Foto: Shutterstock.

De zondagse beschouwing van Jan van Friesland.

Er is een nieuwe trend die hoort bij de verloedering van Nederland: ambtenaren gedragen zich steeds meer als politici en zoeken hun weg via de media om hun standpunt duidelijk te maken. Dit bleek deze week weer toen er zomaar twee open brieven de rondgang deden van groepen ambtenaren met een eigen politiek standpunt in het Hamas-Israël- conflict. Men noemt de reactie van Israël in Gaza ‘disproportioneel’ en ‘buitensporig’. De ambtenaren vinden daarom in een oproep aan onze regering dat het ‘excessieve geweld’ onmiddellijk moet stoppen. Palestijnse burgerdoden worden minder scherp veroordeeld dan Israëlische, want Israël heeft in het verleden vaker internationale regels overtreden en VN-resoluties naast zich neer heeft gelegd.

Honderden gemeenteambtenaren konden zich niet verenigen met het beleid dat de gemeente Amsterdam voerde op het gebied van klimaat.

Het past in een zorgwekkende trend dat onze ambtenaren steeds meer een politieke factor worden. De discussie over klimaatverandering en het te voeren overheidsbeleid is daar een eerder sprekend voorbeeld van.

In de zomer van dit jaar schreven onze gewetensvolle ambtenaren ook al een brandbrief aan het kabinet Rutte IV met de oproep iets te doen om het ‘trage’ en ‘tegenstrijdige’ klimaat- en natuurbeleid te versnellen. Ze schreven dat ze ‘bezorgd’ waren en vonden dat de overheid haar zorgplicht niet waarmaakt. De brief blijkt inmiddels al ruim 4.500 ondertekend.

Ambtenaren zijn een ‘vierde macht’.

Een gruwel is dat de ambtenaren in hun alarmistische brief zich bedienden van actietaal en voorbijgingen aan wetenschappelijke inzichten die een heel ander beeld van klimaatverandering naar voren brengen. Men eiste gewoonweg: ‘per direct alle fossiele subsidies en belastingkorting af te schaffen.’

En men schreef:

‘De gevolgen van de opwarming van de aarde zijn zowel voor Nederland als wereldwijd nu al omvangrijk en worden nog veel groter. De wetenschap waarop wij als ambtenaren beleid bouwen, is duidelijk: er rest ons beperkte tijd om de opwarming van de aarde binnen 1.5 graad te houden. Toch zijn er tegenstrijdigheden in het overheidshandelen en is er nog steeds groot gebrek aan urgentie. ‘

Eerder konden ook honderden gemeenteambtenaren zich niet verenigen met het beleid dat de gemeente Amsterdam voerde op het gebied van klimaat. Meer dan 800 ambtenaren ondertekenden een brief die werd ingezien door Het Parool. Daarin stelden zij onder meer dat de gemeente te weinig prioriteit geeft aan uitvoering van het klimaatbeleid.

Sam Schwencke was klimaatadviseur bij gemeente Den Haag en tevens raadslid voor GroenLinks in Rijswijk. Ze deed daarnaast ook op persoonlijke titel mee aan een klimaatactie van Extinction Rebellion bij het lokale VVD-kantoor in Den Haag. Dat leidde tot veel commotie en een uiteindelijke oproep van de Haagse VVD om Schwenckes vertrek als ambtenaar. Ze trok zich terug uit XR-Rebellion en blijft aan als raadslid en is ook nog werkzaam in haar rol als klimaatadviseur bij de gemeente Den Haag.

Vuurproef: ambtenaren die zich qua ‘geweten’ volledig in groepsverband hebben vastgelegd op het klimaatalarmisme moeten mogelijk een forse draai maken.

De bestuurskundige René Crince Le Roy beschreef eind vorige eeuw de ambtelijke invloed op het overheidsbeleid al als een ‘vierde macht’. En met het steeds complexer worden van dossiers neemt de technocratische macht van de ambtenaar alleen maar toe: ten opzichte van de eigen minister maar ook richting de Tweede Kamer. Het daarbij in groepsverband actievoeren van ambtenaren maakt de situatie alleen maar erger omdat een minister niet alleen een kritische kamer tegenover zich heeft, maar ook achter zich ambtenaren die de zaak van binnen uit onnodig opjutten. Zo kan er ambtelijk worden geregeerd via de voorpagina van de krant en het journaal.

Jan van Friesland.

Met een nieuwe samenstelling van een regering, waar mogelijk een andere koers wordt ingeslagen als het gaat om het klimaatalarmistische beleid van Rutte IV, wacht onze democratie een vuurproef. Ambtenaren die zich qua ‘geweten’ volledig in groepsverband hebben vastgelegd op het klimaatalarmisme moeten mogelijk een forse draai maken. Kan dat nog?

Het is goed dat VVD-lijsttrekker Dilan Yeşilgöz-Zegerius hard heeft uitgehaald naar rijksambtenaren die hadden opgeroepen de onvoorwaardelijke steun aan Israël in te trekken: ‘De politieke leiding bepaalt de lijn, niet andersom.’

Maar het is niet genoeg. Politieke opstand van groepen ambtenaren is een wezenlijk gevaar voor de democratie.

***