Groenland, een eiland van smeltend ijs?

Door Ap Cloosterman.

Groenland is een eiland gelegen in het Noordpoolgebied en behoort administratief tot het Koninkrijk Denemarken. Het is gelegen tussen de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan, ten oosten van de Canadese Arctische Eilanden. Hoewel het geografisch een deel is van het continent Noord-Amerika, wordt Groenland politiek en cultureel geassocieerd met Europa.

De inheemse bevolking met Eskimo’s grotendeels uit het westen, ziet zichzelf en het eiland eerder als Amerikaans. Het land wordt, op een aantal kleinere eilanden na, nagenoeg volledig gevormd door één groot eiland dat ook Groenland heet.

Groenland is officieel het grootste eiland ter wereld, heeft zijn eigen uitgebreide lokale overheid, maar maakt dus deel uit van het koninkrijk Denemarken. De oorspronkelijke bewoners van dit eiland worden Inuit (meervoud van Inuk) genoemd.

De huidige bevolking van Groenland stamt af van de laatste migratie, de Thule-cultuur, die rond 1200 na Christus arriveerden. Tegelijkertijd vestigden Noormannen onder leiding van de Noorse Viking Erik de Rode zich in Zuid-Groenland.

De Vikingen verdwenen rond 1500. Zij werden in de vijftiende eeuw verdreven door een zeespiegelstijging van zeker 3 meter. Dat was het gevolg van een enorme ijskap die in zee stortte. Grote delen van het leefgebied overstroomden en waren op den duur niet meer bewoonbaar. Zie: Bron 1.

Groenland heeft ongeveer 57.000 inwoners en is 15x zo groot als Nederland. Ze wonen meestal in de 19% van het land dat niet bedekt is met ijs en sneeuw. Het oppervlak van Groenland is 2.166.086 km². De hoofdstad is Nuuk met slechts een inwonertal van 15.000 mensen.

De natuurlijke schoonheid van Groenland is adembenemend: een prachtige omgeving met gletsjers, fjorden, bergen en een verbazingwekkende fauna. IJsbergen zijn enkele van de meest spectaculaire natuurlijke formaties in Groenland. Deze majestueuze drijvende ijsmassa’s zijn soms meerdere verdiepingen hoog. IJsbergen zijn het resultaat van de constante beweging van de Groenlandse ijskap. Slechts ongeveer 10% van een ijsberg bevindt zich boven water.

Doordat de dichtheid van ijs 10% kleiner is dan die van zeewater (ongeveer 917 kg/m³ respectievelijk ongeveer 1024 kg/m³), blijft een ijsberg drijven. IJsbergen zijn in het algemeen groot. De meeste hebben een hoogte tot 50 meter. Sommige steken meer dan 100 meter boven het water uit. Ook de horizontale afmetingen kunnen aanzienlijk zijn. In 2010 ontstond er bij Groenland een ijsberg met een oppervlakte van 260 km². Door wind en zeestromen leggen ijsbergen 20 tot maximaal 100 kilometer per dag af.

Tegenwoordig is Groenland een mengeling van moderniteit en traditie. Het land herbergt eigentijdse steden met drukke luchthavens, drukke winkels, onderwijsinstellingen, gezellige cafés en bioscopen. Maar het behoudt ook zijn kleine steden en traditionele nederzettingen, waar de zeehondenjacht nog steeds de belangrijkste bron van inkomsten is. In Groenland gaat de zon niet onder van 25 mei tot 25 juli.

Groenland: klimaat

Het DMI (Deens Meteorologisch Instituut) is verantwoordelijk voor het meetnet op Groenland. Nog maar een miljoen jaar geleden was Groenland begroeid en misschien wel bebost. Dat blijkt uit de onderste 4,5 meter van een 1,4 kilometer lange ijskern die in de jaren ’60 uit de ijskap van Groenland is geboord. Die onderste meters bestonden uit bodemmateriaal en daar waren de onderzoekers van toen niet zo in geïnteresseerd. Toen de ijskern een paar jaar geleden bij toeval teruggevonden werd – hij was in een vriezer in Kopenhagen beland en daarna ‘vergeten’ – kwam dat goed uit, want toen waren er nieuwe technieken beschikbaar om het materiaal te analyseren. Dat leverde een onverwachte ontdekking op: tussen het zand en de steentjes van de bevroren blubber zaten fossiele takjes, bladeren en mos. Volgens de onderzoekers een verrassende ontdekking, met ook als resultaat een ontkenning van het oorzakelijke verband tussen opwarming en CO2. Immers een miljoen jaar geleden – de Aarde is ongeveer 4,5 miljard jaar oud – was er wel sprake van opwarming, maar er waren nog geen mensen en dus geen antropogene (menselijke) broeikasgasuitstoot.

Ergens in de afgelopen 1 miljoen jaar is Groenland dus ijsvrij en begroeid geweest. Dat betekent dat Groenland nog veel gevoeliger is voor klimaatverandering dan gedacht. Zie: Bron 2.

Op pagina 52-53 van het artikel (Global Warming and Other Bollocks: The Truth about All Those …) troffen we bovenstaande grafiek aan. De schrijvers Stanley Feldman en Vincent Marks toonden hiermee aan, dat de toename in afsmelt reeds vóór 1850 was gestart en dat was dus vóór het begin van de industriële revolutie, toen er nog nauwelijks sprake was van menselijke uitstoot van het broeikasgas CO2.

In onderstaande grafiek zijn de gemiddelde jaartemperaturen t.o.v. het gemiddelde van 1850-2016 weergegeven. De metingen hebben plaats gevonden op 4 meetstations.

De vrijwel constante stijging van het atmosferische CO2-gehalte in de rechtse grafiek vinden we niet terug in het temperatuurverloop van de Groenlandse atmosfeer in de linkse grafiek. Ook hier moge het duidelijk zijn dat er geen verband is tussen toenemende CO2 en opwarming. Zie ook: Bron 3.

Een verklaring voor de atmosferische temperatuurverschillen over de afgelopen 170 jaar kan ik niet geven. Wel is het zeer opvallend, dat er over de afgelopen 20 jaar niet of nauwelijks opwarming heeft plaats gevonden van de Groenlandse atmosfeer.

Bovenstaande grafiek geeft niet de werkelijke temperaturen aan. De 1⁰ C stijging van de gemiddelde temperatuur over de laatste 20 jaar zou dus een van de oorzaken kunnen zijn van de versnelling in afsmelt. In het tijdvak juni-september liggen de temperaturen boven het vriespunt en kan er dus een sterker afsmelten plaatsvinden.

Groenland: afsmelten van de ijskappen

De afgelopen jaren hebben sommige wetenschappers gewaarschuwd dat de immense ijskap van Groenland aan het afsmelten is. Dit afsmelten kan o.a. veroorzaakt zijn door een concentratie van zout, warm water op de bodem van fjorden. Dit heeft weer te maken met stijgende temperaturen in de zomermaanden, die de gletsjers verwarmen en plassen van smeltwater creëren. Dit water lekt vervolgens door scheuren in het ijs (gletsjermolen), waardoor er ondergrondse zoetwaterrivieren ontstaan die in de zee uitmonden. Hier staat het vervolgens in wisselwerking met het zoute water. Omdat het smeltwater geen zout bevat is het een stuk lichter dan het zeewater en drijft dit er bovenop. Op die manier concentreert het warme oceaanwater zich op de bodem en komt zo in contact met de onderkant van de gletsjers. En hier zit de crux. Want dit warme water tast op die manier de gletsjer van onderaf aan, waardoor deze geleidelijk smelt.

Wanneer smeltwater in een gletsjermolen stroomt (scheur tot aan de onderkant van de ijskap), dan kan de smeltsnelheid toenemen en dus ook de snelheid waarmee het ijs naar de oceaan afglijdt.

Groenland is bedekt met de grootste ijskap (Jacobshavn) op Aarde. Het ijs is daar op sommige plaatsen meer dan 3 kilometer dik.

 

Aan de randen van Groenland gaan de enorme gletsjers als ijzige transportbanden door de valleien, die in de fjorden stromen en vervolgens smelten of afbreken (of afkalven) als ijsbergen. Het ijs wordt aangevuld door sneeuwval dat in de loop van de tijd in het pakijs wordt samengeperst.

Als de ijskap in evenwicht zou zijn, zou de hoeveelheid sneeuw die zich ophoopt aan het boven oppervlak ongeveer gelijk zijn aan het ijs dat verloren is gegaan door smelten, verdampen en afkalven. Maar eerdere waarnemingen hebben aangetoond dat de ijskap sinds de jaren negentig uit balans is: het smelten is versneld en het afkalven is toegenomen. Met andere woorden, de hoeveelheid ijs die verloren gaat naar de oceaan overtreft de aanvoer van de ijskap. Hierdoor krimpt de ijskap en trekken de gletsjers zich terug richting land. Zie: Bron 4.

De Jacobshavn gletsjer aan de westkust verplaatst zich met een snelheid van 20 m per dag!

Sinds 1992 is er vanaf Groenland 3800 miljoen ton ijs in zee verdwenen, hetgeen neerkomt op een zeespiegelstijging van 10,6 mm. Het IPCC verwacht in 2100 een totale stijging van 67 cm.

Groenland massavariatie sinds 2002

Gegevensbron: ijsmassameting door NASA’s GRACE-satellieten.
Snelheid van ijsvermindering: 273 miljard ton per jaar sinds 2002

De hoeveelheid water, dat in de vorm van smeltwater en ijsbergen per jaar in zee verdwijnt, is dus
273.000.000.000 (ton) x 0,9 = 245.700.000.000 m³ (0,9 = s.g. van ijs).

Ter vergelijking:
De gemiddelde afvoer van de Rijn is ongeveer 2200 m³/sec Dit is per jaar: 2.200 x 60 x 60 x 24 x 365 = 6.937.920.000 m³. Dat betekent dat de hoeveelheid water dat in de vorm van water en ijs in 1 jaar van Groenland in zee verdwijnt gelijk is aan ruim 35 jaar rivierwater, dat door de Rijn wordt afgevoerd.

Groenland: kwaliteit van het smeltwater als drinkwater

Er zijn hoge concentraties van het giftige element kwik (methylkwik CH3Hg) ontdekt in smeltwater dat uitkomt in rivieren en fjorden in het zuidwesten van Groenland. De concentraties van het giftige element bleken zelfs vergelijkbaar met die in rivieren in industrieel China.

“De niveaus van kwik in het smeltwater van de gletsjers die we bemonsterd hebben in het zuidwesten van Groenland zijn verrassend hoog”,

zegt Jon Hawkings, onderzoeker aan het Duitse onderzoekscentrum voor Geowetenschappen.

“Dat brengt ons ertoe om nu ook naar andere vragen te kijken, zoals of en hoe het kwik in de voedselketen terecht kan komen. Het kwik is waarschijnlijk afkomstig van de Aarde zelf, en niet van fossiele brandstoffen of een andere industriële bron”,

benadrukt Hawkings. Zie: Bron 5.

Kwik is een natuurlijk metaal dat te vinden is in bepaalde rotsen. Als gletsjers langzaam bergafwaarts bewegen, schuren ze over de onderliggende rotsen, waarbij mogelijk kwik vrijkomt in het smeltwater. De onderzoekers verwachten dat het kwik in grote hoeveelheden afgevoerd wordt naar lagergelegen fjorden.

Deze regio in Groenland zou 42 ton kwik per jaar naar zee afvoeren. Dat is ongeveer tien procent van het geschatte wereldwijde transport van kwik van rivieren naar oceanen. Dit is extra zorgelijk voor de inheemse bevolking die in het Arctisch gebied leeft.

“Het is een regio met zowel veel smeltende gletsjers en inheemse gemeenschappen die erg afhankelijk zijn van zeedieren uit nabijgelegen wateren als voedselbron”,

zegt biogeochemicus Maya Bhatia van de Universiteit van Alberta in Canada. Zie: Bron 6.

[Biogeochemie: effecten van een veranderende omgeving onder invloed van menselijke activiteiten.]

De resultaten (Zie: Bron 7) roepen enkele belangrijke vragen op. Zo vragen de wetenschappers zich bijvoorbeeld af of het ontdekte kwik in de voedselketen terecht kan komen en zo op ons eigen bord belandt.

“Onze bevindingen hebben een hele reeks vragen opgeworpen waar we het antwoord nog niet op hebben,”

aldus onderzoeker Rob Spencer.

Zeer opmerkelijk is het artikel in DE TIJD (Be)-18 feb.2020:

“Groenland gaat smeltwater exporteren”
Het zwaar door de klimaatverandering getroffen Groenland gaat smeltwater exporteren. “Wij hebben grote hoeveelheden van het zuiverste water en dat bieden wij nu aan”, zei minister van Energie Jess Svane tegen de Duitse krant Der Tagesspiegel.
Svane ziet nog meer voordelen van het smeltende ijs. “Het leidt er ook toe dat het watertekort op de wereld afneemt.”

De meer dan 100.000 Arctische en Antarctische ijsbergen die elk jaar in de oceaan smelten, bevatten meer zoet water dan de hele wereld verbruikt. Er zijn wetenschappers en politici, die het verslepen van een ijsberg van een van de poolkappen naar een waterarm land een praktische oplossing voor het watertekort vinden.

Het verslepen van een ijsberg is echter geen eenvoudige klus (manoeuvreren en afremmen): grote ijsbergen kunnen namelijk een oppervlak hebben van 1000 tot 4000 km² met gewichten van enkele honderden miljarden tonnen. Bovendien is er een aanzienlijk verlies aan ijs door afsmelt onderweg. Tot nu toe is er nog geen praktische uitvoering van dit idee geweest.

Een beter idee is wellicht om grote brokken ijs van de ijsberg af te zagen door middel van robotisering en deze brokstukken in schepen af te voeren naar de bestemming. Verstandig is hierbij om de bovenste laag niet te gebruiken: zie verderop in dit artikel.

Ter plaatse (in het zeer warme gebied) kan het ijs snel smelten en kan het water voor landbouw gebruik in ketelwagons verder vervoerd worden. Een deel van het smeltwater kan een eenvoudige behandeling (bijv. filtratie) ondergaan, zodat het als drinkwater ingezet kan worden. Deze zoetwater aanvoer zou voor de inwoners van de Hoorn van Afrika, waar miljoenen mensen door dorst en/of honger sterven, een uitstekende vorm van ontwikkelingshulp en werkgelegenheid zijn. Bovendien zal dit de behoefte voor migratie doen afnemen.

In het Groenlandse ijs zal geen kwik te vinden zijn, omdat dit kwik uit de rotsachtige bodem door slijtage van het snelstromende smeltwater al naar zee is afgevoerd.

Het zal niet mogelijk zijn om landen, die met droogte te kampen hebben, compleet te bewateren, maar in ieder geval kunnen de inwoners voorzien worden van drinkwater. Voor de landbouw en veeteelt zouden speciale delen voorzien kunnen worden van water (soort van oases).

Binnen afzienbare tijd zal zoet water voor het instandhouden van de wereldwijde economieën en het voortbestaan van mens en dier een van de belangrijkste aardse grondstoffen worden. Het aantal olietank schepen zal afnemen. Het aantal watertank schepen zal toenemen.

De mens is in deze tijd tot grote technische hoogtepunten in staat. Futuristische ideeën moet men niet onmiddellijk afwijzen. Dus niet gelijk met “maar…” aankomen! Denk maar eens aan president John F. Kennedy (1917-1963), die met zijn voorstel om naar de Maan te reizen een enorme impuls gaf aan de ruimtevaart. Veel mensen hadden daar eerder weinig vertrouwen in.

De Standaard (Be.) van 2 augustus 2022 publiceerde:

“De smaak van 100.000 jaar”, is de slagzin van het Deense Inland Ice, de eerste producent die het Groenlandse ijs als luxeproduct verkocht. Met grote schepen vaart het Groenlandse team de kust af op zoek naar afgebroken ijskappen. “Het water is zo puur dat het zonde is om het te laten smelten in de zee”, vertelt oprichter Thomas Vildersboll, een Zweed die voorheen in de oliesector heeft gewerkt.

Nieuwe bedrijven exploiteren het Groenlandse ijs dat steeds meer aan het wegsmelten is en verkopen het in dure wijnflessen.

Als het Groenlandse tafelwater puur uit ijsbergen is gewonnen dan is de kans op aanwezigheid van kwik misschien niet zo groot, omdat slechts de onderkant van de ijsmassa over de rotsige bodem schuurt.

Wel dient er rekening mee gehouden te worden, dat neerslag 90 procent van de atmosferische verontreinigingen uitspoelt. Regenwater is vaak minder schoon dan veel mensen denken. Neerslag neemt namelijk allerlei verontreinigingen op uit de atmosfeer en vervoert die over afstanden tot soms wel honderden kilometers. Dan hebben we het onder andere over uitlaatgassen, metalen en zouten afkomstig uit fossiele brandstoffen, pesticiden en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s).

Het feit dat bepaalde delen van het ijsoppervlak zwart van het roet zijn, bevestigd de realiteit van uitwassen van chemische stoffen uit de atmosfeer door hemelwater.

De geoloog Jason Box heeft vele malen Groenland bezocht. In plaats van maagdelijk wit besneeuwde ijsvlakten, was het ijs zwartgeblakerd.

Ik heb een analyse gevonden van het Inland ice water, maar heb niets over kwik en andere chemische verontreinigingen kunnen vinden. Wel analyses van chemicaliën in hoeveelheden die niet schadelijk zijn voor de volksgezondheid. Zie: Bron 8.

Dat betekent niet dat Inland Ice de genoemde gezondheid gevaarlijke verontreinigingen bevat, maar voor alle zekerheid (voedselveiligheid), lijkt het mij zeer verstandig om de analyses verder uit te breiden op aanwezigheid van de genoemde verontreinigingen. Dit geldt trouwens ook voor ons drinkwater en Spa water. De betreffende analyse gegevens heb ik ook niet kunnen vinden.

Vergelijking Inland Ice water met Spa bronwater in mg per liter

Inland ice water            Spa bronwater
Natrium/ < 1,2                      3
Calcium/ < 5,8                      5
Magnesium/ < 0,5               2
Chloride/ < 1,0                     5
Sulfaat/ < 2,5                       4
Nitraat/ < 0,3                      1,5
TDS/ < 15                             38
PH Waarde/ 6.8                  6,0

(TDS =Total Dissolved Solids=hoeveelheid opgeloste vaste stof)

Groenland: Stijging van de zeespiegel bij totale afsmelt

Onderzoekers van de Universiteit Aarhus hebben aangetoond, dat gletsjers op Groenland afglijden en smelten als gevolg van aardwarmte.

“In het noordoosten van Groenland bevinden zich verschillende geisers met watertemperaturen van 60⁰C”,

aldus professor Rysaard.

Volgens ir. Tjerk Veenstra (milieudeskundige) is de terugtrekking van de gletsjers al meer dan 250 jaar geleden begonnen, dus nog vóór de industrialisatie en dus los staat van de CO2 toename.

Uitspraken

Hoogleraar Prof.dr. Bert Vermeersen over zeespiegelstijging:

“Zeespiegelstijging is een zeer ingewikkelde materie – Ik zou geen uitspraak durven doen over de zeespiegelstijging in Nederland en Vlaanderen aan het eind van deze eeuw. De wisselwerking tussen smeltende ijskappen, oceaanstromingen en veranderingen in de aardkorst is nog onvoldoende begrepen”.

 

 

Hoogleraar Prof.dr. Sybren Drijfhout:

“Er zijn twee grote ijskappen: Groenland en Antarctica. Als deze volledig zouden afsmelten, zou dat een wereldwijd gemiddelde van 7 en 58 m zeespiegelstijging veroorzaken.”

We volgen hierbij de theorie van prof. dr. Bert Vermeersen (zie onderstaande afbeelding):

Het landijs op Groenland oefent een grote gravitatie (aantrekkingskracht) uit op het omringende zeewater, waardoor het waterniveau zich volgens de rode lijn 1 instelt. Lijn 3 zou het niveau zijn als er geen ijs zou zijn. Lijn 2 geeft het zeespiegelniveau aan als al het ijs gesmolten zou zijn en er dus meer water in zee is bijgekomen.

Als er ijs smelt zal het waterniveau dicht bij Groenland zelfs zakken. Zuidelijker dan 2200 km zal het water gaan stijgen en de grootste stijging zal 6700 km ten zuiden van Groenland plaats vinden. Bij een totale afsmelt van de Groenlandse ijskap zal de zeespiegel langs de Nederlandse kust niet met 7 m stijgen, maar slechts met 2 à 2,5 m.

Dit vraagt natuurlijk onze uiterste aandacht.

***

Literatuurbronnen
1. https://www.nu.nl/wetenschap/6260174/vikingen-verlieten-groenland-onder-meer-vanwege-zeespiegelstijging-van-3-meter.html

2. https://www.foodlog.nl/artikel/nog-maar-een-miljoen-jaar-geleden-was-groenland-nog-echt-groen/allcomments/

3. https://www.climategate.nl/2023/03/de-geringe-invloed-van-co2-op-de-klimaatverandering/

4. https://climate.nasa.gov/news/3062/warming-seas-are-accelerating-greenlands-glacier-retreat/

5. https://weekend.knack.be/lifestyle/reizen/smeltwater-van-ijskap-op-groenland-bevat-grote-hoeveelheden-kwik/
en https://scientias.nl/groenlands-smeltwater-blijkt-net-zoveel-kwik-te-bevatten-als-rivieren-in-china/#:~:text=%E2%80%9CWe%20vonden%20verrassend%20hoge%20concentraties,%2D10%20ng%20L%2D1.

6. https://www.newscientist.nl/nieuws/groenlandse-ijskap-dumpt-kwik-in-de-rivieren/

7. https://www.nature.com/articles/s41561-021-00753-w

8. https://finewaters.com/bottled-waters-of-the-world/greenland/inland-ice

***