André Bijkerk (links) en Dick Mol voor een levensgrote replica van een mastodon (Anancus avernensis) gemaakt door Remie Bakker in Rotterdam.
Deze week verscheen er een nieuwe studie over het uitsterven van de mammoet en natuurlijk door ‘global warming’ van die tijd. Ik wilde het daar even over hebben, maar misschien eerst een kleine inleiding.
Net voordat deze eeuw begon was er een spraakmakende documentaire op Discovery channel, “Raising the mammoth.” Het deed relaas van de uitgraving van een groot blok permafrost in het noordelijkste puntje van Siberia, waarin een mammoet zou zitten. De Jarkov mammoet. Er waren enige dingen die mij zeer opvielen. Het was een Nederlander, Dick Mol, ja diezelfde, internationaal vermaard als ‘Sir Mammoth’, die de wetenschappelijke leiding had van die expeditie, er werden resten van waterplanten gevonden aan dat blok ijs en het geheel werd gedateerd zo’n twintig duizend jaar geleden.
Terwijl echter iedereen overging tot de orde van de dag, knaagde er bij mij vragen. Waterplanten? Bijna op de Noordpool?? Tijdens de laatste ijstijd (‘Last Glacial Maximum’)??? Vreemd genoeg schenen anderen dit volstrekt normaal te vinden. Toen besloot ik om dat raadsel op te lossen. Dat is nog niet gelukt maar inmiddels is mijn niveau van onzekerheid -18 jaar later- astronomisch gestegen mede door de vele discussies met Dick Mol. Ondanks die vele vragen, is één ding wel zeker, de paleo–klimatologie zit er gewoon naast. Ook in deze nieuwe studie.
Cooper et al bepleiten dat de vele klimaat schommelingen aan het einde van de ijstijden de oorzaak waren van het uitsterven van de mammoet en zijn kornuiten. Deze conclusie is gebaseerd op een grootscheeps onderzoek naar dateringen van fossielen en de vergelijking daarvan met klimaat indicatoren in de ijskernen van de Groenlandse ijskap. Het ironische is dat ik het daarmee eens ben maar ook weer niet. Cooper et al bedoelen temperatuurschommelingen, maar dat moet zijn vochtigheidsschommelingen.
We hebben een zeer gedetailleerd onderzoek gedaan naar juist het uitsterven van de mammoet in Siberië en vonden zeer afwijkende condities van de gebruikelijke temperatuurreconstructies. Een belangrijke rol speelt een zeer controversiële periode, het ‘Younger Dryas’. Dit is het laatste tijdvak van de ijstijd waarvan (abusievelijk) wordt aangenomen dat het zeer koud was. Niet in Siberië echter (en vele andere plaatsen) waar vele grote grazers (paarden, oerossen en ja ook mammoeten) in grote hoeveelheden voorkwamen op een droge steppe, die dus productief genoeg was om de begrazing te kunnen weerstaan en gras groeit nu eenmaal niet in de winter.
Dat alles veranderde kort na het einde van het ‘Younger Dryas’ toen de hemelsluizen plotseling werden geopend en de steppe veranderde in moerasbossen. En daar houden steppedieren niet zo erg van. De mammoet hield het dan ook voor gezien. Temperatuur heeft daarmee niet veel te maken. ‘Non Calor Sed Umor’: google dat maar eens. Cooper et al storen zich echter niet aan dat soort ongemakkelijke waarheden.
Het is duidelijk dat alles nog lang niet duidelijk is maar het was niet de temperatuur die de mammoet liet uitsterven in Siberië, hetgeen dus ook nog steeds de vraagtekens niet verwijdert bij alle andere megafauna-extincties aan het einde van het Pleistoceen. Ook de conclusies van Cooper et al geven geen onderbouwing aan de vermeende klimaatramp die ons te wachten zou staan.
Interessant! Hoe dan ook blijft het klimaatgedreven habitatverandering als oorzaak, maar dan dus breder dan temperatuur. Is het dan nog steeds niet zo, dat een vochtiger klimaat ook warmer is?
Siberie heeft zich de laatste 40 duizend jaar hardnekkig niet gehouden aan de door het IPCC voorgeschreven klimaatgeschiedenis volgens de ijskernen van Groenland en inderdaad de ingrijpende habitatveranderingen die daar plaatsvonden, hadden alles te maken met natuurlijke variatie en niets met broeikasgassen. Er is dus gewoon iets fout gegaan in de interpretatie van die Groenlandse data.
Meer hierover: http://www.nature.com/ncomms/journal/v3/n6/full/ncomms1881.html
http://epic.awi.de/9052/1/Hub2004a.pdf (zie pag 1399 en 1340)
de bevroren mammoeten met vers voedsel in de maag die in Siberie zijn gevonden wijzen op iets heel anders: een zeer snelle daling van de temperatuur. Twee mogelijkheden: massieve vulkaanuitbarstingen of een verschuiving van de aardas waardoor het gebied plotseling veel Noordelijker kwam te liggen.
Nee Wim, dat gaat zomaar niet. De diverse mummies hebben verschillende koolstofdateringen. Lyuba bijvoorbeeld is van 42,000 jaar geleden, meer dan dubbel zo oud dan de Jarkov mammoet https://en.wikipedia.org/wiki/Lyuba
Je kunt de polen niet heen en weer blijven schuiven. Ook kunnen mummies vormen onder diverse zuurstofloze omstandigheden.
Voorts denken we dat sneeuwval een heel belangrijke factor is voor de steppe populatie. Wanneer er in de winter vrijwel geen sneeuw valt, is de steppe in de lente snel ontdooit en kan het gras snel groeien in de poolzomer waar de zon niet onder gaat. In de poolwinternacht blijft het stro gewoon bereikbaar.
Valt er echter een meter of meer sneeuw in de winter zoals nu, dan duurt het veel te lang voordat dat allemaal is weggedooid. Er is dan geen tijd voor de groei van voldoende grazersvoer, alleen de nauwelijks groeiende toendra flora kan zich daarin handhaven. Bovendien wordt het voedsel onbereikbaar door de sneeuw in de winter.
mega-fauna-extincties treden m.i. niet op bij een geleidelijke klimaat verandering. Als het te warm (koud) of te nat wordt voor de dieren zoeken ze de randen van het leefgebied op en migreren zo nodig verder. Mammoeten leefden b.v. niet alleen in Siberie, maar ook in N-W-Europa.
Kan er geen sprake zijn van een komeet/meteoriet-inslag (zoals veel eerder in Yucatan)?
de redenen waarom soorten uitsterven kunnen zeer uiteenlopen. Eén ervan is dat soorten verregaand kunnen specialiseren zoals de wolharige mammoet op één strict begrensd biotoop zoals de droge polaire tot arctische mammoetsteppe. Als zo’n biotoop dan compleet verdwijnt dan is ie in de grootste problemen.
Die meteoor inslag aan het begin van het “Younger Dryas” is inderdaad het gesprek van de dag, een boeiende discussie. Er zijn ook vele aanwijzingen voor die niet zomaar kunnen worden genegeerd, Platina in de ijskernen bijvoorbeeld. http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2013/pdf/1046.pdf
Maar omdat de extentie van de megafauna plaats had over een periode van zo’n dertig duizend jaar over de gehele wereld met uitzondering van Afrika kun je dat moeilijk aan één catastrofale gebeurtenis verbinde
de redenen waarom soorten uitsterven kunnen zeer uiteenlopen. Eén ervan is dat soorten verregaand kunnen specialiseren zoals de wolharige mammoet op één strict begrensd biotoop zoals de droge polaire tot arctische mammoetsteppe. Als zo’n biotoop dan compleet verdwijnt dan is ie in de grootste problemen.
Die meteoor inslag aan het begin van het “Younger Dryas” is inderdaad het gesprek van de dag, een boeiende discussie. Er zijn ook vele aanwijzingen voor die niet zomaar kunnen worden genegeerd, Platina in de ijskernen bijvoorbeeld. http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2013/pdf/1046.pdf
Beste
Zou deze mammoet eerst in een poel terecht gekomen zijn en verdronken?Een poel met een zure massa zoals veen en later bevroren?
precies, een zeer goed denkbaar scenario. Bedenk wel dat het “later bevriezen” best nog wel eens een paar duizenden jaren heeft kunnen duren, gezien de zeer warme periodes die Noord Siberie heeft gekend. Veel mummies hebben dan ook veel weg van “veenlijken”.
Dino’s stierven uit door toenemende zwaartekracht.
Vandaar dat enkel de dino’s in het water overleefde.
Duurt nog even voordat ook die consensus eraan is.
Matthijs, je gaat naar de verkeerde internet sites. Niet meer doen. Eerst de fundamenten van natuurkunde leren.
Wat denk je wat er met ons gebeurt wanneer de zwaartekracht verdubbelt?
Zullen we groeien of krimpen?
ik lees net dat er nog tot ver na de ijstijden (circa 4000 jaar geleden) mammoeten leefden, zij het wellicht niet in Siberie. Ze migreerden dus inderdaad. Of is dit niet juist?
De laatste mammoeten leefden inderdaad op eilanden, en de laatste koolstof datering is 3700 jaar voor Wrangel eiland noord van Siberie. Uiteraard weten we daar niet zo goed raad mee.
maar de sabeltandtijger en holenbeer en -leeuw en reuzenkoala in Australie en reuzenjaguar o.i.d. in Z-Amerika stierven toen ook uit. Er was dus een wereldwijd fenomeen aan de gang. Alle (?) grote dieren stierven uit. (Dat kan eigenlijk niet door mensen met knotsen e.d. zijn veroorzaakt. Australie was toen al heel dun bevolkt). Een klimaatramp komt dan toch in beeld.
Precies, er gebeurde van alles tussen zo;n dertig duizend jaar en tien duizend jaar geleden, maar ook op tectonisch en vulcanisch gebied. Ik denk niet dat de wetenschap al enig idee heeft van de juiste toedracht temeer daar we nu met zekerheid op een totaal verkeerd spoor zitten.
Terzijde overigens, wist je dat het laatste sabeltandkat fossiel van Europa hier in de Noordzee is gevonden? Het dateert zo’n 28000 jaar.
Andre, dank voor je uitgebreide en deskundige antwoorden.
@Wim #1, de redenen waarom soorten uitsterven kunnen zeer uiteenlopen. Eén ervan is dat soorten verregaand kunnen specialiseren zoals de wolharige mammoet op één strict begrensd biotoop zoals de droge polaire tot arctische mammoetsteppe. Als zo’n biotoop dan compleet verdwijnt dan is ie in de grootste problemen.
Die meteoor inslag aan het begin van het “Younger Dryas” is inderdaad het gesprek van de dag, een boeiende discussie. Er zijn ook vele aanwijzingen voor die niet zomaar kunnen worden genegeerd, Platina in de ijskernen bijvoorbeeld. http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2013/pdf/1046.pdf
Maar omdat de extentie van de megafauna plaats had over een periode van zo’n dertig duizend jaar over de gehele wereld met uitzondering van Afrika kun je dat moeilijk aan één catastrofale gebeurtenis verbinden.
@Hugo Matthijssen, precies, een zeer goed denkbaar scenario. Bedenk wel dat het “later bevriezen” best nog wel eens een paar duizenden jaren heeft kunnen duren, gezien de zeer warme periodes die Noord Siberie heeft gekend. Veel mummies hebben dan ook veel weg van “veenlijken”.
@Matthijs, je gaat naar de verkeerde internet sites. Niet meer doen. Eerst de fundamenten van natuurkunde leren.
@Wim #2 De laatste mammoeten leefden inderdaad op eilanden, en de laatste koolstof datering is 3700 jaar voor Wrangel eiland noord van Siberie. Uiteraard weten we daar niet zo goed raad mee.
@Wim #3, precies er gebeurde van alles tussen zo;n dertig duizend jaar en tien duizend jaar geleden, maar ook op tectonisch en vulcanisch gebied. Ik denk niet dat de wetenschap al enig idee heeft van de juiste toedracht temeer daar we nu met zekerheid op een totaal verkeerd spoor zitten.
Terzijde overigens, wist je dat het laatste sabeltandtijger fossiel van Europa hier in de Noordzee is gevonden? Het dateert zo’n 28000 jaar.
ik probeer mijn post nog maar eens zonder de vele apestaartjes. Misschien dat dat de blokkade heeft veroorzaakt
Wim nr 1, de redenen waarom soorten uitsterven kunnen zeer uiteenlopen. Eén ervan is dat soorten verregaand kunnen specialiseren zoals de wolharige mammoet op één strict begrensd biotoop zoals de droge polaire tot arctische mammoetsteppe. Als zo’n biotoop dan compleet verdwijnt dan is ie in de grootste problemen.
Die meteoor inslag aan het begin van het “Younger Dryas” is inderdaad het gesprek van de dag, een boeiende discussie. Er zijn ook vele aanwijzingen voor die niet zomaar kunnen worden genegeerd, Platina in de ijskernen bijvoorbeeld. http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2013/pdf/1046.pdf
Maar omdat de extentie van de megafauna plaats had over een periode van zo’n dertig duizend jaar over de gehele wereld met uitzondering van Afrika kun je dat moeilijk aan één catastrofale gebeurtenis verbinden.
Hugo Matthijssen, precies, een zeer goed denkbaar scenario. Bedenk wel dat het “later bevriezen” best nog wel eens een paar duizenden jaren heeft kunnen duren, gezien de zeer warme periodes die Noord Siberie heeft gekend. Veel mummies hebben dan ook veel weg van “veenlijken”.
Matthijs, je gaat naar de verkeerde internet sites. Niet meer doen. Eerst de fundamenten van natuurkunde leren.
Wim nr 2 De laatste mammoeten leefden inderdaad op eilanden, en de laatste koolstof datering is 3700 jaar voor Wrangel eiland noord van Siberie. Uiteraard weten we daar niet zo goed raad mee.
Wim nr 3, precies er gebeurde van alles tussen zo;n dertig duizend jaar en tien duizend jaar geleden, maar ook op tectonisch en vulcanisch gebied. Ik denk niet dat de wetenschap al enig idee heeft van de juiste toedracht temeer daar we nu met zekerheid op een totaal verkeerd spoor zitten.
Terzijde overigens, wist je dat het laatste sabeltandtijger fossiel van Europa hier in de Noordzee is gevonden? Het dateert zo’n 28000 jaar.
Wim, er zijn al sinds een aantal miljoenen jaren ijstijden afgewisseld met interglacialen in een cyclus die ongeveer 100 000 jaar duurt. Al die grote beesten waren dus al lang geselecteerd op hun vermogen een dergelijke klimaatverandering te overleven.
Nu komt sinds 60 000 jaar geleden het nieuwste type mens uit Afrika gelopen, de grote dieren op het vasteland van Afrika hebben langzaam geleerd hem uit de weg te gaan maar de grote dieren op andere continenten en op eilanden krijgen die lange tijd om zich aan te passen niet.
Zelfs al zou het uitsterven van de megafauna overal ongeveer gelijktijdig zijn gebeurd, dan maakt dat de invloed van de mens niet onwaarschijnlijk omdat deze grote dieren al die vroegere klimaatveranderingen wel hadden overleefd. Maar het uitsterven van de megafauna was niet gelijktijdig wereldwijd.
Volgens de boringen uit de oceaanbodems is die honderdduizend jarige cyclus slechts zo’n negenhonderd duizend jaar aan de gang, daarvoor was de dominante cyclus 41.000 jaar en dat wel voor miljoenen jaren. Dat laatste houdt logischerwijs verband met de natuurlijke schommeling van de aard as (Milankovitch cycles) maar die eerste niet, logischerwijs kan die er niet zomaal ineens inspringen. Tot nu toe is er nog geen enkel idee daarover robuust gebleken.
Er staat nog een post hierboven van mij, uiterst beschamend “onder moderatie”, die de eerdere bijdragen beantwoord.
Op gevaar af weer uitgelachen te worden, de directe aanleiding tot die globale massa uitsterving was de zond – of grote vloed (toen die diluvie quam), Er zijn zo’n 500 grote vloed verhalen/mythologieën over de hele wereld – van de Eskimo’s tot de Bosjesmannen; dat heeft toch een kern van waarheid?
h. oldeboom,
Een hedendaagse kritiek op de klimaathysterie kan niet steunen op sprookjes uit de oude doos. Zo werkt het nou eenmaal niet.
Op het eiland Wrangel hebben de mammoeten nog enkele duizenden jaren kunnen overleven. Op het laatst waren ze niet veel groter dan een klein paard. Reden hier voor is de afwezigheid van grote roofdieren en de beperkte leefruimte. Dit soort miniatuurdieren zie je wereldwijd op eilanden voor komen. Sicilië, westkust van de V.s. etc.
Bijna goed, Roel verkleining van de individuen op eilanden en voorafgaand aan extinctie is inderdaad aangetoond. Deze studie over de laatste paarden in Alaska bijvoorbeeld http://www.nature.com/nature/journal/v426/n6963/abs/nature02098.html
Dick Mol heeft mij echter paleontologisch onderbouwd uitgelegd dat de laatste mammoeten op Wrangel niet kleiner waren dan dat typisch was voor de laatste individuen van de soort. Overigens hadden de eerste wolharige mammoetstieren van zo’n 350,000 jaar geleden een schofthoogte van zo’n 3.50 meter terwijl de laatsten op het Taymyr schiereiland amper de 2.60 meter haalden.
Je hebt gelijk Andre, ik had de de Geologie van Nederland even beter moeten bekijken…
Tot nog niet zo heel lang geleden stond daar nog het verhaal van de dwergvorm.