Europese crisis in eindfase, politici clueless

Volstrekt onkundig als ik ben op dit vlak, vertel ik u (in een wederom geheel off-topic zondagblog) over de toestand in de Europese Wereld.

Schulden en productiviteit

Er kleven twee verschillende aspecten aan de huidige situatie, en ze zijn allebei inmiddels zo ernstig dat ze apart eigenlijk al onoplosbaar zijn, laat staan in samenhang:

1. Iedere staat in Europa heeft zich veel te ver in de schulden gestoken. Nu de zwakkere daaronder bezwijken, voelen de sterkere opeens dat ze in deze stroom meegezogen gaan worden. Er is geen oplossing voor de schuldencrisis zonder catastrofale gevolgen voor deze zwakke landen, en zonder zeer ernstige gevolgen voor de sterke landen.
2. De zwakke landen in het Euro gebied zijn geheel uitgehold door de euro, en kunnen niet op deze manier met veel sterkere landen binnen één euro muntunie voortbestaan: zelfs zonder crisis en met een bloeiende locale economie zouden Griekenland, Italië en Spanje op termijn door de veel harder werkende noordelijke landen uit de markt geconcurreerd worden door de eenheidsmunt. Één muntunie bij verschillende productiviteit is nu eenmaal onmogelijk.

De regeringsleiders hebben deze dubbele crisis willens en wetens veroorzaakt. Bij het plannen van de Euro wilden Duitsland en Nederland pas een gemeenschappelijke munt wanneer de economieën op elkaar afgestemd zouden zijn en er een goed systeem van begrotingsdiscipline was ingevoerd. Frankrijk en Italië wilden de Euro meteen invoeren als breekijzer, waardoor de monetaire eenheid wel moest volgen.

Net als nu staat te gebeuren, heeft Duitsland zich door de gladde Fransen laten ringeloren en is het akkoord gegaan met deze volstrekt onverantwoorde sprong in het duister.

Nederland heeft zich nog met hand en tand verzet en een stabiliteitspact afgedwongen, wat vervolgens zoals bekend door niemand ooit serieus genomen is. De huidige situatie is hiervan het directe gevolg.

Merkel’s overwegingen
De gezonde landen zouden het moeten vertikken om zich vast te leggen om voor onbepaalde tijd honderden miljarden in de Griekse mini-economie te stoppen zonder dat dat iemand enig voordeel oplevert. Ook Griekenland niet.

Een failliet Griekenland leidt echter tot het faillissement van de Franse systeembanken, waardoor die door de staat gered moeten worden en Frankrijk zijn kredietwaardigheid verliest. Daarna moeten ze zoveel rente betalen dat ze in een diepe crisis duiken.

Ook de Duitse banken krijgen hierdoor flinke klappen, dus wordt Merkel door haar financiële adviseurs (uit de bankwereld natuurlijk) voorgehouden hoe verschrikkelijk de gevolgen zouden zijn van deze stap: Griekenland mag absoluut niet failliet gaan! Ze vergeten daarbij te vertellen voor wie die gevolgen verschrikkelijk zouden zijn: inderdaad vooral voor deze banken en voor de bonussen van de graaiers in de top.

Haar eigen gezonde verstand zegt Merkel echter dat het redden van Griekenland ten behoeve van het bankensysteem door het tot in lengte van dagen met honderden miljarden op de been te houden, op iets langere termijn ook de paar resterende gezonde staten teveel zal worden en die dus ook zullen sneuvelen. Zeker als een volgend, groter land om zou vallen. Maar goed, dat is pas na haar ambtstermijn.

Moet zij nu als simpele eenling besluiten om de knoop door te hakken en persoonlijk verantwoordelijk te worden voor wat ongetwijfeld een onvoorstelbaar zware Europese crisis wordt, die de volgende decennia onze welvaart fundamenteel zal aantasten? Tegen de tijd dat we zijn opgekrabbeld heeft Azië de leiding in de wereldeconomie definitief overgenomen.

Als ik in haar schoenen stond zou ik ook elke strohalm aangrijpen om die stap niet te hoeven zetten.

Bolkestein en Timmermans
Interessant was het debat in Buitenhof vandaag tussen zwaargewicht Bolkestein en veder-lichtgewicht Timmermans.

Bolkestein heeft recht van spreken: hij heeft zich altijd sterk verzet tegen het streven naar de politieke droom van één verenigd Europa in de vorm van een federale staat. Hij blijkt ook altijd openlijk tegen de toetreding van Italië tot de Euro te zijn geweest. De Europese grondwet was dan ook een gruwel voor hem:

(Bolkestein, 2005) “Het risico is niet dat de EU te weinig maar dat zij te veel doet. In Brussel blijven de ambities buitensporig, inhoudelijk en territoriaal.” Deze Grondwet geeft geen bevoegdheden terug waar dat volgens hem best kan, maar vermeerdert die waar dat maar even kan. Het is een centralisatie van politieke macht en Brusselse bureaucratie. Dat een Europees parlement van meer dan 650 leden in staat zou zijn dat voldoende tegen te gaan is een illusie waarin ze zelf graag geloven. Het gerecht van Giscard moet terug naar de keuken. Dus niet deze grondwet!

Ik heb Timmermans daarentegen nog meegemaakt toen hij in Delft voor de locale politieke gemeenschap een hartstochtelijk pleidooi hield vóór de nieuwe Europese grondwet. Hij had mij bijna over de streep met zijn sterke gelegenheidsargumenten, maar uiteindelijk heb ik toch tegen gestemd om de principiële reden van het verlies aan soevereiniteit aan een niet functionerende Europese democratie.

Toen de nieuwe Europese grondwet was weggestemd, ging Timmermans echter even passioneel als daarvoor verkondigen dat de voorgestelde grondwet absoluut een stap te ver was geweest, dat het goed was dat hij was afgestemd, en dat er nu een oneindig beter voorstel lag. Voortschrijdend inzicht is niet altijd verkeerd, maar na deze draai mag Timmermans van mij afgevoerd worden.

De Buitenhof discussie

De interessantste stukjes uit de discussie van vandaag (met mijn commentaar):

T(immermans): We vinden nu geen oplossing omdat de regeringen de mensen niet genoeg meegenomen hebben in de Europese gedachte door het uitleggen van het belang van de EU voor hun eigen economie.

Kortom: verenigd Europa moet er komen, wij politici weten alles het beste, en de mensen moeten ons maar vertrouwen.

Het vertrouwen bij het publiek in politici dat ze de grote problemen voor hen kunnen en zullen oplossen is weg.

Raadselachtig, hoe zou dat nu toch komen…

B(olkestein): Er wordt geen oplossing gevonden omdat de nationale belangen te groot zijn en niet parallel lopen, met name die van Frankrijk en Duitsland.

De EU wordt veel te veel bepaald door de Frans-Duitse as. Luns wilde destijds Engeland bij de EU als tegenwicht tegen deze as.

De Fransen willen nu een economische unie binnen een unie. Daarin worden uiteraard weer de grote twee de baas, wat dus zeer in het nadeel van de kleine landen is.

Geen commentaar.

T: We moeten de landen dwingen tot begrotingsdiscipline.

Hoe dan? Afspraken? Sancties?

B: Dat is onmogelijk, en Griekenland zal zich ook niet aan de afspraken (kunnen) houden.

Ik ben blij dat Bolkestein het met mij eens is over dit essentiële punt, zie mijn paragraaf Mechanismen in mijn tweede Euroblog.

T: De integratie van de Oostbloklanden is verbijsterend goed gelukt, tegelijkertijd is een enorme kloof gegroeid tussen noord en zuid.

B: De euro was de slaappil voor de zuidelijke staten. Daardoor konden ze tegen veel te lage rente lenen en aan het potverteren slaan. De kloof komt voort uit de gemeenschappelijke Euro.

B: Banken hebben enorm hun zakken gevuld met het rekenen van enorme rentes aan de zuidelijke landen, laat ze daar nu voor betalen.

T: Politici hebben plicht tot optimisme, dus ik ga geen doembeeld schetsen. Politici moeten er voor gaan!

B: Politici zijn verplicht tot realisme: Griekenland moet uit de muntunie, en als het aan mij ligt Italië ook.

Barosso is sterk verzwakt als leider omdat hij zijn oren liet hangen naar de Frans-Duitse as.

Griekenland uit de Euro en dus het falen van de muntunie is géén falen van de EU en is beslist niet onmogelijk. Dat is pure bangmakerij.

Rutte is niet mijn politiek leider

De koers van Rutte
Die laatste opmerking van Bolkestein was ófwel een slip of the tongue en anders bedoeld, óf zeer pikant. Want Rutte wordt gerekend tot de “Stal van Bolkestein”. Je zou verwachten dat beiden elkaar door dik en dun zouden steunen. Het afvallen van Rutte moet haast gebaseerd zijn op diens huidige opstelling in het Europa debat. Daarbij zet Rutte namelijk zwaar in op een controlerende Eurocommissaris en meer macht naar de Commissie.

Uit het nieuws vanavond:

Rutte wil een strenge rol voor de Eurocommissaris die gaat toezien op de begrotingen van alle landen, en het verregaand afdwingen van afspraken over die begrotingen. Gekeken wordt naar méér macht naar commissie die erop moet toezien dat landen niet te grote schulden meer maken.

Rutte kraaide victorie dat dit verzoek bekeken zou worden maar krijgt daar vooralsnog eigenlijk amper een voet mee aan de grond. Maar waarom is een liberaal uit de stal van Bolkestein zo enthousiast onze soevereiniteit aan het weggeven aan een Europese ambtenaar?

Ik denk dat Rutte mijn reeds eerder vermelde blog gelezen heeft, met daarin de passage over de regeringsleiders:  “Gerecapituleerd”. Zijn wens om bevoegdheden neer te leggen bij de commissie en een speciale commissaris komt dus mogelijk niet zozeer voort het verlangen om soevereiniteit in te leveren, maar om macht weg te houden bij de door de Frans-Duitse as gedomineerde regeringsleiders. Een opportunistische keuze, die begrijpelijk is wanneer je inziet dat een nog afwijkender standpunt geen kans maakt.

Bolkestein (die zelf 15 jaar lang Eurocommissaris was) deelt echter mijn inschatting dat een commissaris nooit de machtsmiddelen zal krijgen om regeringsbeleid van deelstaten te bepalen, en dat het dus nooit zal werken.

Met lede ogen ziet hij dus aan dat het plannetje van de Eurocraten om, gebruikmakend van de crisis, de macht van Brussel te vergroten ten koste van de nationale staten, toch gaat lukken, terwijl er niet eens harde maatregelen genomen worden die de crisis ook echt oplossen. De aanpak van Rutte maakt hem dus niet vrolijk, en mij ook niet.

Eindelijk stevige standpunten

Aan de stevige uitspraken die nu ook uit degelijke hoek komen, kun je merken dat de eindfase aangebroken is. Van Bolkestein hoorden we al dat Griekenland best uit de Euro gezet kan worden, wat voor het land zelf ook veruit het beste is. En Italië mag daar meteen achteraan!

Maar in Nieuwsuur kwam ook Prof. Arnoud Boot met stevige stellingen: de Griekse schulden moeten met 75% afgewaardeerd worden, en daarbij moet het land structureel van buitenaf op zijn kop gezet worden met een zeer ingrijpend soort Marshallplan. De banken die door het afboeken van deze schulden in de problemen komen moeten vervolgens door de landen gered worden. Hij is pessimistisch: de bevolking in veel landen accepteert geen grote pijnlijke stappen meer van haar politieke leiders. Dat lijkt het grootste probleem.

De gespreksleidster Mariëlle (“u kijkt zo lief”, PB) Tweebeeke kwam in dit verband ook met een behoorlijk stevige uitspraak: alleen de Spaanse regeringsleider Zapatero is bereid en in staat om de noodzakelijke harde maatregelen te nemen, omdat hij toch al zeker is van een verkiezingsnederlaag. Zij had zeker mijn Euroblog gelezen en daaruit vooral de alinea over De Politieke Realiteit onthouden…  Moet ik nu nog iemand uitleggen waar mijn diepe wantrouwen jegens de parlementaire politiek vandaan komt?

De toekomst voorspeld
Wat er ook gaat gebeuren, de problemen kunnen op dit moment niet opgelost worden. Niet van alle wankelende Zuid Europese staten, maar zelfs niet van falend ministaatje Griekenland alleen. Daarvoor zijn er gewoon niet voldoende reserves.

Toch moet er een soort oplossing komen, want de wereld hijgt in de nek van duo Merkozy, en die beseffen ook wel dat als zij er niet uitkomen, de beroemde as en eigenlijk heel Europa sterk aan gezag inboet. Als er woensdag iets beslist wordt, dan is er vrees ik een grote kans dat dit dus sterk het karakter van een noodsprong heeft. Dat belooft niet veel goeds.

De voor Frankrijk en de wankele staten veruit prettigste oplossing was die waar Sarkozy op inzette, en waar hij vandaag zo smadelijk het deksel bij op de neus kreeg: “We gaan gewoon de Europese bank eindeloos veel geld laten drukken en dat uitdelen aan iedereen die in de problemen zit.” Dat lost inderdaad alles op en stelt de beurzen gerust. Einde crisis en begin van het herstel.

Essentieel nadeel daarvan: dit veroorzaakt hyperinflatie waardoor niet alleen alle schulden snel verschrompelen, maar even snel alle bezittingen van de Europeanen, met name de waarde van spaargelden, pensioenen en huizen van de burgers in de staten die hun zaakjes wél goed geregeld hebben.

Nu kun je hoog opgeven over het nut van de Euro en Europa voor ons Nederlanders, maar de bedragen waar we dan over praten staan daar niet toe in verhouding.

Normaal werd deze pijn geleden door de zich misdragende landen: daarvan devalueerde de munt, waardoor de bewoners hun bezit (ongemerkt, want alleen in internationale zin) zagen verminderen. Maar door de Euro kan dat niet meer.

(Tenzij er eindelijk geluisterd wordt naar de ingenieur, die daar de oplossing voor bedacht heeft!)

Onze spaarcenten gered?
Is door Merkel’s kordate houding vandaag dus ons spaargeld gered? Absoluut niet.

Elke oplossing zal inhouden dat grote banken gered moeten worden, zij het niet in Nederland. Maar een recessie in Frankrijk en een grote douw voor de Duitse economie gaat ook aan Nederland niet ongemerkt voorbij. En de wankele landen zullen enorm moeten bezuinigen. Dat wordt samen dus een neerwaartse spiraal voor heel Europa. En omdat we daar allemaal echt héél veel slechter van worden, zal er, zij het via een omweg,  wel degelijk gekozen worden voor flink bijdrukken van geld en steun vanuit de Europese bank. Zoals beursgoeroe Geert Schaaij al een tijdje beweert: geld wordt aanzienlijk minder waard, de komende decennia.

Ik raad u dus allemaal aan om uw hypotheekrente voor lange tijd vast te zetten, en zoveel mogelijk uw spaargeld om te zetten in aandelen van stabiele bedrijven. Dat kan nu al (neem dan bv. Shell: olie en gas zijn veel waardevaster dan goud of de Euro op dit moment), maar u kunt ook nog even wachten op een goed instapmoment wanneer de beurzen instorten als bekend wordt dat er zich een nieuwe bankencrisis gaat voltrekken.

De échte oplossing
Ik wil niet pessimistisch overkomen, maar de kans bestaat nog steeds dat de regeringsleiders woensdag kiezen voor een schijnoplossing, die alleen hun acute politieke problemen oplost. Maar hoe herken je eigenlijk een echte oplossing?

Bij een echte oplossing:

• wordt duidelijk aangegeven wat er gaat gebeuren als na Griekenland ook Spanje en Italië in de problemen komen;
• wordt duidelijk aangegeven waar het geld vandaan komt dat de banken gaat redden;
• wordt geregeld hoe voorkomen wordt dat er voortaan nog vaker staten dit soort problemen veroorzaken;
• wordt in een realistisch en uitgewerkt plan aangegeven hoe Griekenland zich zal kunnen herstellen en zich zelfstandig zal kunnen handhaven binnen één Euro zone, in concurrentie met veel productievere landen zoals Duitsland en Nederland (wanneer Griekenland binnen de Euro blijft tenminste)

Ook vandaag heb ik echter vanuit Brussel weer niets opgevangen dat wijst op het bestaan van een plan dat dit alles in zich heeft. De combinatie van de in mijn blogs voorgestelde oplossingen voor:

1. een stabiele  Eurozone in de Mattheo Solution van Ing Ten Dam, en
2. mijn oplossing voor begrotingsdiscipline zonder inleveren van soevereiniteit, het EMF,

biedt wél een oplossing voor de genoemde problemen, al zitten ook daar beslist haken en ogen aan. Het is in ieder geval een lange termijn oplossing die hout snijdt.

Laten we van de politici eisen dat ze met een dergelijk lange termijn plan komen, en niet wéér met een politieke ad-hoc fix!

Toegevoegd (30 oktober):