In de greep van de klimaatangst. Voor alle zekerheid werden geen klimaatrealisten uitgenodigd.

Door David Dirkse.

Pakhuis de Zwijger 11-11-2024. Pakhuis de Zwijger is een activistisch debatcentrum te Amsterdam.

Aankondiging

Op de eerste dag van de Klimaattop organiseert de redactie van VPRO’s Frontlinie samen met Pakhuis de Zwijger een avond over de grenzen van klimaatjournalistiek. Waar lopen klimaatjournalisten tegenaan? Hoe hou je het onderwerp klimaatverandering op de journalistieke agenda? Waar eindigt journalistiek en begint activisme? Een avond waarin klimaatjournalisten reflecteren op het belangrijkste onderwerp van deze generatie. Met Emil van Oers (NOS), Dorien Pels (Trouw), Maarten Keulemans (Volkskrant), Bart Verheggen (KNMI, ex RTL-nieuws), Jill Peeters (DPG Media, Vlaanderen) en Bram Vermeulen (VPRO). De avond wordt geleid door Eveline van Rijswijk.

Vooraf

Vooraf aanmelden was verplicht.

Er is geen controle bij binnenkomst. Ook geen spoor van beveiliging.

Jong publiek: studenten, werkende klasse. Evenveel mannen als vrouwen.

Buiten mijzelf zijn er nog enkele grijsharigen.

Het meeste publiek stroomt toe kort voor de deuren van de grote zaal open gaan.

Men begroet elkaar huggend.

Aanvang

Verheggen heeft de rol van meeluisteraar om commentaar en aanvullingen te geven.

Hij zit geheel links op het podium, Keulemans geheel rechts (toeval?).

Keulemans wordt door van Rijswijk als klimaatscepticus geïntroduceerd.

Beeld en geluid zijn perfect. Afbeeldingen van dorre vlakten met dierenkadavers, overstroomde landschappen, bosbranden en langs huizen kolkende waterstromen met autowrakken vullen permanent de wanden.

De bijeenkomst bestaat uit twee delen die in elkaar overlopen:

  1. Persoonlijke ervaringen van de panelleden
  2. Hoe de boodschap op het publiek over te brengen

Vermeulen

Verslag van bosbranden op Rhodos. Verbazing: hierdoor verveelvoudigde het toerisme aldaar in de volgende jaren.

Kenia: Gewapende conflicten door jarenlange droogte. Dood vee.

Groenland: veel minder ijs met als gevolg maatschappelijke ontwrichting.

Nieuw Caledonië: Vermeulen verontschuldigt zich hier. Hij moet ook de keerzijden van de energietransitie melden die veel grondstoffen vergt. Zie een tinmijn (groot kaal gat in de grond).

Verheggen interrumpeert: de fossiele industrie kan er ook wat van, laatst reed hij nog langs een bruinkool afgraving in Duitsland….

Van Oers

Reportage Spitsbergen, “de snelst opwarmende plaats op aarde”. Hij maakte hier op bijzondere wijze kennis met smeltend ijs: de luchtbubbeltjes erin barsten bij smelten open met een knisperend geluid. Hij kreeg hier nachtmerries van, gevolgd door een langdurige mentale inzinking.

Peeters

Herkent zich in het lot van van Oers. De Vlaamse weervrouw deed mededelingen die haar fantasie overtroffen. Het weer spot met wat ze tijdens haar opleiding leerde. (“verstoorde luchtlagen”) Een depressie trof ook haar (gelach) . “Wie ben ik, wat is mijn rol in deze crisis” vroeg zij zich af.

Pels

Verwijst naar (Trouw) collega van Gestel (nu in Bakoe) die met humor de dialoog en verbinding zoekt. “Mensen moeten snappen waarom het gaat, waarom is het nu zo droog terwijl het vorige seizoen nog zoveel regen bracht en niet CO2 en stikstof door elkaar halen. “

Keulemans

Van Rijswijk vraagt Keulemans of hij ook rekening houdt met wat er onder mensen leeft en wat zij snappen. “Ja, hoe bereik je de andere kant”. Iedereen beseft dat het klimaat verandert en maakt zich zorgen. Maar men wil geen hogere belasting en vreest welvaartvermindering. Klimaatontkenners zijn er maar heel weinig.

Van Oers
Maakt de zware boodschap laagdrempelig en voegt wat humor toe om jongeren aan te spreken. Voorbeeld is een visueel aantrekkelijke video over de AMOC (omdraaien golfstroom) .

Vermeulen

Dat is de kunst, met humor een zwaar verhaal vertellen. Maar als ik naar extreem weer kijk vraag ik mij toch af: is dit wel klimaatverandering? Hoe weet ik waar ik naar kijk? Mag ik dit weer aan klimaatverandering wijten?

Peeters

Waarom niet? We zien dit al een decennium. Alles is klimaatverstoring. Daar horen warme, koude en ook normale dagen bij.

Keulemans

Een journalist is geen explicateur van de wetenschap. Wetenschappers hebben altijd gelijk. Mijn taak ik ook om de wetenschap te controleren. Scenario’s zijn “als..dan..” voorspellingen. Soms vallen alarmistische voorspellingen wel mee. De overdrijving vindt pas plaats na de publicatie door wetenschappers. Er is consensus, maar dat wil niet zeggen dat alles wat wetenschappers zeggen ook waar is.

Verheggen

De belangrijkste vraag die een journalist kan stellen is : “hoe weet je dat”?

Keulemans

Heeft één maal een klimaatscepticus geïnterviewd. (van Rijssen: “was dat een dilemma?” ) Een climaatsceptische club, Clintel, allemaal hotemetoten die proberen de wetenschap na te spelen, had een petitie opgesteld. Op de lijst zie je dan overledenen en mensen uit totaal andere vakgebieden. Een was ook een heuse Nobelprijswinnaar bij: John Clauser had ook een poot gezet onder de verklaring “er is geen klimaatcrisis, CO2 is goed voor de plantjes”…je kent dat wel. Contact gezocht, werd amusante mail. Bleek al snel dat die man de ballen van het klimaat afwist. Clauser is een verbitterde oude baas. Ik laat het publiek zien dat ze worden gefopt.

[later] De klimaatjournalistiek is te activistisch. Te weinig kritisch, gaat teveel mee met pessimisme. En waar beginnen de belangen?

Van Oers

Ik zal nooit oproepen tot actie. Ik leg de feiten uit.

Klimaatwetenschap is iets anders dan de klimaatbeweging.

Vermeulen

Door de Green Deal komt een enorme zak geld vrij. De journalistiek kan daar een kritische rol in spelen: zijn al die maatregelen wel nuttig? Wat zijn de belangen van NGO’s? [interruptie van van Rijssen: “ door dat kritisch te bespreken lever je munitie aan tegenstanders”]

[interruptie Verheggen: “publiceren is goed, maar lever meteen ook de tegenargumenten mee om misbruik door de twijfelbrigade voor te zijn]

Peeters

Ik ben gestopt met humor in mijn presentaties. Ik ben ook gestopt met hoopvolle berichtgeving zoals: “als we maar….., dan komt het nog goed” . Voortdurend hoop geven slaat om in wanhoop. Het gevaar zijn niet die paar sceptici die nog onder een steen leven, maar de grote massa die eindelijk begint te beseffen hoe erg het gesteld is en dan wanhopig en verlamd raakt.

Over de grens tussen journalistiek en activisme

Verheggen

Vindt definitie van activisme moeilijk

Tenslotte: Ik ben een activist in waarheidsvinding.

En ook: Activisme is oproepen tot actie.

Vermeulen

Wij moeten blootleggen wat fossiele bedrijven doen. Waar het land naar de knoppen gaat, welke misdrijven worden gepleegd. Wij leveren de cijfers aan, het is aan anderen om daar wat mee te doen.

Pels

We moeten goed uitleggen wat journalistiek is, wat we doen. Hoor en wederhoor, mensen weten niet meer wat dat is.

Keulemans

Voor mij heeft journalistiek te maken met luisteren. Activisme is zenden en schreeuwen.

Vragen uit de zaal

1.Hoe gaat u om met fossiele reclames (zoals voor vliegreizen)?

Antwoord Pels: zouden we graag verbieden maar dat staat de krant niet toe. We moeten ook geld verdienen.

2.wetenschapsfilosoof en activist: ”wij zijn allemaal een beetje klimaatontkenner. Hoe gaan jullie om met je innerlijke klimaatontkenner? “

Antwoord:

Van Oers: “mee afgerekend”.

Verheggen: “zelfreflectie is goed”. Ik sluit mij af van gevoelens die tot een depressie kunnen leiden.

Peeters: “ik concentreer me op de rol die ik speel”.

3.Bij de berichtgeving over het weer wordt niet altijd klimaatverandering genoemd.

Antwoord:

David Dirkse.

Verheggen: als het een orkaan betreft kan je er bij zeggen dat warmer zeewater orkanen sterker maakt. Bij extreme regenval kan het even duren dit te kwantificeren, voor de cijfers binnen zijn, maar we kunnen wel meteen toevoegen dat in een warmer klimaat meer water verdampt, dus er meer regen is.

Vermeulen: toon bij berichten over extreme hitte geen foto van spelende kinderen onder een fonteintje, maar water drinkende bejaarden.

***

Link naar de videoopname van de bijeenkomst hier.

***