Het klimaatdebat is in mijn optiek meer een debat over opinieklimaat. Wat mag volgens de dominante macht wel en niet de geaccepteerde opinie heten waarmee je politiek gezien mag worden. En wat niet. En wat is de officiële versie van de geschiedenis. Daarom nu een post over de dictatoriale en moorddadige kant van seculiere heilstaten.
Van tijd tot tijd komen anti-theisten hun waarheid verkopen als hogere beschaving via Facebook. Laatst kwam deze voorbij, zo’n ‘wijze man’ die wil beweren dat de wereld beter af is zonder godsdienst. Waarbij hij Koran-koppensnellers meteen maar even op 1 hoop veegt met Benedictijnse monnikken die bidden, werken, en lekker bier brouwen.
De wereld was mooier zonder Atheisme
Dat mag. We leven in een land met vrijheid van de zelfde seculiere meningsuiting. En wie niet van die vrijheid gebruik maakt heet al snel radicaal en gek, die kun je niet serieus meer nemen, die mag niet meer aan het gesprek deelnemen, op het schoolplein meedoen. :-)
Maar iedereen met enige kennis van de geschiedenis van het secularisme weet wel beter. Een reageerder kwam met deze link naar ‘Death by Government’, van RJ Hummel. Die heeft een optelsom gemaakt van alle moorden die zijn gepleegd uit naam van het Statisme, een seculiere filosofie waarin Vadertje Staat op alle terreinen van het mensenleven het beste weet voor ons. Een staat die -bij wijze van spreken- zelfs het ideale klimaat kan regelen via internationale afspraken.
Hij komt op tenminste 170 miljoen moorden in de 20ste eeuw alleen. Waarbij anti- en atheistische regimes toch wel de kroon spanden in afgelopen eeuw. Wat zou de wereld toch beter zijn zonder atheisme….:-)
Onschuldige kruistochtjes
Daarbij vallen die paar kruistochtjes in het niet. Die 11 aanvalsoorlogen door kruisridders op Mohammedaanse agressie in het door hen platveroverde Byzantijnse (= eerder nog christelijke) Rijk. Zie in dat verband ook historicus Emmet Scott, schrijver van ‘Mohammed and Charlemagne Revisited.
Het valt mij op, dat het woord ‘Nazi’ slechts met fluwelen bloghandschoenen gehanteerd mag worden in opinieland. Het is alleen tegenstanders van de PVV/Donald Trump/Policor-klassenvijanden geoorloofd deze kwalificatie vrijmoedig te gebruiken. Maar als we dus puur het aantal lijkjes als parameter van slechtheid hanteren: is het scheldwoord ‘communist’ dan niet veel erger? En zo nee, welk historisch revisionisme ligt hieraan ten grondslag? Komt dat, omdat vele kinderen van ’68 zowel met Mao als de Sovjet Unie dweepten? En mensen blijven zich vastklampen aan de liefdes van hun jeugd, omdat dit weer dat gevoel van jeugdigheid oproept.
Laatst in Elsevier sprak- ik meen Gerry van der List- over de ongewisse uitkomst die ons huidig experiment met een seculiere staat brengt. Omdat alle kerken nu zijn leeggejaagd. In een seculiere consumptiestaat is de ideologie van zelfoptimalisatie (= succesvoller concurrentie met anderen om status en consumptiemiddelen) immers de officiele heilsleer geworden, de jacht naar ‘Het Geluk’ met Brave New World-achtige trekken.
Historisch revisionisme
Maar is die bewering – seculiere staat als historisch uniek experiment- ook geen vorm van historisch revisionisme? Immers, al ruim 2 eeuwen zien we vormen van experiment met een seculiere danwel anti-theistsiche heilstaat. En ze monden steeds uit in massamoord. Bedenk dat nationalisme ook een seculiere heilsleer is. Ik lees nu net een fantastisch boek, Reis naar het einde van de nacht van Louis Ferdinand Celine, als frontsoldaat in de Eerste Wereldoorlog. Zo beschrijft hij het ‘Verlichting’-project.
De filosofen, mag ik je daar nog attent op maken nu we ’t er toch over hebben. Die zijn ermee begonnen het brave volk van alles wijs te maken. Het volk dat alleen zijn catechismus kende. Ze zouden ’t wel opvoeden, beweerden ze. Nou, Ze hadden heel wat waarheden te onthullen. Prachtige! Frisse! Schitterende! Je duizelde er van! Zo is’t helemaal! Daar gaan we allemaal voor sterven! ’t Volk wil alleen maar sterven! Zo zijn de mensen nu eenmaal. Leve Diderot! hebben ze gebruld en toen ‘Bravo Voltaire!’ Dat zijn nog eens filosofen! En ook leve Carnot, die zo mooi overwinningen in elkaar kon knutselen! En leve idereen! Dat zijn tenminste knapen die ’t brave volk niet in onwetendheid en bijgeloof laten verrekken!
……
Danton stond niet voor Jan Lul zo mooi te praten. Met wat gebrul, dat zo raak was dat je ’t nu nog hoort, had hij in een handomdraai ’t brave volk gemobiliseerd! En dat betekende ’t eerste vertrek van de eerste bataljons ge-emancipeerde bezetenen! De eerste stemmende en vlagdronken klootzakken die Dumouriez met zich meevoerde om zich te laten doorzeven in Vlaanderen!
Boek= Beuk= Boom
Boeken zijn vernoemd naar Buch, de beuk, een boom dus. Dit vanwege de bast van de beuk die werd gebruikt in de Middeleeuwen voor boeken. Die vlucht in beukenbast kan te maken hebben met de handelsblokkade die dankzij de Mohammedaanse belegering van het Byzantijnse Rijk ontstond, waardoor geen papyrus meer gebruikt kon worden. De mythe van de ‘achterlijke’ Middeleeuwen is ook deels een vorm van historisch revisionisme, gemotiveerd vanuit anti-clericale sentimenten.
Mede dankzij 1000 jaar belegering van Europa door de Islam werd- aldus Emmett Scott- de geletterde elite gedwongen over te gaan op het veel kwalitatief hoogstaander maar veel duurdere perkament van dierenhuiden. Per 8 pagina’s had je 1 schaap nodig. Het beste maar ook dure papier waarmee de uitvinder van de boekdrukkunst werkte- Gutenberg- kwam uit Italië.
Lees James Hannam en ‘Gods Filosofen’ over hoe de kloosters en kerk bijdroegen tot de theorievorming van wat later de moderne wetenschap werd.
Hoe meer je kortom leest buiten de canon van het historisch revisionisme dat vanaf de lagere school en later er werd ingeramd, hoe meer vraagtekens je bij die canon gaat stellen. Dat is een spannende ontdekkingstocht, waarbij je al snel dingen ontdekt die anderen aanstootgevend vinden.Boeken bevatten alvast vaak beter uitgewerkte gedachten dan een spelletje met Philip Freriks dat de Publieke Omroep ons trakteert. Om de illusie te verkopen dat de seculiere consumptiestaat het summum van beschaving is.
En dat ‘doen als iedereen’ het summum is.
https://www.youtube.com/watch?v=ArioNBfikFc
Zonder God is alles geoorloofd
Hoewel je toch een beetje moet doen als iedereen, wil je tenminste iemand van iedereen overtuigen. Omdat men je pas wil aanhoren na het toekennen van autoriteit. Vergelijk het met iemand die roept dat hij een afkeer van geweld heeft. Maar die ook geen machtsmiddelen heeft om deze uitspraak tot KEUZE te maken, in plaats van een lot. Een bonkenrekje zonder gevechtstraining die van geweld afziet en zichzelf daarop voorstaat.
Dat maakt indruk….:-)
Daarom geldt ook, dat Christus zijn doorbreken van de cirkel wraak-tegenwraak via kruisiging/zelfopoffering geen waarde heeft, wanneer hij niet de macht had gehad iets anders te doen. Dan was het gewoon een verliezer van Het Lot. Geen zoon van God.
De zwakte van veel godsdienst-verdedigers is dus de zelfde van de godsdienst-aanvallers: zij gaan uit van het zelfde multi-cultidogma dat christenen bestrijdt. Door het voor alle religies op te nemen, alsof je dan toleranter lijkt. Die totalitaire tolerantie, een vorm van nihilisme en waarden-nivellering, is de moraal van de seculiere heilstaat. Deze heeft daarmee het christendom van haar exclusiviteit beroofd. En daarmee ook van iedere claim op (liefde voor) waarheid.
Een gebrek aan liefde voor waarheid, dat is de definitie van bullshit: No concern for truth. Dan telt alleen nog de stelling met de meeste macht in handen.
Maar laten we ook praktisch blijven. Met God’s personeel heb ik nu ook niet direct de meest verheven ervaring. Laten we het hierop houden: wie met geweldsvormen/dwang zijn geloof oplegt, overschrijdt de grens van de mens.
Heb net “Het bedrog van Rome” uit van Maurits Prins. Verpletterend!
Elite heeft altijd graag gebruik gemaakt van godsdienst en ideologie om eigen geluk en welvaart veilig te stellen cq te vergroten en daarvoor te moorden. De ene godsdienst/ideologie leent zich daarvoor beter dan de andere. Kritisch hierop reflecteren wordt bemoeilijkt doordat niet gediscrimineerd mag worden op grond van godsdienst. We zouden al een stuk beter af zijn wanneer we dat wel gaan doen.
Aan de elite valt als verschijnsel weinig te veranderen. Het lucht op die zo nu en dan uit te roeien. In Nederland kan dit aanstaande zijn wanneer de bevolking er van doordrongen wordt dat wij door kleptocraten e.d. lieden in Den Haag geregeerd worden. Daarna is Brussel aan de beurt. Gedenk de opstand in de 16de eeuw tegen de Brusselse uitzuigers en profiteurs. Dit lijstje kan ad libitum worden aangevuld. Je komt er nooit klaar mee. Van de ene moordpartij komt de andere.
Alternatief: bemoei je nooit met politiek, kijk niet naar de TV, lees geen kranten, maak selectief gebruik van internet, leef in de schaduw en zorg op een fatsoenlijke manier voor jezelf en wie jou lief zijn. Advies van Epicurus, die levend zo’n 3 eeuwen voor Christus alles wat belangrijk is al wist.
Er zijn vele redenen om oorlog te voeren: belediging, gebiedsuitbreiding, water, energie, godsdienst, enzovoorts. Hoe je het atheïsme kunt opvoeren als inspiratiebron en/of oorzaak om oorlog te voeren is mij niet duidelijk. Ik heb altijd gedacht dat Hitler werd gemotiveerd door het zoeken van Lebensraum, haat jegens Joden en nog zo wat zaken, maar dat zijn(?) atheïsme een belangrijke trigger was moet voor mij nog bewezen worden. Bovendien denk ik dat Stalin en Mao door machtswellust gedreven werden. Iedere tegenpartij (ook orthodox christenen) moesten er aan geloven. Maar ook tegenstrevende atheïsten voor zover ik weet. Ik heb weleens gelezen dat je moet uitkijken voor mennen met een snor, want Hitler en Stalin hadden er een. Dus Zypke, wat is jouw punt?
Al die doden waren/zijn mensenwerk. Geloof is ook mensenwerk; dus onderscheid tussen uit naam van het geloof of uit naam van de seculiere staat is een fictief onderscheid.
Ideologieën die het paradijs op aarde beloven, verliezen het altijd van geloofsideologie omdat de belofte/beloning na de dood verwacht beloofd wordt. Daarom houdt geloof als ideologie, en mensenverzinsel, het zo lang vol.
Het klootjesvolk weet het niet meer. Ze volgt de meest succesvolle propaganda die een heilstaat beloofd, maakt niet uit of deze beloofde utopie bij voorbaat tot machtsmisbruik en onvrijheid leidt.
@Cornelis van den berg, en daarmee was Epicurus inspirator van de christelijke kloostertraditie
Hartelijk dank voor je inzicht
Laten we het dan zo samenvatten allen? Ideologie + Staatsmacht= ellende
Waarbij je geinstitutitonaliseerd geloof (een set dogma’s die geloof tot ‘zekerheid’ moeten maken) ook als ideologie kunt gaan zien.
@Marjan, de Da Vinci Code was ook een reuze spannende B-film, en heeft het plebs toch weer het gevoel gegeven dat ze plots over de katholieke kerk konden meepraten
Seculier betekent ontkerkelijking.Scheiding van kerk en staat heet laïciteit.
Het volk heeft godsdienst nodig.Napoleon heeft het geloof teruggegeven omdat er anders niet te regeren valt.Dit zal hij vast zelf bedacht hebben of anders Machiavelli’s Il principe gelezen hebben.
Overigens voor Stalin zei Karl Marx al:Godsdienst is opium van het volk.
Doelde u niet op het stuk van Hans Hillen (Elsevier 48, 28/11/2015), gebaseerd op zijn boek God Vergeten? In de brievenrubriek reageerde ik daarop met mijn variant op Voltaire: “Quoique Dieu n’ existe pas, il faut l’inventer,” waar de redactie zo vriendelijk was een Nederlandse vertaling achter te zetten.
Het ligt gewoon aan ‘de mens’. Die moet door het leven met de vloek van het godvormig gat. Dat gat, daar moet iets in. Je moet het begrip godsdienst gewoon iets ruimer nemen en je weet alles.
Volgens mij geloofden Stalin noch Hitler ook niet in buitenaards leven. Kun je dus stellen dat het niet geloven in buitenaards leven de oorzaak is van de moorden?
Atheïsme is geen ideologie.
Het grote verschil tussen het geloven in Sinterklaas en het geloven in een Opperwezen is dat het geloof in de eerste slechts tot de prille jeugd beperkt blijft. Helaas maakt de niet aflatende religieuze hersenspoeling van het kind ook na z’n prille jeugd religie tot een onuitroeibaar kwaad. De suggestie dat het niet geloven in het sprookje van een opperwezen (het atheïsme) zou leiden tot massamoorden is even onzinnig als de vaak gehoorde bewering dat moraliteit zonder een God niet kan bestaan.
Wie weet nu wat bedoeld wordt met “depraved nationalist regime” in uw eerste kadertje, met de ruim tien miljoen doden? U refereert denk ik naar het regime van de Chinese nationalist Chiang Kai-Shek (zie ik na enig speurwerk bij Hummel), maar dat zal de lezer veelal niet duidelijk zijn.
Godsdienst zie ik als een bijproduct van ons bewustzijn. Een belangrijk aspect van godsdienst is “firewall tegen angst” . Godsdienst heeft een antwoord op vragen over het onbekende, het levert gemoedsrust. Andere geloven of ketters slaan gaten in die zekerheid en moesten dus dood. Bij voortschrijdende wetenschap schuift de grens met religie op. Donder en bliksem is nu meteorologie. Ziekten en plagen biologie.
Gemoord werd op religieuze gronden maar ook uit de overtuiging van een superieur economisch model. De eco beweging heeft in de kern ook onprettige eigenschappen : het redden van de planeet mag best wat offers kosten. Dat is ook fascisme: vermeend groepsbelang voorop, individuele rechten vertrapt.
@Anton Smit, goede vraag. Het zou echter wat mij betreft ook naar ieder nationalistisch regime kunnen verwijzen dat verantwoordelijk is voor het massaal laten slachten van bataljons soldaten met ‘de vlag’ als agitatie-middel, te beginnen bij Napoleon, culminerend in de zinloze Eerste Wereldoorlog met haar loopgravenstrijd
@Wout, aah daar is de eerste slordige denker al die zijn filosofisch amateurisme met hoger inzicht verwart en dus even een internetdrol komt leggen.
Hitler was niet alleen fel anti-christelijk maar ook een scientist, aanhanger van de filosofie dat DE wetenschap op alle vragen van de Partij antwoord zou kunnen geven, hij geloofde in de ‘consensus’ van die tijd, namelijk dat de geschiedenis zich in sociaal darwiniaans perspectief liet verklaren in rassenstrijd. Combineer die ideologie met kolonialisme et voila: lees ‘De Spiegel van het Westen’ van Jean Louis Vullierme
Stalin geloofde- althans voor de vorm- het Historisch Materialisme, waarbij de Betere Wereld aanbreekt door al het Oude te verwoesten inclusief het christendom. Hij hing een ideologie aan
Dus Wout, lees je eerst in en kom pas weer terug als je Vullierme uit hebt. Het is irritant om met mensen te moeten confereren die significant dommer zijn maar dat van zichzelf niet bewust willen zijn. nee die zelfs een positief zelfbeeld hebben OMDAT ze zo dom zijn
@Chris Schoneveld, voor je sleetse atheisten-cliches herhaalt die louter je persoonlijke profilering dienen, lees eerst Utopia and Gospel, het proefschrift van Jaap Hanekamp, verdiep je in de honderden literatuurverwijzingen en kom dan nog eens weer
Dat een mens van jouw leeftijd nog zulke puberale noties van godsdienst heeft. Gelukkig heb je meer verstand van energie.
Wat ben je weer rancuneus aan het reageren. Verwijzen naar autoriteit is geen substitutie voor een goed tegenargument. Ik ben mans genoeg om mijn eigen redenering sluitend te maken. Jij raakt toch ook niet onder de indruk als ik, om m’n gelijk te halen, verwijs naar wat Christopher Hitchens, Sam Harris, Richard Dawkins en Daniel Dennett hier over zeggen? Als zoon van een dominee heb ik voldoende achtergrond om een gefundeerde eigen mening te hebben over dit onderwerp. Een zeldzame discussie tussen deze vier bekende atheisten die ik noemde kun je hier volgen:
https://www.youtube.com/watch?v=n7IHU28aR2E
Ik ken hun werk, wat wil zeggen, ik heb Dennett en Dawkins gelezen en beschouw ze als derderangsfilosofen, waarbij ik Dawkins wel goed vind zolang hij zich bij zijn vak houdt: biologie (zie bv the Ancestors Tale) Ik meen in jouw inderdaad een teleurgestelde domineeszoon te herkennen die in zijn puberteit of iets later zich daarvan afkeerde. Het is nooit te laat om weer eens verder te kijken….Dus, nogmaals, lees het proefschrift van Jaap Hanekamp, daar is niets rancuneus aan, dat proefschrift
Wat aanmatigend om te denken dat je mijn jeugdervaringen denkt te kunnen psycho-analyseren. Het is juist mijn vader’s wetenschappelijke benadering van de theologie (hij was hoogleraar) dat mij de geestelijke vrijheid gaf om te kiezen voor het atheïsme. In mijn opvoeding zat dus geen religieuze hersenspoeling waar ik me tegen hoefde af te zetten.
Mooie blog weer Rypke! Verrassend inzicht.
In 2010 heb ik eens een artikeltje geschreven op het Open Podium van De Dagelijkse Standaard. Daarin betoogde ik, met enige argumentatie, dat elk mens in weze religieus is. Ik kreeg werkelijk een storm van kritiek over mij heen, hoe ik het in mijn hoofd haalde!
Maar mijn punt is nu niet AGW-adepten alsnog als religieus te bestempelen. Volgens mij is een achterliggende oorzaak, waarom seculiere onverschilligheid zo gevaarlijk is, dat religieuze gevoelens totaal ontkend worden. Wanneer je stelt dat religie overbodig is, dan maak je mensen naar mijn idee tot gevoelloze wezens, misschien wel psychopaten. Alles is beredeneeerbaar en verklaarbaar. De moraal gaat uit van ratio en die is meedogenloos.
Dank Tije, daar heb je een punt: door een stukje wezenlijk verlangen van mensen weg te verklaren, haal je ook een stuk menselijkheid misschien wel weg
Maar tegelijk heeft men dan een blinde vlek voor de eigen irrationaliteit, vaak met beroep op de ratio.
Zo kon het vergelijken van mensen met dieren en toepassing van Darwin ook tot rechtvaardiging van racisme leiden en zelfs als echte wetenschap, met de Pygmee als missing link tussen aap en Victoriaanse ubermensch
Rypke, ik denk dat je toch een heldere tweedeling zou moeten maken tussen eerst de Verlichting en daarna de Romantiek. Het eerste heeft naar mijn idee een solide basis gelegd voor de grote mate van vrijheid en vooruitgang -ook al is deze met horten en stoten tot stand gekomen- waarin wij nu leven. Dan heb ik het niet over een of andere heilstaat, maar over de relatief lange periode dat wij in vrede leven en de erkenning van de universele rechten van de mens. Toegegeven, nog lang niet overal in de wereld worden deze grondrechten beschermd, maar ze geven wel degelijk de basis voor een maatschappij waarbinnen mensen met verschillende overtuigingen kunnen samenleven.
Mind you, dat wil niet zeggen dat ik een cultuurrelativist ben. Verre van dat. Maar de Verlichting heeft ons in heel veel opzichten als mens heel veel verder gebracht.
Er is naar mijn idee in ieder geval een tweetal oorzaken aan te wijzen waarom er na de Verlichting een aantal ideologieën is ontstaan dat voor zulke moorddadige uitwassen zorgde.
Allereerst was er Rousseau. Rousseau bestempelde de mens in essentie als goed. Door slechte externe factoren zou de mens uit een soort noodzaak tot slechte dingen worden gedwongen. Door honger ging hij stelen, door armoede ging hij roven en door allerlei ideeën kon hij worden gecorrumpeerd. En juist omdat Rousseau de mens in essentie goed verklaarde, lag de schuld van zijn slechtheid altijd buiten hemzelf. Verander de externe factoren en de mens doet vanzelf weer goed. Ziehier de kiem van de gedachte van de maakbare samenleving. Pol Pot was overigens in grote mate geïnspireerde door Rousseau.
Een tweede oorzaak is gelegen in de periode die op de Verlichting volgde: de Romantiek. De ‘Volksaard’ werd ‘ontdekt’ door denkers als Herder. Marx vond zelfs een hele klasse uit die -geheel in lijn met Rousseau- na een stevig moordpartijtje wel dat utopia zouden brengen. Op Herder volgden Heidegger en Hitler, op Marx volgden Lenin en Mao. En daarop voortbordurend ontstond het cultuurrelativisme van Clause Lévi-Strauss.
Ik zie de Romantiek als een slechte opvolger van de Verlichting. Als deze periode je interesseert zijn de werken van Andreas Kinneging of Alain Finkielkraut wellicht interessant.
Toch kun je niet voorbij gaan aan de grote denkers van de Verlichting. Zelf ben ik in veel opzichten een Kantiaan. Kant was bij uitstek een filosoof van de Verlichting. Zijn Categorische Imperatief stelt mij ertoe in staat om tot een algemene autonome humanistische moraal te komen. Daar heb ik geen Godsbegrip voor nodig. En ja, er zijn atheïsten die het natuurrecht aanhangen.
Tot slot nog de bemerking dat atheïsme zelf geen reden is geweest voor alle moorden die de Verlichting in de schoenen wordt geschoven. Er was altijd een aanvullende ideologie nodig om tot die moorden te komen.
Jeroen, dank voor je waardevolle bijdrage en ik vind het knap als je- zoals Kant ook zijn bedoeling was-door hem laat inspireren om een godloze ethiek na te leven. Zelf kom ik daar mijn bed niet voor uit, ik vind het mooi bedacht maar het raakt mij niet als mooie muziek.
Je komt voor levensbeschouwing die inspireert wat mij betreft toch op een ander nivveau dan cognitief binnen, meer in de zin van persoonlijke ontmoeting met ontroering (als bij mooie muziek, of wanneer je kind wordt geboren). Vervolgens zoek je daar een (denk)traditie bij om het substantie te geven
Robespierre liet zich ook door Rousseau inspireren, hij heeft idd een kiem gelegd
Mijn ergernis gaat ook vooral uit naar puberaal ressentiment-atheisme, rustige en doordachte atheisten met argumenten kan ik vaak beter mee door een deur dan vele gristenen en mensen die geloof met goedgelovigheid verwarren
-Alain Finkielkraut zet ik op mijn verlanglijst, van Andreas Kinneging heb ik al een stukje praktische filosofie gepikt. Hij ging naast denken gewichtheffen, voor het evenwicht tussen hoofd en lichaam. De Abdij met mijn dojo is daar losjes op gebaseerd, en morgen komt de bokspaal binnen. Lekker rammen!
Het geloof in de huidige staatvorm is ook een geloof. Democratie hoort daar ook bij.
Ik dacht toen ik de kop las dat je het meest gevaarlijke bijgeloof van larken rose had gelezen. Alleen het getal klopte niet het 262 miljoen vorige eeuw.
Ik heb de link bijgevoegd.
http://achterdesamenleving.nl/wp-content/uploads/2014/09/Het-meest-gevaarlijke-bijgeloof-11.pdf
Een paar filmpjes
https://www.youtube.com/watch?v=VHpkQZErm7g
https://www.youtube.com/watch?v=P772Eb63qIY
https://www.youtube.com/watch?v=t5FNDRgPOLs
Thomas Mann schreef het al in De Toverberg, is’t niet Rypke?
@Solonedinges nogwat: aub reageer onder je eigen naam: wel een goed punt. De Toverberg is een prachtige illustratie van de zuiverheids-ideologie en Europese krankzinnigheid. Honderden pagina’s lang ieder kwaaltje tot in detail verzorgen in de zuivere berglucht, ‘oh, nou zelfs het sigaartje smaakt me vandaag niet, wat is er toch’.
En vervolgens jaagt Mann in de laatste pagina’s al die zorg de dood van de loopgraven in van de Eerste Wereldoorlog, om de krankzinnigheid van de seculiere cultuur te illustreren. Tenminste, dat was voor mij zijn boodschap, met enkele alinea’s alle honderden pagina’s daarvoor in het belachelijke trekken
Heil Gregorius ;-)