Groene taxonomie – maar juich niet te vroeg

Kernenergie blijft in de rol van Assepoester in de EU – gasgestookte elektriciteitscentrales zijn technisch niet haalbaar.

Auteur: Edgar L. Gaertner.

Op 2 februari werd de EU-verordening 2020/852, van kracht vanaf 1 januari 2022, bekend als de taxonomie van energiebronnen geclassificeerd als “groen”, eindelijk aangenomen na lang getouwtrek tussen twee groepen EU-lidstaten. Zoals bekend was het belangrijkste twistpunt de vraag of kernenergie, als aantoonbaar ‘schoon’, dat wil zeggen koolstofarme energie vanuit EU-perspectief, zich ook met het groene label mag sieren. Dit is bedoeld om investeringen aan te trekken als onderdeel van de “Green Deal” van de EU.

Zoals verwacht, kwam de sterkste weerstand tegen de vraag van Frankrijk, gesteund door enkele Oost- en Noord-Europese EU-lidstaten, uit Duitsland, Oostenrijk en Luxemburg, evenals uit Italië en Spanje, waar de “nucleaire uitfasering” al lang wordt overwogen als een onveranderlijke “beslissingssituatie”. Aangezien Duitsland echter afhankelijk zal zijn van gasgestookte elektriciteitscentrales als back-up voor de onstabiele “hernieuwbare energiebronnen” vanwege de “uitfasering van kolen”, waartoe ook is besloten, drong Berlijn er bij hen op aan om gas ook als “groen” te erkennen voor een overgangsperiode, hoewel gas nog steeds niet kan voldoen aan het criterium van maximaal 100 gram CO2-uitstoot per opgewekte kilowattuur.

Zo is het nu bereikte compromis tot stand gekomen. Het zou echter voorbarig zijn om dit te vieren als een overwinning van de rede in het energiebeleid. In het bijzonder waarschuwt Samuel Furfari, een nu gepensioneerde hoge ambtenaar bij het directoraat-generaal Energie van de EU, nucleaire fans om niet te vroeg te juichen. Het EU-parlement zou het compromis met een gewone meerderheid kunnen verwerpen, hoewel dit onwaarschijnlijk wordt geacht.

De drempel ligt iets hoger in de Europese Raad, waar een gekwalificeerde meerderheid van 20 lidstaten nodig is om het compromis te verwerpen. Het compromis geldt in ieder geval slechts voor een overgangsperiode: voor kerncentrales waarvan de bouwvergunning vóór 2045 is verleend en voor kerncentrales die vóór 2040 zijn vernieuwd om hun levensduur te verlengen.

Gascentrales waarvan de bouw is goedgekeurd voor 31 december 2030 mogen 270 gram CO2 per kilowattuur uitstoten in plaats van 100 gram als ze kolencentrales of andere centrales met een hogere CO2-uitstoot vervangen. Tot nu toe hebben de meest geavanceerde gasgestookte elektriciteitscentrales echter slechts 340 g/kWh gehaald. Daarnaast heeft de EU-commissaris voor Mededinging, Margrethe Vestager, vóór kerst 2021 met een richtlijn ervoor gezorgd dat de lidstaten alleen niet-concurrerende “renewables” (wind en zon) mochten subsidiëren. Het blijft dus zo dat de Europese Commissie uiteindelijk alleen beslist waar het energiebeleid heen gaat.

Maar dat is in strijd met artikel 194, lid 2 van het Verdrag van Lissabon, dat onder druk van de toenmalige Franse president, François Mitterand, werd ingevoegd om Frankrijks eigenzinnige benadering van kernenergie grondwettelijk veilig te stellen. Volgens dit artikel kan de Europese Commissie de lidstaten niet voorschrijven welke mix ze gebruiken om in hun energiebehoefte te voorzien. De Fransen kunnen in ieder geval verwijzen naar het Euratom-verdrag van 1957 in hun bevordering van kernenergie, dat wordt beschouwd als een van de oprichtingsverdragen van de Europese Economische Gemeenschap en dus ook van de Europese Unie. Zoals bekend was de visie hierachter om groei en welvaart voor iedereen mogelijk te maken door het leveren van zo goedkoop mogelijke energie in overvloed.

Het was de toenmalige voorzitter van de Europese Commissie, de Franse socialist Jacques Delors, die suggereerde dat elektriciteit ook zou moeten worden opgenomen in de Verdragen van Maastricht over de totstandbrenging van één interne markt van de EU (1992), hoewel de productie ervan in grote elektriciteitscentrales meer van een erkenning van natuurlijke monopolies vereist.

Wat werd aangekondigd als “liberalisering” van de Europese elektriciteitsmarkt bleef in werkelijkheid beperkt tot het openstellen van de markt voor nieuwe aanbieders, die vaak helemaal geen eigen opwekkingscapaciteit hadden, maar eerder alleen maar op het aanbod van de oude topleveranciers (voorheen voornamelijk in staatsbedrijven of bedrijven die eigendom zijn van lokale autoriteiten) parasiteren.

Vooral de Fransen klagen daar vandaag over. Hun voormalige staatsmonopolie, Électricité de France (EdF), waarvan de aandelen nog steeds voor 84 procent in handen zijn van de Franse staat, beschikt momenteel over het grootste nucleaire park ter wereld, niet met behulp van staatssubsidies, maar met de (gematigde) elektriciteitsprijs gegenereerd eigen vermogen en internationale obligaties opgebouwd uit eigen middelen.

Dit ging zo ver dat de Franse staat, die na de verloren Indochina, Suez en Algerijnse oorlogen niet ver van faillissement was, tijdelijk de betere kredietwaardigheid van EdF als garantie gebruikte om zichzelf op de internationale kapitaalmarkt te kunnen helpen. De groeispurt na het einde van de opstand van mei 1968, die bijna tot het einde van de 20e eeuw duurde en in de Franse bedrijfsjournalistiek nog steeds wordt geprezen als de “Trente Glorieuses” (de 30 glorieuze jaren), werd grotendeels op krediet gefinancierd, hetgeen een van de redenen voor het huidige hoge niveau van de Franse staatsschuld is.

Vandaag de dag moet EdF niet alleen zorgen voor landelijke elektriciteitsvoorziening tegen door de staat gecontroleerde lage prijzen, maar ook, in overeenstemming met de vermeende markteconomische eisen van de Brusselse bureaucratie, ook een deel van zijn elektriciteit verkopen, die nog steeds goedkoop wordt opgewekt met kernenergie, aan concurrenten die zelf geen elektriciteit produceren tegen belachelijke prijzen (€ 46,3 per MWh)

Dit vermindert natuurlijk zijn vermogen om de nucleaire renaissance waartoe in Frankrijk is besloten uit eigen middelen te financieren. Of en in welke mate EdF het ontbrekende kapitaal op de internationale kapitaalmarkten kan aantrekken, hangt af van hoe de mastodonten van de wereldwijde financiële sector daarover oordelen.

Te beginnen met BlackRock, de grootste investeringsmaatschappij ter wereld, die meer dan $ 10 biljoen aan beleggersactiva beheert. Net als zijn belangrijkste concurrenten, zet BlackRock zich in voor een “groene” agenda en probeert het ook op te leggen aan de bedrijven die het ondersteunt met kapitaalinjecties. Zo slaagde BlackRock er bij oliemaatschappij ExxonMobile in om drie bestuurszetels te vullen met managers die Blackrock de voorkeur gaf..

Men mag niet vergeten dat het de grote financieringsmaatschappijen waren die eind jaren tachtig in New York het “klimaatbeleid” lanceerden, want zodra CO2 wordt uitgeroepen tot de belangrijkste oorzaak van klimaatverandering, lijken de rendementsvooruitzichten van “duurzame” investeringen precies berekenbaar.

BlackRock heeft zich tot nu toe vrij flexibel getoond ten aanzien van kernenergie. In Duitsland spreekt BlackRock investeerders aan als onderdeel van het “Green and Sustainable Finance Cluster Germany” tegen investeringen in kern- en gascentrales.

In buurland Frankrijk sluit Blackrock dat niet uit. President Emmanuel Macron heeft als ex-investeringsbankier waarschijnlijk met vertegenwoordigers van de financiële sector gesproken voordat hij de wedergeboorte van kernenergie aankondigde. Aangezien de toonaangevende fondsaanbieders nauw samenwerken met “groene” NGO’s zoals “Fridays for Future” en anderen, kan dit echter snel veranderen.

Weersafhankelijke en dus willekeurig afhankelijke “hernieuwbare energiebronnen”, die een bodemloze put blijken te zijn vanwege de noodzaak van talrijke extra investeringen in back-up- en opslagfaciliteiten, zijn waarschijnlijk aantrekkelijker voor managers in de financiële sector dan echt duurzame investeringen in kerncentrales, waarvoor in eerste instantie miljarden euro’s nodig zijn, maar daarna 60 jaar 24 uur per dag betrouwbare elektriciteit leveren.

***

Bron hier.