” dan de berekeningen waarbij gebruik is gemaakt van de ongecorrigeerde Florida Stream-transporten. Dit betekent dat de Golfstroom mogelijk veel minder verzwakt dan verwacht.

Het nieuwe onderzoek uit Miami werd enthousiast verspreid in klimaatsceptische kringen. De hele vertraging van de Golfstroom was “slechts een meetfout”, aldus het rapport. In de grote media is er echter niets over het onderzoek te vinden. Je zou graag willen weten hoe het komt dat zo’n sterk effect tot nu toe blijkbaar over het hoofd is gezien. Of wat dat zou kunnen betekenen voor de klimaatontwikkeling.

Navraag aan Jochem Marotzke, directeur van het Hamburgse Max Planck Instituut voor Meteorologie. Marotzke is een van de meest geciteerde wetenschappers op dit gebied; hij wordt ook twee keer genoemd in het Utrechtse onderzoek van februari. Het nieuwe onderzoek uit Miami is ‘praktisch uitgevoerd en de conclusies zijn robuust’, zegt Marotzke. Het transport van de Golfstroom “is niet afgenomen”. Deze correctie was niet noodzakelijk vanwege een “meetfout op zich”, “maar eerder vanwege een fout in de analyse”. Er werd geen rekening gehouden met de verandering in het aardmagnetisch veld, dat zou nu wel het geval zijn. Marotzke’s conclusie: “Alles is zeer overtuigend.”

Dat klinkt als potentieel goed nieuws. Maar ze hebben het moeilijk. Veel zwaarder dan shockers zoals “minus 30 graden”. En dat is een probleem.

Eén van de redenen hiervoor ligt in het mandaat van de journalistieke media. Zij zijn er om risico’s en gevaren bloot te leggen en te laten zien wat er misgaat. Goed nieuws heeft weinig prioriteit en wordt daarom nauwelijks overgebracht.

Negatief verkoopt beter

Bovendien worden de mediamarkten en de aandacht in de samenleving steeds competitiever. En in de strijd om aandacht kunnen de media het meest betrouwbaar zegevieren met ‘nieuwsfactoren zoals conflict, dramatisering en negativisme’, zoals communicatiewetenschapper Lutz Hagen schrijft. Alarmistische tonen worden gemakkelijker gehoord en sneller verspreid dan kalme en feitelijke berichten die wijzen op mogelijke verbeteringen, vooruitgang of actiemogelijkheden.

Het is duidelijk dat instortingsverschijnselen kunnen optreden, zegt Jürgen Renn, directeur van het Jena Max Planck Instituut voor Geoantropologie. Omslagpunten die onderzoekers van het klimaat en het aardsysteem hebben geïdentificeerd, zouden “allerlei trapsgewijze domino-effecten in het hele aardsysteem kunnen hebben”, zegt Renn. “Dit zijn geen lineaire, zeer complexe systemen.” Maar juist daarom is het verboden om te zeggen: “We weten gewoon hoe het zal aflopen, namelijk: instorting.”

De media gaan niet gevoelig genoeg met dit probleem om. Gevaren worden verder gedramatiseerd; hoop wordt vaak genegeerd. “Minimaliseer apocalyptische boodschappen die kunnen leiden tot eco-angst en eco-verlamming”, schrijft het International Journalism Network in een gids voor berichtgeving over de klimaatcrisis.

Christian Jakob.

De natuurwetenschap is in staat uitspraken te doen over de toekomst – zonder twijfel nauwkeuriger dan ooit tevoren . Hun voorspellingen lijken onverbiddelijk in hun rationele autoriteit. Maar hoe uitgebreid de verzamelde kennis vandaag de dag ook is, niet alles gebeurt precies zoals voorspeld. Bijna niemand heeft zo duidelijk gewezen op de existentiële ecologische risico’s als de Club van Rome. Toch zag hij de ontwikkeling niet aankomen dat duurzame energie pas korte tijd later op grote schaal beschikbaar zou zijn.

Dit verandert niets aan de noodzaak om actie te ondernemen tegen de klimaatcrisis op basis van de huidige stand van kennis. Maar degenen die geplaagd worden door klimaatangst kunnen zich vaak moeilijk voorstellen dat sommige dingen ten goede kunnen veranderen. En wie daar niet in gelooft, zal al snel de kracht missen om aan verbeteringen te werken.

Het kan helpen om de beperkte betekenis van sombere voorspellingen van tijd tot tijd in gedachten te houden. Om er niet door verlamd te raken en om het vertrouwen in het instinct van de mensheid tot zelfbehoud te behouden.

***

Bron hier.

***