Nog een keer de uitkomst van COP21, maar nu anders

Dit keer over het succes van Parijs. Ja echt, op een bepaalde manier was Parijs een succes. Niet vanwege succesvolle aanpak van CO2 emissies, zoals veel onterecht gejubeld wordt in diverse media. Maar het echte succes -voor de korte termijn- is het politieke succes. Ongeacht de inhoud van het akkoord of wat het resultaat van de afspraken ook zullen zijn, Europa heeft politiek gescoord.

Ik hoor al tanden knarsen, maar lees nog even verder.

Op dit vrijdenkersplatform is het klimaatakkoord van COP21 al op verschillende manieren gefileerd, uitgaande van de hier gebruikelijke rationele inhoudelijke aanpak. Terecht, want dat is nuttig inzicht en op veel MSM lees je dat niet. Maar los van broodnodige en broodnuchtere rationele analyses heeft de COP21 uitkomst ook een politiek effect. Dat gaat over macht en geld en is misschien nog belangrijker dan de inhoud. Dus wat is het politieke succes en wat betekent dat?

Een succes is dat voor het oog van de hele wereld de lang aangekondigde COP-top niet mislukt is, zoals Kopenhagen. Er is een Verdrag van Parijs waar alle landen (nu nog) aan meedoen dat aan de wereld gepresenteerd kon worden. Ongeacht de inhoud of de directe effecten daarvan, het succes wordt politiek gevierd en uitgebuit. Het EU gezicht is gered voor de wereld, Europa als leidend continent op milieugebied en thuisbasis voor DE COP.

Ach, ik wrijf het er een beetje in want misschien moeten we het Europa maar heel even gunnen dat ‘men’ denkt dat Europa de wereld gered heeft. Terwijl ‘Europa’ langzaam lijkt in te storten met de falende euro, de structureel haperende economie, de vluchtelingen-crisis, oorlogsdreiging in de omringende ‘gordel van onzekerheid’, en het snel afbrokkelende politieke vertrouwen…

Het is wel vaker gebeurt in de geschiedenis dat een voormalige grootmacht heel lang zijn image probeert te redden door morele superioriteit te veinzen, terwijl ondertussen de echte machtsbasis – economie en militair – afbrokkelt. Lees het voorbeeld van de ondergang van het Romeinse Rijk (Jalta: betaalmuur) met angstwekkend veel overeenkomsten met het huidige Europa: ‘Het Romeinse Rijk is ingestort omdat het zwak was en het was zwakgemaakt niet door de barbaren maar de eigen heersende elite’.

Het tweede ‘COP’ succes
Het is de EU gelukt een bindend wereldwijd akkoord af te sluiten. Nu hoor ik schamper gegrinnik, maar echt, zo wordt het succes verkocht en ook nog een tijdje verzilverd, vrees ik. Vele stakeholders hebben de voorwaarde gesteld: we willen wel decarboniseren, maar het moet wel wereldwijd en wettelijk bindend. Welnu, dat claimt Europa nu en die bewering is belangrijk want velen kijken verder niet naar de details. Vooral als die bewering goed uitkomt zoals voor de vele machtige ‘aandeelhouders in de opwarming’. En net als bij de Romeinen geldt voor klimaatgekte en voor hernieuwbare energie: ‘iedereen die een manier had om uit de staatsruif te eten ging dat doen, dat betekende immers een gegarandeerd inkomen, zeker naarmate de (reëele) economie verder wegzakte’.

De duivelse details
Het Verdrag van Parijs is een diplomatiek gezien kunstig in elkaar gebricoleerd document waaraan niemand aanstoot kan nemen. Ook verplicht het niemand (behalve de EU) tot iets, waardoor iedereen wilde tekenen en bovendien de kans kreeg te scoren als ‘wereldredder’. Oef, net op tijd, het was alweer 5 voor 12.

Zo meldt Politico hoe in de laatste nacht van de onderhandelingen het woordje ‘shall’ per ongeluk in de tekst stond terwijl dit voor de VS ‘should’ moest zijn. Tja, in die nachtelijke uitputtende onderhandelings-veldslagen wil er nog wel eens iets tussendoor glippen. De VS dreigde op te stappen, ‘shall shall be should’ anders zijn we weg.

Het lijkt onbeduidend maar het is in de diplomatieke wereld een mega-verschil. ‘Shall’ is voor de VS wettelijk bindend en moet daarom geïmplementeerd worden in de nationale wetgeving. Dat moet in de VS via de Senaat en die had al beloofd dat te killen, het einde van het verdrag voor de VS. ‘Should’ is vrijblijvend en doet geen politieke pijn. Volgens Politico deed de Franse onderhandelaar Fabius dat diplomatiek heel slim door dat er in de laatste plenaire zitting even als typefoutje door te drukken. Niemand protesteerde; velen zullen het niet eens gemerkt hebben.

Het Brusselse lustoord
In de Brusselse bubbel zal men nog wel een tijdje in staat zijn om de werkelijkheid buiten de deur te houden, net als in het oude Rome. Ik sprak onlangs een energie-lobbyist, een technisch zeer onderlegd persoon. Hij werkte vele jaren voor de kernenergie lobby maar vond al die jaren vooral gesloten deuren en dichte oren (‘many years banging our head against the wall’). En dat terwijl naar zijn zeggen hij een ‘hoog-technische, zeer deskundige en welwillende bedrijfstak vertegenwoordigde met een mooie en nuttige technologie voor Europese welvaart’. Frustratie straalde uit zijn ogen.

En ook nu weer, zo meldde hij. Als je de deur op een kier hebt om politici over energie te spreken moet je heel voorzichtig zijn met kritiek op het huidige beleid anders is de deur weer dicht. Renewables zijn nog steeds de troetels, lees ook de plannen voor de Energy Union. In het toekomstige beleid voor de energie’markt’ van de EUSSR is het een en al halleluja voor hernieuwbaar. Leve de subsidiemarkt dus..

Maar wat is nu de consequentie van ‘Parijs’?
Heel erg lang kan het feest toch ook niet duren. Het vieren van het redden van de virtuele wereld zal ingehaald worden door de achteruitgang van het echte Europa. Meer en meer landen zullen ook hun eigen weg qua energie gaan kiezen, afhankelijk van de nationale politieke machtsverhoudingen.

Feitelijk gezien was er al een verzwakking van de verplichtingen in Europa omdat het percentage hernieuwbaar na 2020 niet meer per land maar ‘gemiddeld voor Europa’ is. Dat hield de Oost-europese landen met Polen aan boord. Met zo’n gemiddelde kan elk land denken: dat doet de ander wel. En daarmee ligt het probleem op het Europese bordje waar niemand zich dan meer verantwoordelijk voor voelt. In feite is hetzelfde nu gedaan voor het Verdrag van Parijs. Er is geen verplichte reductie per land afgesproken, alleen een streven naar ‘algehele verlaging’. Boterzacht dus.

Engeland heeft een week na Parijs de groene subsidies al verder gekort. Wat doet Nederland met het energieakkoord en wat gebeurt er met de Energiewende?

De onbetaalbaarheid van het subsidiebeleid voor hernieuwbare energie zal in het kwakkelende Europa steeds duidelijker en nijpender worden. Burgers zullen hopelijk in de gaten krijgen dat met name zij  opdraaien voor de kosten. De politiek zal zich hier vroeg of laat aan moeten aanpassen, ofwel geleidelijk en onopvallend, ofwel zal bij hardnekkig volhouden de bom barsten.