Hoe lastig bent u? Het IPCC rekent voor

Werkgroep 2 van het IPCC baseert veel terechtwijzingen aan het adres van de Westerling op zondencalculators als de ‘ecological footprint’van Matthias Wackernagel, en de HANPP uit de denkschool van Paul Ehrlich. Maar hoe neutraal en betrouwbaar zijn die methodes nu?

Voor we vervolgen met de dagelijkse sectie van IPCC-werkgroep 2 eerst dit: Simon Rozendaal van Elsevier was de eerste Nederlandse klimaatkritische journalist. Op zijn Elsevierblog ‘zeker weten’ was onze grote voorganger woensdag een beetje verbolgen over ons stilzwijgen rondom Elsevier’s klimaatprestaties en dan met name de recente doortimmerde klimaatspecial van het tijdschrift. Rozendaal was desondanks niet te beroerd ons weblog op te hemelen. Chapeau! Nee, eerlijk is eerlijk: Simon Rozendaal komt veel eer toe zo lang als eenling de kolen uit het vuur te hebben gehaald. Ondergetekende kwam pas in 2006 voor HP de Tijd uit de kast, onder andere met een interview met Bjørn Lomborg. Dus Simon, als je in Detroit de computer aanknipt: bij deze een eerbetoon op climategate.nl. Zo zie je maar dat je tot ver in je carriere hoogtepunten kunt halen ;-)

Topweekblad!
Nu weer serieus. Als aanleiding voor dit nieuwe blogbericht nemen wij een artikel van Rozendaal’s collega Syp Wynia in Elsevier. Vleesconsumptie moet nu via overheidswege worden beperkt. Want de veestapel zou volgens Marianne Thieme via methaanuitstoot bijdragen aan ‘55 procent van het klimaatprobleem’. Wie Thieme niet op haar reebruine ogen gelooft, haar genre uitspraken zijn algemeen in milieuland: de mens is een last voor de aarde en die last kun je berekenen. Of toch niet?

Wegmetonskunde
We stellen de strijd voor onze dierengerechten even uit voor een later blog. De veestapel inspireerde tot een duik in de vele rekenmethodes die zouden aantonen hoe belastend mensen zijn. Want op dergelijk grof rekenwerk is ook de Thiemeclaim gebaseerd die van het World Watch Institute komt.

Het IPCC werkgroep 2 maakt in hoofdstuk 12 over Europa (van coordinating lead author Joe Alcamo, voorganger Rik Leemans bij RIVM) dankbaar gebruik van methodes die de menselijke ‘aanslag’op de aarde kwantificeren, zoals de bekende ecological footprint. In deze blog de HANPP:

The fraction of total plant growth or the net primary production appropriated by humans (HANPP) is a measure  widely used to assess the ‘human domination of Earth’s ecosystems’ (Haberl et al., 2002).

Opnieuw citeren IPCC-auteurs een Sciencepublicatie uit haar context. Nu van Helmut Haberl een Oostenrijks ecologisch econoom. De wijze van citeren suggereert dat je de HANPP kunt vertrouwen, omdat hij zo veel gebruikt wordt. Al kun je dat ook van Zeeman-ondergoed zeggen. Vervolgens dient de HANPP om een hoog zondenpercentage voor West Europeanen e presenteren aan de IPCC-lezer.

Haberl is juist kritisch
Maar wat doet Haberl écht in Science? Hij stelt het begrip Human Appropiration of Net Primary Production (HANNP) kritisch ter discussie. HANPP is de hoeveelheid droge stof die mensen benutten van de plantaardige productie uit fotosynthese in ecosystemen. Haberl verbaast zich juist dat wetenschappers HANPP zoveel gebruiken en er zo slordig mee omspringen.

Onzekerheidsmarges bij de methodiek lopen op tot 55 procent, en iedereen gebruikt weer een andere definitie. In 2007 blijkt aan deze situatie weinig veranderd, zo schrijft Haberl in een rapport aan de Oostenrijkse regering. Al probeert Haberl hier de situatie nog te redden door strakkere definities te stellen.

Beroepsmisantroop
Uit welke hoek komen concepten als HANPP. De wat sensationeel klinkende term Human Domination komt van de invloedrijke Paul Ehrlich van Stanford University, auteur van doomsday-bestseller ‘The Populationbomb’. De bioloog is al sinds de vroege jaren zeventig in media en milieubeweging actief via vele optredens en boeken. Lees de volgende passage waarin Ehrlich mensen net zo beschrijft als de insecten die hij placht te bestuderen:

‘The population first sunk in on a stinking hot night in Delhi. People eating. People washing themselves. People sleeping. People working, arguing and screaming. People reaching their hands in through taxi windows tob eg. People shitting, people pissing . People hanging off buses. People driving animals through the streets. People people people.

Dat u weet met welk genre we te maken hebben bij IPCC-termen als ‘Human Domination’,. Ook de HANPP stamt uit zijn denkschool, Ehrlich en zijn vrouw beschreven HANPP voor het eerst in 1986 in Bioscience, met Vitousek. De Term Human Domination dook voor het eerst in de peer review op via Vitousek in Science in 1997.

Optimum population
De bioloog beschouwt mensen als plaagsoort. Met zijn Optimum Population-project stelt Ehrlich een plafond aan het aantal aardbewoners, en de conclusie is dat we met miljarden te veel zouden zijn. Er is ook een aparte website www.optimumpopulation.org dat hiervoor methodes bedenkt. Dus waar wacht Ehrlich nog op?

Lezers van Bjorn Lomborg’s Skeptikal Environmentalist kennen Ehrlich als de man die het einde van de wereld voor 2000 voorspelde. In de Verenigde Staten zouden door uitgeputte voorraden nog maar enkele tientallen miljoenen mensen leven. Het is nu 2010, en Ehrlich heeft nog steeds politiek en wetenschappelijk aanzien.

Waardenvrije wetenschap
Het vervolgcitaat laat zien waarom HANPP betrouwbaar moet lijken:

Currently, HANPP in western Europe (WE) amounts to 2.86 tonnes carbon/capita/yr, which is 72.2% of its terrestrial net primary production. This exceeds, by
far, the global average of 20% (Imhoff et al., 2004). The ‘ecological footprint’(EF) is an estimate of the territory required to provide resources consumed by a given population
(Wackernagel et al., 2002). In 2001, the EF of central and eastern
Europe (CEE) was 3.8 ha/capita, and of WE 5.1 ha/capita
(WWF, 2004). These values also far exceed the global average
of 2.2 ha/capita (WWF, 2004).

Als Hanpp een onbetrouwbaar concept is, dan stellen deze waarschuwingen ook niet veel voor.

Eerlijk Ehrlich
Imhoff et al verwijst naar een studie uit Nature in 2004, waaraan ook het Wereldnatuurfonds meewerkte, met Paul en Anne Ehrlich als adviseurs. Deze studie toont dat een topblad geen garantie biedt voor topwetenschap: met wat sociale invloed (Ehrlich) kom je ook een eind door de peer-review. (zoals Climategate al aantoonde).

De resultaten van Imhoff kloppen met het IPCC-citaat. Wereldwijd zouden mensen 20 procent van alle door fotosynthese vastgelegde productie tot zich nemen. Dat is dan dus de HANPP. West Europa zou het voor 77,22 procent doen volgens Imhoff, en dus is er nog maar 23 procent over voor de wilde dieren.

Consumptie=landoppervlak=productiviteit
Hoe doet hij ’t, dat is hier de interessante vraag. Zijn methode lijkt een beetje op iemand die uit de gekochte auto afleidt, hoe groot het wegennet in een land is. Imhoff raadpleegt per land de FAO-statistieken voor consumptie van levensmiddelen als melk en landbouwproducten. Hieruit leidt hij het geschatte landbouwareaal af, hoe groot de menselijke ‘aanslag’op de productiviteit van ecosystemen is, dus hoeveel er van de primaire productie van planten nog overblijft voor de dieren.

Daarbij rekende Imhoff dus niet met bekende metingen aan landverbruik in hectares voor landbouw, alleen de hoeveelheid voedsel die de FAO opgaf per land. Ook telde hij wel alle consumptie bij elkaar op, dus inclusief mariene producten, alle import, zonder de (immense) mariene productiviteit als deler mee te rekenen. Zo zijn hogere percentages verzekerd

Getallengordijn
Was dit getallengordijn nu echt nodig ? Iedere leek kan vaststellen dat een land met productieve landbouw en hoge invoer meer energie tot zich neemt. Toch is dat geen harde maat voor de hoeveelheid ‘natuurlijk’ gebied, dat een land in eigen regio in beslag neemt. Terwijl die constatering in Hanpp essentieel is, want HANPP geeft aan hoeveel niet-menselijk gebied nog overblijft. En het beperken van menselijke aanwezigheid is de kern van Ehrlichs oeuvre.

Uw ‘riooljournalist’ (Turkenburg et al 2010) durft deze stelling aan om de volgende reden. De aanname onder Imhoffs HANPP, (er zijn vele manieren om Hanpp te berekenen) negeert het feit dat de efficiëntie van voedselproductie per hectare per land verschilt. In Westerse landen als Oostenrijk steeg de efficiëntie afgelopen halve eeuw met een factor 1,8 per hectare (dit kunt u wél vinden in Haberl et al), terwijl een bezoek aan Roemeense boeren met handploeg toont, dat de agrorevolutie op iedere plaats in eigen snelheid verloopt.

Bos
In Europa steeg het areaal bos in die zelfde periode ondertussen fors met ongeveer 8 miljoen hectare tot 140 miljoen hectare. De koolstofsink nam toe met een ruime factor 4 (Nabuurs 2002). En tegelijk nam bij ons het areaal landbouwgrond áf, terwijl onze consumptie sterk steeg. Dus is HANPP een goede maat voor de hoeveelheid plantaardige productiviteit die wij hier in West Europa afnemen? Ja, want de hoge percentages voor Westerse zondigheid zijn met deze methode gegarandeerd. En dat is wel zo handig als de uitkomst van tevoren vast moet staan. U bent te veel.