Kees de Groot.
Een gastbijdrage van Kees de Groot.
Eind januari verscheen op de website “Whatsupwiththat” een interessante grafiek, die hierboven te zien is.
Die grafiek toont allereerst duidelijk het falen van de klimaatlobby. Immers, sinds die lobby in begin jaren negentig actief werd, is het gebruik van fossiele brandstoffen wereldwijd met meer dan 50% toegenomen.
Nog interessanter is om eens uit te rekenen wat de wereld nog te doen staat als de ambitie zou zijn om het gebruik van fossiele brandstoffen in het jaar 2050 met 90% terug te brengen.
We weten hoeveel dagen we nog hebben tot dat magische jaar: minder dan 12000! We gebruiken nu volgens het ‘International Energy Agency’ ~ 11000 miljoen ton olie -equivalent aan fossiele brandstof per jaar.
Dus moeten we vanaf vandaag tot 2050 elke dag bijna 1 miljoen ton olie-equivalent minder gebruiken dan de dag ervoor.
Als we ons huidig energiegebruik willen handhaven, moet er op onze aarde:
òf elke dag een kernenergie centrale van 1500 MW vermogen worden bijgebouwd
òf elke dag 14 miljoen zonnepaneeltjes van 295W worden bijgeplaatst
òf elke dag 1500 nieuwe windturbines van 2MW worden geplaatst.
Een mengsel van elke dag een kerncentrale van 500 MW, 500 molens van 2 MW en 4,7 miljoen zonnepanelen van 295W mag ook.
Indien Nederland met 0,7 % van het wereld ‘BNP’ in de pas wil blijven lopen hebben we de keus uit:
- Of we bouwen elk jaar 3,8 kerncentrales met elk een vermogen van 1 GW.
- Of we zetten jaarlijks 3832 nieuwe windmolens neer van 2 MW.
- Of we installeren jaarlijks 35 miljoen zonnepanelen van 295 W.
Wel moet dan daarnaast nog even wat andere problemen worden opgelost, waarvan ik er twee noem:
-Voor de niet-vraag-gestuurde wind en zonne-energie moet veel energie buffercapaciteit worden gebouwd, tegen onbeschrijfelijk hoge kosten.
-Voor de luchtvaart moet een nieuwe brandstof worden bedacht. Biobrandstof spaart geen CO2, dus het moet wat anders zijn.
Het is jammer dat een econoom als Ed Nijpels of een fysicus als Jan Terlouw die beiden tijdens hun universitaire studie geleerd hebben kwantitatief en rationeel te denken, nooit uitgelegd hebben welke concrete maatregelen nodig zijn om de energietransitie tot stand te brengen en wat die maatregelen onze maatschappij zullen gaan kosten
De economie is 100 % energie gedreven. De vraag naar fossiele energie stijgt alleen maar door bevolkingsgroei, internet en data.
Hernieuwbare energie bestaat niet .
In een interview met Newsweek van 2015, formuleert de beroemde wetenschapper James lovelock de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen als volgt:
” He contends that the end of the world as we know it began in 1712, the year the Devonshire blacksmith Thomas Newcomen invented the coal-powered steam engine. It was the first time that stored solar energy had been harnessed in any serious way, with effects that now “grip us and our world in a series of unstoppable events. We are like the sorcerer’s apprentice, trapped in the consequences of our meddling”.
http://www.breaulesswatts.nl
Beschouw fossiele brandstoffen als moeder(aarde)melk. Het kindje groeit er van, wordt volwassen en moet zijn eigen kostje opscharrelen.
Zonder kolen, olie en gas geen thorium centrales laat staan straks de compacte fusie reactortjes die onze schepen en treinen gaan aandrijven.
https://en.wikipedia.org/wiki/Georgia_Nuclear_Aircraft_Laboratory
“Een mengsel van elke dag een kerncentrale van 500 MW, 500 molens van 2 MW en 4,7 miljoen zonnepanelen van 295W mag ook.”
LOL …
Inderdaad ! .. bijna niemand van de groenachtige zeloten denkt op die manier over “het probleem” .. er zijn er wel enkele, en die komen dan natuurlijk tot dezelfde conclusie als wij, maar voorlopig zwijgen ze daarover als vermoord omdat dit hun RIJKELIJKE verdienmodel niet ten goede komt ..
(en dat blijft altijd en overal een krachtige reden om iets te zeggen en iets anders te doen ..)
Om dit een beetje te kaderen:
Het energiegebruik stijgt globaal inderdaad
https://gailtheactuary.files.wordpress.com/2015/06/world-energy-consumption-by-part-of-world-2014.png
Maar als je kijkt naar Europa, dan blijkt dat wij minder energie nodig hebben, en dat de piek zo’n 10 jaar geleden was. Sins de jaren ’80 was er nog een lichte stijging, maar nu is er duidelijk een daling ingezet.
https://gailtheactuary.files.wordpress.com/2015/06/euorpean-union-energy-consumption-by-fuel-2014.png?w=640&h=386
Voor zover ik weet is het niet de bedoeling om “fossiel uit te bannen”. Zelfs in Europa verwacht men dat in 2050 nog steeds een deel van de energie van fossiele brandstof zal komen. En het is gewoon retorische “groupsthinking” om te spreken over “onbeschrijfelijk hoge kosten”.
Dat het energieverbruik van de euro-zone zakt is ontegenzeggelijk waar Henk.
Maar zou dat niet komen omdat we onze “maak-industrie” voor een substantieel deel hebben uitbesteed aan China?
Als je https://data.worldbank.org/indicator/EG.USE.PCAP.KG.OE gebruikt, dan zie je dat het verbruik van China enorm begint te stijgen z’n twee jaar voordat het bij ons duidelijk begint te zakken.
Als bovenstaande daadwerkelijk met elkaar te maken hebben dan is ons verminderde energieverbruik een gevalletje van leugens, grote leugens en statistieken.
Ik denk dat de daling over de genoemde recente jaren vooral veroorzaakt is door de economische recessie.
Het zou me niet verbazen als het energiegebruik ondertussen weer stijgt.
Leo en Peerke, in plaats van zomaar wat te veronderstellen, zou je het ook eens kunnen opzoeken voordat je reageert:
https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/final-energy-consumption-by-sector-9/assessment-1
Het is niet alleen de industrie die in vergelijking met 2006 minder energie gebruikt, maar ook “services”, “housholds”, “transport”, “services”,…
Je hebt gelijk Henk. Uitsluitend de maak-industrie nemen was geen doordachte zet van mij.
Maar de gedachte erachter was deze:
Wanneer we tegenwoordig in ons huis heel hard “China!” roepen, dondert zo’n beetje de helft in elkaar. Het is gewoon idioot wat voor enorme hoeveelheid Chinese produkten we in huis hebben. Vaak arbeids- & energie intensief spul wat we voorheen niet konden/wilden kopen omdat westerse makelij te duur was.
Nou zijn al die goederen gemaakt met Chinese energie en de halve wereld rondgesjouwd.
Dan vraag ik me af:
Ons europese energieverbruik daalt licht. Da’s mooi in de statistieken te zien.
Maar hoeveel energie gebruiken wij in china om onze spullen te laten maken? Is de kans niet aanwezig dat wij eigenlijk nét zo veel of nog meer energie verbruiken dan in 2004? Want een deel van onze energiebehoefte verplaatst hebben naar China of andere goedkope Aziatische landen? En daarmee schrikkelijk schijnheilig zitten te doen over ons “zakkende” energieverbruik?
De politieke partij die het lef heeft om bij de volgende parlementsverkiezingen dit soort waarheden over dit onderwerp te ventileren en de realiteit verkondigt in plaats van overal “tegen” te zijn heeft in elk geval de aanhang van dit forum voor 97% achter zich staan. Het is haast niet te bevatten dat de klimaat bevlogenen zo geïndoctrineerd zijn dat ze dit soort rekensommetjes domweg negeren, de genoemde Jan Terlouw en Ed Nijpels voorop. Dat het bedrijfsleven dit waanzinnig interessante verdienmodel niet zo maar laat gaan snap ik nog wel, maar het gros in het publieke domein zou beter moeten weten.
We hebben aan het eind van RutteIII in 2021 elf jaar “klimaatbeheersing” door Rutte er op zitten. Mag dat genoeg zijn!
Zijn persoonlijke politieke ambities hebben geleid tot de effectloze politiek ideologische dwaalrichting die klimaatbeheersing heet en tot het succesvolle multinational-verdienmodel heeft geleid dat klimaatbeheersing heet.
Dat Rutte-verdienmodel voor energie-multinationals en aandeelhouders in klimaatalarmisme is 100% gebaseerd op eco-belastingen/subsidies en energiekosten verhogingen door energieleveranciers, negatief voor de economie en de burgers met de midden en lage inkomens.
De verwachte 500 € miljard energie-transitie investeringen in NL (de komende 30 jaar) voor die klimaatbeheersing zijn puur weggegooid geld, met een “klimaatwinst” van slechts 0,0003 grCelcius, dit dus volgens RutteII-kabinet-klimaatminister Sharon Dijksma.
We mogen dan in zwaar debat zijn over historische CO2-temperatuur-data manipulaties, ambtelijke klimaat-angstgrafieken en over de climate change sinds de laatste ijstijd – en de (on-)klimaatgevoeligheid voor CO2 – over de verspilling van belastinggeld en lastenverhogingen voor de consument kan zoals bewezen géén misverstand bestaan.
Verspild klimaatgeld en moeite, negatieve economische en koopkracht effecten!
Laat dat inzet zijn voor de volgende kabinetsverkiezingen!
Prettige lokale stemkeuze vandaag! Ik stem op de lokale partij die windturbines binnen de gemeente weigert.
Afgelopen maandagavond woonde ik een door Elsevier georganiseerde lezing bij van Shell CEO van Beurden over de energievoorziening.
Opvallend: van Beurden sprak langdurig over zijn -eenvoudige- afkomst en de kolenkachel van zijn ouderlijk huis. Vervolgens hoe gas het leven veraangenaamde. Een lesje geschiedenis dus, Daarna beklemtoonde hij dat de wereld voor een grote opgave staat (de opwarming tot 2 graden C. te beperken) en dat dit alleen mogelijk is als overheden burgers en bedrijfsleven samenwerken. Maar volgens van Beurden hebben we alle technologie en kunde in huis om de energietransitie tot een succes te maken. Wederom opvallend: hoe dat precies zou moeten en wat voor wereld dat dan oplevert werd niet onthuld. Samengevat: door het stof voor een groen imago.
De toehoorders moesten het realisme tussen de regels door horen. Zoals het feit dat in het buitenland en m.n. in ontwikkelingslanden geheel andere prioriteiten gelden.
Met energie had zijn verhaal niet zo veel te maken maar wel alles met het imago van de Shell.
De samenwerking waar van Beurden op doelt betekent dat a. de overheid subsidieert, b. de Shell pompt (oa CO2 in oude gasvelden) en c. de burger mag betalen.
Van Beurden heeft (niet geheel onaardig) een uur lang activistisch Nederland naar de mond gepraat. Een paar leugens is hij daarbij niet uit de weg gegaan zoals het niet opgeloste probleem van opslag van elektrische energie, de onbetaalbaarheid van de transitie en de onmogelijkheid voldoende op te wekken om de levensstandaard voor iedereen te handhaven.
Kun je na gaan wat er al niet moet gebeuren om te voorkomen dat je (achter-) kleinkinderen straks bij bosjes sterven. De opwarming mag dan een fabeltje zijn, de eindigheid van fossiele brandstoffen is dat zeker niet. En daarbij verkwisten we het aan goedkope vliegreisjes en onnodige autoritten alsof het water is.
Over zeg honderd jaar zitten ze hier met zo 30% meer mensen, met een levensstandaard nog exorbitanter dan de onze. Zo zijn we nu eenmaal. Is de olie tegen die tijd nog niet op dan is ze dat wel over 200 jaar.
Laat je niet gek maken door de opwarmingsfabel. De dreiging voor het voortbestaan van ons luxe leventje komt uit een andere hoek: schaarste. Niet voor jou maar voor je (achter-) kleinkinderen. Een verstandige overheid gaat nu werken aan iets wat functioneert.
Je hebt een punt Gert, het probleem is echter dat de opwarmingsfabel ons ernstig gaat kosten. Over twintig jaar zijn al die windmolens versleten en is het geld ook weg. Elektrisch stoken is de grootste energieverkwisting die je je kunt voorstellen. Het wordt dus nog erger dan Hans voorrekent. De angst hype creëert een nog veel grotere puinhoop dan we al zouden hebben gehad met een transitie naar duurzaam.
Die hype moet dus weg en hopelijk op tijd om tot zinnen te komen en gewoon de problematiek rationeel aan te pakken.
“Elektrisch stoken is de grootste energieverkwisting die je je kunt voorstellen. Het wordt dus nog erger dan Hans voorrekent. ”
Dat is natuurlijk misleiding van de bovenste plank want inzet van warmtepompen leidt juist tot energiebesparing. Afhankelijk van de stroommix en daarmee de CO2 uitstoot per kWh kan je het BEP uitrekenen waaraan de SCOP waarde moet voldoen om energie te besparen t.o.v. de gasketel. Voor NL is dat een SCOP van 2,5. De hedendaagse lucht water warmtepomp haalt in NL al makkelijk een SCOP van 4. de geothermische warmtepomp haalt gemakkelijk 4,5 – 6 als SCOP waarde. Het BEP neemt af wanneer de gemiddelde CO2 uitstoot per kWh verder afneemt t.g.v. de energietransitie.
Hedendaagse windmolens gaan overigens ook langer mee dan 20 jaar.
Dus als je zo graag voor rationele aanpak bent dan moet je stoppen met een onjuiste voorstelling van zaken want daar is de ratio niet mee gediend.
Energiebesparing of kostenbesparing?
Water/water warmtepomp voor het verwarmen/koelen van je huis:
gathering.tweakers.net/forum/list_messages/1654510
Ik krijg er geen hoogte van.
Mijn reactie ging over energiebesparing omdat André de bewust valse voorstelling van elektrisch verwarmen uit de hoge hoed toverde terwijl al meermaals verteld is dat elektrificering van verwarming over warmtepompen gaat.
De businesscase voor kostenbesparing ligt ingewikkelder.
Voor nieuwbouw is het bijna een no-brainer om gelijk voor de warmtepomp te kiezen.
Voor renovatie is het veel complexer omdat de meeste woningen niet geschikt zijn voor lage temperatuurverwarming en je daardoor enorme investeringen moet doen om LTV met een warmtepomp te laten werken zonder dat de COP te laag wordt omdat de toevoertemperaturen te hoog moeten worden. Verder is het energieverlies in oude woningen in de regel hoog waardoor je bij de grotere warmtepompen uitkomt en de capaciteit van de netaansluiting gaat knellen. De hybride CV-ketel is daar een mooie tussenoplossing maar zal ook niet gratis zijn.
Ratio is natuurlijk prima, maar tussen droom en daad staan nog wat praktische bezwaren in de weg. Voor nieuw te bouwen huizen kunnen warmtepompen wel, maar dan moet de energietransitie echt niet doorgaan. Hoe wil je in die grotere electriciteitsbehoeft voorzien?
Voor bestaande woningen blijft het voorlopig nog wel aanmodderen.
https://www.volkskrant.nl/economie/de-toekomst-met-een-duurzame-warmtepomp-de-winter-door~a4493541/
Volgens mij zijn wij het wel eens, zie mijn vorige reactie. Hier een pdf link naar het volkskrantartikel: https://www.milieuwaternb.nl/samenwerken/marktplaats+waterkwaliteit/downloads_getfilem.aspx?id=23547
Inhoudelijk komt het overeen met mijn vorige reactie.
PS, die grotere elektriciteitsbehoefte zie ik niet als probleem en is onderdeel van een groeipad dat decennia bestrijkt. Het is echt niet zo dat binnen 5 jaar heel NL aan de warmtepomp zit en er daardoor capaciteitsproblemen ontstaan.
Marc dat is helemaal geen misleiden, dat is een formidabele stropop. Ik heb het over electrisch verwarmen, jij hebt het over elektrisch pompen van warmte. Alleen hoeveel kost zo’n installatie?
Elektrisch verwarmen heeft een rendement van misschien 30-40% van wat er bij de centrale aan gas in gaat. Een hoogrendementsketel komt in de buurt van de 100%.
Precies André, als je het hebt over energietransitie dien je te rekenen in Joules en de systeemgrenzen rond NL te trekken.
Dan zie je dat LED-verlichting in woningen niet helpt om de bel in Slochteren te sparen want die Joules moeten ergens vandaan komen.
Dat zonnepanelen op onze breedtegraad hun energie niet opbrengen. Maar die Joules importeren we uit China.
Het meest maffe vind ik nog dat windmolens die hun technische levensduur niet bereikt hebben, worden gesloopt omdat de regeling veranderd is. Hoe rationeel kun je zijn?
@André, het is misleiding omdat geen enkele energie-expert of installatiebedrijf elektrische verwarming zou adviseren in het kader van de transitie. Dus jij geeft een voorbeeld dat niet in de praktijk wordt toegepast. We leven tenslotte in NL en niet in Frankrijk, België of China waar door aanwezigheid van kernenergie vroeger nog wel eens elektrische verwarming werd toegepast. (zie accumulatieverwarming toepassing i.c.m. nachttarieven in België)
Zelfs die 30%-40% is onjuist. Gemiddelde efficiëntie van brandstof naar stroom uit een stopcontact is 42% en dat is dan het rendement van elektrische verwarming met de keten in beschouwing genomen. Daar komt ook het BEP van een COP van 2,5 bij warmtepompen vandaan. Die 42% gaat omhoog wanneer het aandeel hernieuwbaar stijgt.
Maar goed, ik ben weer weg, hier kan niet op basis van inhoud gediscussieerd worden. Alleen gelijkgestemden worden getolereerd. Het elkaar veren in de reet steken wanneer je wat negatiefs zegt over de energietransitie ondanks dat het niveau van de reacties laag is, is de norm. Het gaat maar zelden om inhoud. Complottheorieën en herhaling, daar gaat het om.
Succes met het combineren van ratio en misleiding. Wanneer ik toevallig weer eens zo’n misleiding zie meld ik me wel weer zodat duidelijk wordt grosso modo de climategate auteurs niet om waarheid gaat maar om propaganda voor hun anti-AGW standpunt en in de slipstream daarvan aan de lopende band halve waarheden vertellen. Overigens is het resultaat hiervan dat ik ben gaan geloven in de omvang van AGW en achter de energietransitie sta. Dat krijg je ervan als je te veel leugens spot.
PS, jouw artikel boordevol misleiding “Rendement elektrische auto’s” waarvan je had aangegeven dat je het artikel zou corrigeren staan nog steeds online. Zie https://www.climategate.nl/2017/04/67991/
Daarom denk ik dat je niet oprecht bent in jouw streven naar ratio want uit alles blijkt dat misleiding de boventoon heeft.
Om in een elektrische woning 1 week energie in voorraad te houden moet voor 100000 euro accu’s geïnstalleerd worden. Af te schrijven in 10 jaar. In de Gouden Eeuw stierven jaarlijks in Amsterdam 400 mensen van de kou.
De trotse bezitters van zonnepanelen verlangen naar die dagen terug.
Ik voorzie geen transitie maar regressie. Met een hok vol kolen heb je meer zekerheid dan met zonnepanelen en accu’s.
Met een dieselaggregaat ben je off-grid voor een fractie van de prijs.
@Guido, Vooruit, op jou ga ik nog wel even reageren want jouw inbreng waardeer ik altijd.
Vooropgesteld, het gaat om een periode van decennia waarbij geleidelijkheid op van toepassing is waardoor de bezwaren als stroomtekorten door de elektrificering van de warmtevoorziening door warmtepompen en EV’s geen waarschijnlijke scenario is. Door die geleidelijkheid kan een deel van de investeringen in het smart maken van het net opgevangen worden door vervangingsinvesteringen die ook bij een conventioneel net zouden plaatsvinden.
Aannames, in 2035 zal het merendeel van de auto’s een EV zijn, de transportsector is dan al lang omgeschakeld omdat huidige TCO studies laten zien dat de elektrische vrachtwagen goedkoper zal zijn. Climategatelezers zullen dat allemaal onwaarschijnlijk vinden maar de markt gelooft er wel in gezien de tientallen miljarden die geïnvesteerd wordt. De consensus in de markt is dat de EV op het gebied van TCO het gaat winnen van de ICE. En nee, niet vandaag maar over die periode van decennia.
Er vindt een verschuiving plaats in kosten van opwekking naar transport/opslag. Netwerken worden veel slimmer met daarin een stukje vraagsturing door variabele stroomtarieven waardoor er beter en sneller geanticipeerd kan worden op intermitterende stroombronnen. Snel opschakelende gascentrales met lage rendementen zullen gaan verdwijnen en vervangen worden door stroom uit buffers (wijkaccu’s, centrale accu’s en decentrale accu’s middels vehicle to grid (V2G). Netbeheerders kiezen hier nu al voor zonder dat subsidies nodig zijn omdat de stroomprijs voor tijdelijke capaciteit nu al veel hoger ligt dan de reguliere marktprijs.
Fossiele opwekking zal door technologische ontwikkelingen op het gebied van PV, windmolens, membraantechnologie e.d. duurder worden dan hernieuwbaar en dat wordt volledig door de markt opgevangen zonder dat daar subsidies voor nodig zijn.
Interconnectieverbindingen tussen landen worden zwaarder en vergroot zodat een deel van het intermitterende gedrag van hernieuwbaar opgevangen kan worden door im-/export van stroom.
Gascentrales zullen nog steeds nodig zijn en zullen dankzij betere voorspellingskracht van hernieuwbare opwekking planmatig ingezet worden en daardoor in een efficiënter regiem draaien. Of het gebruikte gas ook hernieuwbaar is hangt af van kostenontwikkelingen van power2gas initiatieven. Daarmee is ook gelijk het kulverhaal van tafel dat er voor honderden miljarden aan seizoensopslag zou moeten komen.
De totale energiebehoefte van 1835 PJ gaat omlaag doordat de vervoerssector veel zuiniger wordt door uitfasering van de ICE en de opkomst van de EV, door de inzet van warmtepompen en warmtenetten, door het steeds zuiniger worden van apparatuur en door efficiëntiebesparingen in de industrie, bouw e.d.
Of thoriumcentrales of kernfusie over tientallen jaren al beschikbaar is weet ik niet maar het belang zal afnemen door het goedkoper worden van hernieuwbaar. Gezien de kosten van hedendaagse kerncentrales ligt daar een grote uitdaging om te concurreren met hernieuwbaar met de kanttekening dat constante stroomoutput ook wat waard is. Met een schuin oog kijk ik ook naar LENR maar ondanks de belofte dat dit volgend jaar marktrijp zou zijn heb ik na 7 jaar volgen steeds meer het idee, eerst zien dan geloven. (lost trouwens wel het hele transitieprobleem op).
Grootste uitdaging zal zijn de verduurzaming van de huidige woningvoorraad. Gezien de enorme investeringen die nodig zijn om oude woningen energiezuinig te maken en geschikt voor warmtepompen, zal daar de grootste uitdaging liggen en de hoogste kosten mee gepaard gaan.
Op basis van bovenstaande acht ik 80% hernieuwbaar haalbaar. 100% hernieuwbaar is een utopie en ik zie vooralsnog geen noodzaak om dat na te streven. Eerst die 80% maar eens halen en kijken hoe de techniek er dan bijstaat. Doemscenario’s gaan uit van 100% zodat ze kunnen inbrengen dat veel opslag nodig is wat knetterduur is volgens de huidige prijzen. Zelf ga ik er vanuit dat binnen 10 jaar opslag nog maar 50 euro per kWh kost en dat tegelijkertijd alternatieve materialen toegepast gaan worden om kobalt en lithium voorraad problematiek te omzeilen.
Of het allemaal gaat uitkomen zullen we zien, niemand heeft een glazen bol maar als je de technologische ontwikkelingen en prijsontwikkelingen een beetje volgt is het geen ondenkbaar scenario. Daarin verschil ik met de energietransitie tegenstanders die alleen maar naar het verleden kijken.
Voor blackouts ben ik niet bang want de netbeheerders worden steeds beter in balanceren en hebben de mogelijkheid om windparken af te schakelen als de stabiliteit van het net in het geding komt. Tel daar bij op een stukje vraagsturing waarmee het risico verder gedrukt wordt. Ik sluit het overigens niet uit want automatisering is niet foutloos en er zullen ongetwijfeld situaties zijn waarbij het mis gaat zoals in Australië onlangs gebeurde.
Dus resumerend, ik denk dat de kosten van de energietransitie op het vlak van elektrificering mee gaat vallen en voor het groot deel door de markt geregeld wordt. De kosten van het gasloos maken van de woningen met de daarbij behorende isolatiematerialen is mijn grootste zorg. Ik denk dat we geen bouwvakkers genoeg hebben om dat op te vangen tenzij er meer naar nieuwbouw gewerkt wordt met een stukje sloop van de hopeloze gebouwen. Nieuwbouw moet wel goedkoper worden maar ook in de bouw vinden innovaties plaats waardoor steeds meer met prefab gewerkt wordt waardoor de bouw efficiënter en energiezuiniger wordt. Alle grote bouwbedrijven zetten daar op in.
Beste Marc
42% dus uit het stopcontact tegen ca 100% hoogrendenement ketel. Maar ineens is elektrisch verwarmen dan geen verkwisting meer omdat ik een liegende schurk bent. Maar dan is het weer fout want het wordt niet geadviseerd om elektrisch te stoken en ik wordt nog een grotere schurk en dus heb ik nog ongelijker. 42% rendement is veel beter dan 100% rendement.
Maar goed je woont ergens in een oude buurt en het gas gaat eraf. Hoe ga je nu stoken? Iemand nog een warmtepomp in de achterzak?
En dan de levensduur van een windmolen. Daar hebben we al eens naar gekeken: Die twintig jaar is echt niet uit de lucht gegrepen: https://www.climategate.nl/2016/01/levensduur-windmolens/
Maar we rekenen wel af met de parlementaire enquete over hoe het zo heeft moeten komen.
Maar voor die tijd juich ik je beslissing toe om niet meer terug te komen om je vitriool te verspreiden.
Hi Marc,
Je hebt natuurlijk gelijk dat warmtepompen efficiënter verwarmen en dat wellicht een aanzienlijk deel van de woningen in 2050 warmtepompen zouden kunnen hebben.
Maar hoeveel? Stel dat alle nieuwbouw vanaf nu verwarmd wordt met warmtepompen, hoe groot deel van het woningbestand wordt dan in 2050 zo verwarmd?
Cijfers van 2017 is 58.000 woningen. Dat moet op meer kunnen zijn, dus zeg 80.000 woningen, zoveel als er voor de crisis gebouwd werden.
32 jaar x 80.000 = 2.560.000 woningen met warmtepompen.
Totaal woningbestand nu: 7.7 miljoen. In 2050: ergens tussen 8 en 10 miljoen? Kortom, 1/4 tot 1/3 met warmtepompen en dan is dus de vraag: hoe gaat die andere 2/3 of 3/4 verwarmd worden?
Van het gas af? Je grootste misleiding..
Zie mijn reactie op Guido. Ook ik zie het energiezuinig maken van de huidige woningvoorraad als grootste uitdaging en deel op dat vlak het pessimisme. Ook in een eerdere reactie gaf ik aan dat warmtepompen geen vanzelfsprekendheid zijn voor de bestaande woningvoorraad vanwege hoge kosten t.a.v. het geschikt maken voor LTV en op peil brengen van de isolatieschil.
Hallo Marc, ben je er nu nog?
Je had beloofd om je niet langer meer hier te laten zien. Je bent dus ook gewoon een leugenaar.
Mocht dat je aanspreken, wie kaatst moet de bal verwachten.
[De dreiging voor het voortbestaan van ons luxe leventje komt uit een andere hoek: schaarste]
die dreiging is niet nieuw maar van alle tijden. Onze voorouders stookten turf nadat het hout op was. Daarna werden kolen, olie een gas ontdekt.
Kernenergie gaat het overnemen. Wanneer is onduidelijk, waarschijnlijk zijn er nog enorme voorraden fossiele energie (methaanhydraten, ondergrondse kolenvergassing). Garanties bestaan niet maar er is alle reden voor vertrouwen in het menselijk vernuft.
https://www.technologyreview.com/s/513066/we-need-nuclear-powered-airplanes-not-solar-powered-ones/
@Visser: Dat angstbeeld van schaarste, honger, oorlog, klimaatvluchtelingen, uitsterving beweerde de Club van Rome ook 40 jaar geleden in hun bewezen ongeloofwaardig rapport “Grenzen aan de groei”. Een nog steeds hooggehouden leugen door politieke activisten!
De feiten zijn anders: er is volgens Wageningen Universiteit nu al op aarde een agrarisch potentieel voor 40 miljard aardbewoners. De industrialisatie van de landbouw zal dat potentieel alleen maar doen toenemen.
Bovendien, nieuwe kernenergie is de toekomst voor de groeiende energiehonger en is tevens remedie tegen nodeloos fossiele grondstoffen te verbranden, waarbij de CO2-emissies nu al voor 63% vanuit de ontwikkelingslanden en emerging markets komen.
Dat percentage CO2-emissies in die ontwikkelingslanden en emerging markets zal nog ongetwijfeld stijgen de komende decennia als niet op kernenergie word overgeschakeld, maar in plaats daarvan voor milieu-aantastend en weersafhankelijk “duurzaam” wordt gekozen.
“gaat-het-lukken-om-fossiel-uit-te-bannen” > deze eeuw niet dus!
Erg prettig van die eenvoudige rekensommetjes.
Maar ja hier geldt zoals Circusdirecteur Terlouw al zegt… Als je maar wilt, dan kan het:) Trek maar aan het touwtje in de brievenbus, dan komt het allemaal goed…..
Hamlet zei ergens ..though this is madness yet there’s method in’t….
Misschien dat er bij de heren Nijpels cs toch een achterliggend onduidelijk plan bestaat, want zo dom kunnen ze nou ook weer niet zijn. Misschien wel het ‘eco-industrieel complex’.
Ja en weer worden er verschillende zaken door elkaar heen gegooid
Als de gemiddelde fossiele brandstof centrale een rendement heeft van 50% dan moet ik dus 1 mtoe vervangen met 0,5 mtoe elektrisch vermogen
verder kunnen we nog wel iets doen aan het minder energie intensief maken van zaken door gewoon efficienter te verwarmen, verlichten etc. dan gaan we dus voor het zelfde resultaat minder energie verbruiken. uiteindelijk geef ik om een koud biertje in de koelkast en niet of die koelkast daar 100 Wh voor gebruikt heeft of 50 Wh en of die 50 Wh wordt opgewekt door een zonnepaneel, een kerncentrale of een gascentrale.
En natuurlijk zijn nieuwe windmolens beschikbaar in van 6-8 MW en de nieuwst die op de tekentafel staan zijn 12 MW, wat natuurlijk ook al een enorm verschil is.
Een gemiddelde Amerikaan gebruikt dubebl zoveel energie als de gemiddelde Nederlander die er ook niet slecht van leeft en ook in Nederland kan het energie verbruik met minimaal 30% omlaag zonder dat we inleveren aan leef comfort.
Conclusie WUWT kan je niet vertrouwen en het is jammer dat Kees de Groot WUWT kritiekloos copieert
Een gemiddelde groene “leider” gebruikt tenminste 4x zoveel energie als een gemiddelde nederlande; natuurlijk zwaaiend met corrupte goene certificaten.
Van de politieke/zakelijke voorstanders van “hernieuwbaar” zou je moeten eisen dat ze met cijfers komen over het gebruik van energie.
Bij mij in de polder zie ik de windturbineboeren dieseltraktoren gebruiken voor het echte werk; milieu en CO2 zijn toch echt ondergeschikt.
Wie lacht niet, wie het groene gedoe op waarde schat.
Van der Heijden, zie je nou zelf niet in dat dit nu juist de ’tragiek’ is van al die goedwillende CO2 ‘omdenkers’ zoals jij.
Je wordt belazerd man. De CO2 uitstoot gaat alleen maar toenemen. De vage praatjes die het tegenovergestelde beweren vanuit de Nijpels/Minnesma hoek ten spijt. Het is natuurlijk mooi dat jij gelooft in ‘koud bier’ en het energie efficiënter maken van je ijskast. Dank zij de paradox van Jevons weten we dat we alleen maar grotere ijskasten zullen gaan aanschaffen met nog meer gekoeld bier erin.
Jij misschien niet hoor, dat kan best, moet je zelf weten en als je je er prettig bij voelt des te beter.
Kijk deze site leert je om helder te blijven nadenken over energie en als je dan toch je ‘wereldreddend omdenkers’ bewustzijn wil uitdragen zijn eenvoudige multipliers zeer inzichtelijk, zelfs als er hier en daar misschien wat op kan worden afgedongen.
Kijk daar is J. van der Heijden weer met zijn groen linkse wensdenken.
“De gemiddelde kolencentrale heeft een rendement van 50%” Feit, centrales hebben een veel hoger rendement.
De waarheid is: Zon en wind halen dit rendement bij lange na niet, sla je de opgewekte energie op in accu’s dan is het rendement nog slechter.
Dat is waarschijnlijk ook de reden dat er ondanks het “slechte” rendement ruim 1200 kolencentrales in de planning staan.
Zon en wind zijn linkse luchtfietserij dat is het enige wat door J. van der Heijden bewezen wordt.
Dat rendement (50%) kan je flink opschroeven met warmtenetten. Maar de aanleg is kostbaar.
Op het gebied van efficiency is nog veel mogelijk, zoals de plaatsing van tomatenkassen naast datacenters.
Vaak worden bezuinigingen (afzien van mogelijkheden) en efficiency (hetzelfde bereiken met minder inspanning) op een hoop gegooid.
Kijk daar is Cornelia die duidelijk laat blijken dat ze er geen verstand van heeft
in de VS is het renedement van het verbranden van fossiele brandstoffen voor het generen van electriciteit veel lager dan de 50%
“For many years, the average electric energy generated at fossil fuel combustion plants has been approximately one third the concomitant energy released by the fuel. In 2010, U.S. Department of Energy data shows a net generation of 3:97 1012 kWh of electrical energy, with an input of 11:6 1012 kWh of fuel energy, which implies an efficiency of 34.2%.13”
https://pdfs.semanticscholar.org/56d1/25bdedff082fa44ed0f2914c05c5bbd3f3af.pdf
Ook het thermisch rendement van een automotor is << 50%
Kees, je doet je achternaam eer aan!
Uitstekend stuk.
Gaat dit artikel ook naar de heren Nijpels en Terlouw?
Kees de Groot 21-3-2018
Wat in deze beschouwingen nog ontbreekt, is een antwoord op de vraag: waar hebben we in de toekomst de beschikbare energie voor nodig?
We kunnen een toenemend energie gebruik op een mondiale schaal blijven verwachten op grond van de wens naar toenemende welvaart en welzijn van een groot deel van de wereldbevolking. Wat zuiniger dan we nu doen voor persoonlijke ‘consumptie’ is waarschijnlijk wel mogelijk. Blijft de vraag, waar liggen de grenzen daaraan?
Er doemt op termijn echter een andere soort consumptie op die te maken heeft met de recycling van grondstoffen die in bouwwerken en geavanceerde apparatuur worden verwerkt maar uiteindelijk als afval eindigen. Zo’n vijftig jaar geleden, toen het streven naar ‘duurzame ontwikkeling’ van de grond begon te komen, is reeds gesuggereerd dat we naar meer gesloten kringlopen voor deze materialen zullen moeten gaan streven. Om een gesloten systeem in stand te houden is echter een continue energiestroom daar door heen noodzakelijk. Hoeveel energie is er bijvoorbeeld nodig om de zeldzame aardmetalen verwerkt in een computer of mobiele telefoon terug te winnen? Ook windmolens en zonnepanelen zullen altijd door erosie blijven slijten.
De dreiging over de uitputting van grondstoffen zoals de ‘club van Rome’ voorspelde is nog niet bewaarheid geworden. De beschikbaarheid bleek mee te vallen maar het beginsel kunnen we (met het afval) niet onder de grond blijven stoppen.
Hoe groot zal de energiebehoefte na 2100 bijvoorbeeld zijn om alle kringlopen te sluiten?
Wellicht wordt het tijd om de aandacht voor energie-transitie van WELKE energiebron de andere gaat vervangen, te verleggen naar WAAR gaan we de beschikbare energiebronnen aan besteden?
Er zitten andere interessante, (vooralsnog theoretische) wetenschappelijke vragen aan vast maar bekend is al dat aluminium winnen uit bauxiet kost meer energie dan uit het afgedankte bouwmateriaal.
Dit ter onderbouwing van mijn stelling, nu er nog geen gebrek aan energie is, is het verstandiger de beschikbare publieke middelen minder in het subsidiëren van onrendabele bronnen te steken maar meer te investeren in fundamenteel onderzoek WELKE bronnen wel rendabel kunnen worden gemaakt en WAAR de beschikbaar komende energie dan bij voorkeur aan wordt besteed om het duurzaamheid beginsel op termijn in stand te houden.
Laatste fundamentele vraag: hoe zit die kringloop van publieke middelen vergaren (belastinggeld) en besteden aan onderwerpen van staatszorg nu eigenlijk in elkaar? Levert dat netto een rendement op in Joules (energie-eenheden) en vooral hoe groot is het? Men kan redeneren, verhoging van de belastingdruk (op arbeiders en ondernemingen) zal de consumptie verminderen (energiebesparing). Maar hoeveel moeilijk te verwerken afval levert de cyclus vervolgens op?
Interessante punten (recycling)
Begin jaren ’80 verscheen de microprocessor: computertje op één chip. En men vroeg zich af wat je daar nu mee moest.
Inmiddels weten we wat ervan is geworden.
Voeg daarbij dat het internet flink wat elektriciteit kost.
Kortom, er niet te verwachten dat ons energiegebruik omlaag zal gaan, integendeel. Dan denken we bijvoorbeeld aan drone-taxis.
Energiegebruik sociologisch uitsplitsen levert een nieuwe kijk op. Hoeveel kost ons opleidingssysteem wel niet. Mensen 15 tot 20 jaar aan het arbeidsproces onttrekken, dat moet maar net kunnen. En dan al die beroepen die energetisch niets produceren: vioolspelers, voetballers, communicatie deskundigen, de vullers van journalen, producenten van soaps, volschrijvers van kranten, de ambtenaar die gisteren mijn fiets (wat haastig bij het station geparkeerd) heeft afgevoerd naar het gemeente depot alwaar deze roestbak tegen betaling mag komen ophalen.
@ Rörsch: Zo zijn er meer voorbeelden van wensdenken dat geheel tegengesteld uitpakte:
Zo zou papiergebruik geheel verdwijnen met de computer (weet u nog?), de windmolen zou ons gratis energie leveren, de elektrische auto zou milieu-besparend werken en is juist meer vervuilend, internet zou de veiligheid van berichtgeving doen toenemen, Zyklon- B door de joodse uitvinder bij IG-Farben pakte toch heel anders uit, Agent-orange zou de sojaboon productie enorm doen toenemen maar werd in Vietnam ingezet tegen de Vietcong, de Gatling-machine-gun zou oorlogen bekorten, de ban op DDT (door GreenPeace milieuzeloten) zou de fauna redden maar had een miljard malariadoden tot gevolg, het Kyoto-protocol dat CO2-uitstoot juist wereldwijd deed toenemen door de emissie-handel.
Maar ook op lokaal niveau: afvalscheiding door consument als “milieu-panacee”, leidt tot veel lagere percentages bruikbare recyclebare grondstof dan wanneer aan het eind van het transporttraject technisch gescheiden.
Er zijn er nog wel een paar van dat soort voorbeelden van wensdenken dat geheel verkeerd uitpakte.
Wind is niet opschaalbaar, en zonder kernenergje red je het niet.
Het blog van K.de Groot geeft een beeld van de toenemende wereld wijde uitstoot van Co2.
Ondanks de pogingen in Nederland om dat te beperken. Warmtepompen , slimme netwerken, molens etc. Maar Nederland is de wereld niet.
De werkelijke gevolgen van de toenemende uitstoot van Co2 zullen vanzelf zichtbaar worden. Over 30 jaar of zo zal blijken of de waarzeggerij van het IPCC bewaarheid wordt.
Ik ben bang dat de mensheid die co2 uitstoot niet in de hand heeft. Dat we het als een natuurverschijnsel kunnen beschouwen.
En moeten aanvaarden.
En we kunnen nu reeds met redelijke zekerheid voorspellen dat het dankzij wat meer CO2 met de natuur straks nog beter gaat.
Ook die graad erbij doet wonderen.
Zorgen maken wij ons pas als Transavia op Moermansk gaat vliegen.
De mens lijdt het meest door ’t lijden dat hij vreest.
Stelt u zich een dokter voor die zijn patiënten een ziekte aanpraat om daarna vet aan de “behandeling” te verdienen.
Hoe zou u dit gedrag typeren?
Er wordt hier door veel mensen kritiek gegeven op het energiebeleid. Maar is er hier iemand die een degelijk alternatief voorstelt? Heb ik het gemist of is er hier iemand die constructief een andere oplossing verdedigt? Wat zijn de opties?
Verder doen met olie of kolen? Denk aan de directe vervuiling (fijnstofdeeltjes, NOx, … op korte termijn, milieurampen) en de effecten van CO2 op lange termijn.
Verder met kernenergie? Radioactief afval voor eeuwen, (klein) risico voor kernrampen.
Verder met gas? Denk eens aan Groningen en de effecten van CO2 op lange termijn.
Er bestaat geen ideale oplossing. Maar het is te simplistisch om het huidige beleid neer te sabelen zonder een degelijk uitgewerkt alternatief voorop te stellen. Hou daarbij rekening met niet alleen de kosten van groene energie, maar ook de kosten van andere energie. Hou rekening met gezondheidseffecten. Hou rekening met vervuiling op korte en op lange termijn. Hou rekening met het milieu. Hou rekening met grondstoffen. Hou rekening met werkgelegenheid. Het is een zeer complexe oefening, maar ik heb de indruk dat hier helemaal niet op wordt ingegaan. Zoals gewoonlijk op fora, wordt er weer impliciet aangenomen dat beleidsmakers dommeriken zijn die louter geleid worden door geld of (in dit geval groene) lobbygroepen. En het is altijd heel gemakkelijk om vanuit een overtuiging of buikgevoel te scoren bij gelijkgestemden!
Chemisch afval blijft ook eeuwig giftig, en daar is ook veel meer van, maar hoor ik nóóit ienand tegen demonstreren.
Nou, ik weet niet welke krant jij leest, maar dat is er vast maar één..
en dan net diegene die het inderdaad niet meldt zeker?
Jij hoort niemand protesteren tegen chemie?
Wauw man, jij bent ook nog niet helemaal bijgekomen van je geboorte hè!?
Ach, ik ook niet hoor!
In statu nascendi!
In vergelijking met protesten tegen kernafval is protest tegen chemisch afval inderdaad verwaarloosbaar.
Haha! Ja, zet het nog ff recht, stel je voor dat het omvalt..
Energieplan 1957 (pre-aardgas)
https://www.kernenergieinnederland.nl/files/19570703-nota.pdf
Henk dJ:
“Maar het is te simplistisch om het huidige beleid neer te sabelen zonder een degelijk uitgewerkt alternatief voorop te stellen.”
Het huidige beleid was/is niet degelijk uitgewerkt:
“PBL quickscan: Energietransitie leidt tot meer spanning op de arbeidsmarkt”
pbl.nl/nieuws/nieuwsberichten/2018/pbl-quickscan-energietransitie-leidt-tot-meer-spanning-op-de-arbeidsmarkt
“Kwetsbaarheid van groene stroom”
knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/kwetsbaarheid-van-groene-stroom
Woningisolatie is een manier om energie te besparen.
Er is nu al schaarste aan bouwmaterialen. Eigen ervaring bij renovatie appartementencomplex, waren er gelukkig snel bij door midden 2017 te beslissen en aan te besteden. Zou je het nu doen dan kan je jaren wachten (tenzij je flodderkozijnen wilt).
Nog een voorbeeld van slecht voorbereid beleid:
“Stroomvoorziening onder digitale spanning”
rli.nl/publicaties/2018/advies/stroomvoorziening-onder-digitale-spanning
(De raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) is het strategische adviescollege voor regering en parlement op het brede domein van de fysieke leefomgeving.)
Boels, je reactie is werom enkel en alleen kritiek. Ik herhaal: “Maar het is te simplistisch om het huidige beleid neer te sabelen zonder een degelijk uitgewerkt alternatief voorop te stellen.”
Wat wil je nu?
Het huidige beleid is niet degelijk uitgewerkt, men verwacht daarbij onrealistische snelle oplossingen voor opslag en distributie.
Het is gebaseerd op opgeklopte angst en door te laten zien dat er wat (onzinnigs) gebeurt heeft het meer te maken met gerustellend eigenbuikjewrijven.
Een nuchter alternatief is stoppen met de onzin en sluis vrijkomende geld naar de technische universiteiten.
Boels, als je kritiek geeft dat “huidige beleid is niet degelijk uitgewerkt” met “onrealistische snelle oplossingen”, kom dan met een alternatief dat volgens jou wel realistisch is en degelijk uitgewerkt. Je stelt wel een alternatief voor, maar het is helemaal niet degelijk uitgewerkt en geeft helemaal niet aan dat realistisch is om de problemen van zowel de opwarming van de Aarde als de luchtvervuiling op te lossen.
@Henk dJ
Ik heb de moeite genomen om een alternatief te geven. Is leuk als je ff reageert, joh!
Bart, bedoel je jouw reactie van 22 maart 2018 om 09:48?
Sorry, maar ook hiervoor geldt: “Je stelt wel een alternatief voor, maar het is helemaal niet degelijk uitgewerkt en geeft helemaal niet aan dat realistisch is om de problemen van zowel de opwarming van de Aarde als de luchtvervuiling op te lossen.” Je geeft bijvoorbeeld geen enkel idee van de kosten in vergelijking met het beleid dat nu wordt gevoerd, of ook maar enig beeld van wanneer we echt op thorium-centrales kunnen verwachten.
@Henk dJ
Mijn idee is minstens zo goed uitgewerkt en zal meer doen aan luchtvervuiling in Nederland als het huidige Energieakkoord.
Henk
als we nu eens 100 miljard zouden besteden aan ontwikkeling van nieuwe energiebronnen, en niet alles verjubelen aan subsidie voor verouderde concepten.
We kunnen zo duizenden wetenschappers aan het werk zetten om iets nieuws te bedenken. En dan niet een windmolen iets efficienter maken, maar echt iets wezenlijks nieuw bedenken.
We kunnen nu niet voorspellen waar de ontwikkeling heen zal gaan, maar als we doorgaan op de huidige weg liggen rampen innhet verschiet.
Beste Henk
Je hebt toch wel eens even een heel even in de spiegel gekeken, toen je zei:
Maar verder is je bijdrage de beste die ik ooit gezien heb. Het probleem is duidelijk. Dit is de beleidsarena en iedereen kan zijn eigen gewicht hangen aan de diverse elementen. De grootste uitdaging voor het poldermodel. Hoe krijgen we een “duurzame” maatschappij, het duizendjarig rijk, etc,
Het vervelende is altijd dat sommige psychopathische narcisten dat precies weten, hel en verdoemenis preken en vervolgens de boze vijand te lijf gaan die hun wereldbeeld in de weg staan.
Hoe bereiken we ooit dat besluitvorming wordt gebaseerd op een zuiver objectief control-loop proces. wikipedia.org/wiki/Control_loop
André, je reactie is weerom enkel en alleen kritiek. Ik herhaal: “Maar het is te simplistisch om het huidige beleid neer te sabelen zonder een degelijk uitgewerkt alternatief voorop te stellen.”
Ik ben het met je eens dat er geen simpele oplossingen zijn. Maar als je vind dat er veranderingen moeten komen in onze energieproduktie en energieverbruik vind je het dan een goede oplossing om keihard de verkeerde kant op te rennen? Gewoon omdat je vind dat er toch maar iets gedaan moet worden?
Zou het niet beter zijn om eerst eens rustig de grote lijnen uit te zetten over hoe dat nou moet met de energie van de toekomst? Ik ben er van overtuigd dat we die tijd hebben en ook moeten nemen, juist door de omvang van het energie-probleem.
Ik heb gedurende mijn leven vele vooroorlogse huizen gerenoveerd. Ook nieuwe systemen met vloerverwarming aangelegd. Vanuit die praktijk weet ik dat je zo’n ingrijpende verbouwing alleen maar doet als het huis toch al aan een flinke opknapbeurt toe is. Het gaat om flinke investeringen waar je vooral comfort voor terug krijgt en een lagere energierekening. Maar met het laatste ga je die investeringen niet snel terugverdienen. Die investeringen doe je vooral voor het wooncomfort.
Ik ben wat blogs aan het nalopen of ik iets meer te weten kan komen over de werking van warmtepompen. Maar ik wordt er nog niet veel wijzer van. Wat ik wel veel zie is dat als je niet de juiste combinatie maakt van dubbele beglazing, isolatie, verkeerd gebruik van je vloerverwarming je het beoogde comfort en energiebesparing niet gaat halen. Een COP van 4, dat netjes op het stikkertje staat van je warmtepompverpakking kan zo maar zakken naar COP 1.
Dat oa maakt de oplossingen niet simpel. Het is een illusie om te denken dat je binnen een tijdsbestek van 20 jaar alle gasketels even kunt vervangen door een warmtepomp en klaar is kees. Zonnepanelen op je dak gaan ook niet veel helpen om juist in de wintermaanden je warmtepomp te voorzien van de nodige amperes. Al dit soort problemen zijn niet opgelost en niet ingebed in het grotere plaatje van de energievoorziening. Dan komt er inderdaad chaos. Daar gaan ook de smartgrids geen oplossing voor bieden. Als er geen energie is omdat het niet waait en/of de zon schijnt niet, dan is er weinig “smart” te verdelen. Als je denkt dat netwerkbeheerders steeds beter in staat zijn om het netwerk in balans tehouden, moet je maar eens gaan praten met de regelkamers van Tennet.
Zonder een uitgewerkt alternatief te bieden kun je huidige beleid wel degelijk neersabelen. Honderden miljarden over de balk gooien door keihard de verkeerde kant op te rennen is geen goed beleid.
Beste Henk,
Allereerst is het belangrijk te realiseren dat de klimaatsoep niet zo heet gegeten wordt als opgediend. We hebben dus meer tijd dan ons door Urgenda en de zijnen voogehouden wordt.
Om dan politiek de klimaatbevlogenen tegemoet te komen, bouwen we de kolencentrales om naar gascentrales. Die stoten aanzienlijk minder CO2 en fijnstof uit, dus daar hebben we alweer winst te pakken voor diegenen die CO2 als een probleem zien.
Vervolgens vol inzetten op nucleair onderzoek. Thorium in MSR laat tenslotte slechts een factor 100 tot 1000 keer minder kernafval achter dan de huidige centrales. En daarnaast is het ook zeer waarschijnlijk dat op termijn het huidige kernafval ook weer in een centrale ‘opgebrand’ kan worden.
Dan slaan we ook nog eens twee vliegen in één klap: een stabiele, schone energievoorziening en opruiming van het kernafval.
Oja, en natuurlijk hoeft dat gas niet uit Groningen te komen, genoeg andere leveranciers wereldwijd.
Nee!
Nooit!
Heeft te veel voordelen ten opzichte van de alternatieven..
Bij die alternatieven, moet je niet stoppen met invullen wanneer je klaar bent met het invullen van de alternatieven voor fossiele brandstoffen,.. vervolgens ga je een lijstje maken met ‘alternatieven’ voor alle entiteiten in relatie met het onderwerp.. en o ja, elke relatie is ook een entiteit!!!
Dus, je gaat alternatieven produceren voor de eindgebruiker.. dat hier vrijwel alles vast zit door de bureaucratie zegt totaal niets over de rest van de wereld..!..
Het gaat nergens over!
Tijd ontwikkelt zich vooruit..
Oook de mogelijkheden..
Luister, voor zover en tot het moment waarop de toplaag van de wereldmaatschappij straks ruimschoots de noodzaak voor fossiele brandstoffen voorbij is geschoten vanwege de alternatieve manieren van energievoorziening, gaat men zich daar toch echt óók schiften..
Zoals ik het wat inschat, krijgen we in die toplaag straks een extreem minimaal fossiel brandstof gebruik.. waar tegenover zal staan dat een groot deel van de wereldbevolking dus ook gewoon belang en voordeel zou kunnen halen uit fossiele brandstoffen.. er zijn plekken in Afrika waar die zwarte zooi zo naar boven komt bubbelen.. niet meegrkregen? Dat hele Shell-debacle in Afrika inclusief de locale omstandigheden daar?
Als die toplaag niet gaat leren delen of weggeven wat ze toch niet nodig hebben, gaat fossiel dus nooit de wereld uit, omdat er altijd een groep zal zijn die het eigen belang en voordeel ermee kan dienen..
Zijn we vergeten waarom we er uberhaupt gebruik van gingen maken?
Dus mijn antwoord is een onomstotelijk; nee!
En voor die beste J van der Heijden die daar vast aanstoot aan zal nemen.. euhm.. hoe veel zaken bezit jij die vanwege de onderdrukking in Afrika voor jou betaalbaar zijn?
Nou? Of ben je daar niet eens van bewust?
Nee.. dan snap ik wel dat je hier over het milieu komt tetteren…vooral niet uit je hol komen hoor! Misschien is de wereld wel echt!
Nooooit meeeeer Fossieieieielll! Ja eluk maar, gaat niet gebeuren..
Toch jammer dit..
ik was zo lekker bezig niet meer op de frontpage te reageren..
jammer hoor..
ik heb je een “leuk” gegeven, schat …. voor de aandacht die je vraagt
Als er een dagprijs voor puur ideologisch gevoerd “het treffendste actuele wensdenken” zou bestaan hier op climategate.nl, dan zou die naar de bijdrage van Marc gaan; Marc, 21 maart 2018 om 16:54.
1ste prijs Marc!
Dankjewel Scheffer, mijn dag kan niet meer stuk.
David
Ik denk dat de kans veel groter is dat we met kleine thorium reactors de schepen laten varen.
In de VS speelde de gedachte in de jaren 60 om vliegtuigen met thorium uit te rusten dan zou je boven Rusland op zeer grote hoogte kunnen blijven vliegen. Na de U2 is dat snel vergeten.
In China zijn ze al weer een stuk verder.
http://www.scmp.com/news/china/society/article/2122977/china-hopes-cold-war-nuclear-energy-tech-will-power-warships
Er staat een onzorgvuldigheid in de Engelse en Nederlandse tekst.
11 000 mtoe per jaar reduceren naar 0 in 12 000 dagen geeft een reductie van ~1 mtoe per jaar per dag (en niet zoals er staat 1 mtoe per day every day).
Voor de rest klopt het ongeveer wel, het verbranden van 1 mtoe per jaar levert ~1.2 GW aan warmte.
Marc,
Ik heb je verhaal met belangstelling gelezen, bijna met plezier. Een optimistisch verhaal, waar ik niet zo gauw een vingertje tussen kan krijgen, gegeven de bewegingswetten van de maatschappij – om maar eens een oud Marxistisch principe op te roepen.
Economisch maak ik me geen enkele zorg.
De energie komt de huishouding binnen – bij de producent en bij de consument – en daarvoor moet een prijs betaald worden. Die prijs komt op één of andere manier terug bij de individuele mens. Als er groepen zijn die daarvan armer worden is dat niet een energieprobleem, maar een probleem van inkomensdistributie. Dat probleem is al zo oud als de weg naar Rome.
Er is hier wel een klein probleempje. Als de grote jongens pas op de plaats maken – Amerika doet dat al, en China en Rusland zullen echt niet de betere jongetjes van de klas willen zijn – en als die pas op de plaats lucratief blijkt te zijn, dan betekent dat dat zij die voorop willen lopen zichzelf op achterstand zetten.
Eén ding is zeker: als NL vindt dat het in zijn eentje moet gaan, zal NL in zijn eentje de pineut zijn.
Ook de wetenschap zal, zoals altijd, de technologie een duw geven, de technologie zal zichzelf verbeteren, dus die transitie gaan we ook beleven, daar heb ik het volste vertrouwen in.
De vraag is: wat zal de prijs zijn. Ik heb het nu niet over geld, ik heb het over kleine ongenoegens – die kunnen leiden tot grote onrust, zie de immigranten en de sequentie Fortuyn/Wilders. En ik heb het over grotere ongenoegens: NL wil binnen een decennium alle kolencentrales dicht, zonder dat er garantie is dat we het oplossen met windmolens en zonnepanelen.
En het heeft het in zich om tijdelijk chaos te worden. Ook dat zou niks nieuws zijn in de geschiedenis. Ik weet niet waar ik dan allemaal aan moet denken, maar die prachtige verkeerssystemen die we hebben liggen – ik heb net nog moeiteloos een reisje door Europa gemaakt, een plezierreisje – zouden zomaar een tijdje verstoord kunnen worden, en dan is het echt niet de beperking van plezierreisjes die ons ongenoegen bepalen; denk maar eens aan de staking van de vervoerssector in Frankrijk – en dat was een kleine dertig jaar geleden al een groot probleem.
Ik wil even niet denken aan energieproblemen in de ziekenhuizen – ik heb een groot vertrouwen, maar ik ga toch iets van kriebels voelen.
Ook hier is een klein probleempje. Wetenschap en technologie zeggen opnieuw: gaat U maar rustig slapen. Maar iedere keer, l’histoire se répète, onafwendbaar en onveranderlijk, blijkt achteraf dat het niet zo verstandig was om rustig te gaan slapen. Van grote ongelukken tot catastrofes.
En ik zou er nog een heel specifiek willen noemen. We hebben zojuist over de sleepwet gestemd. De technologie stelt de overheid tot veel in staat. Onder invloed van het transitie-denken gaat er veel op de schop, ook wat privacy en handelingsvrijheid betreft. Daar gaat een prijs betaald worden. Het maakt nogal een verschil of je een kerncentrale moet beveiligen of velden met zonnepanelen.
Over velden met zonnepanelen gesproken. Mijn reisje heeft mij ook door Duitsland gevoerd. Heb je die velden wel eens gezien? Ik heb het al eerder gezegd: ik moet er niet aan denken. Maar gelukkig woon ik in een omgeving waarbij ik ook nog weg kan kijken.
In Duitsland heb ik geen grote windparken gezien. Maar, heb jij het verhaal van Hans Zabel gelezen? Vlak bij zijn dorpje komen 140 van die windturbines te staan. Ken je de verhalen van de mensen in Urk, die die krengen al in hun achtertuin hebben, en de verdeeldheid die dat zichtbaar heeft gemaakt.
Laten we hopen dat dat niet dezelfde onrust gaat veroorzaken als de immigranten. En die onrust van de immigranten hebben we ook niet zien aankomen. Dat waren goedkope arbeidskrachten, weet je nog wel, die je met acht man op een kamertje kon huisvesten tegen een flinke vergoeding. Of zelfs in een koeienstal.
Zoals nu de boer lekker betaald wordt als hij zijn land beschikbaar stelt – terwijl het dorp daarin niet meedeelt.
Dus ja, die transitie komt er.
Gladjes? Laten we het hopen.
Gepaard gaande met chaos? Laten we hopen van niet.
Beide zijn mogelijk, zelfs tegelijkertijd.
Mijn vraag aan jou: hoe pas jij het zich manifesteren van chaos in in jouw verhaal?
Die transitie is er niet en komt voorlopig ook niet. De hoeveelheid materialen en het ruimtebeslag is simpelweg te groot. Bovendien kan je in een democratie niet 30 jaar lang een oorlogseconomie opleggen.
Ik verwacht binnen 15 jaar een herwaardering van fossiele brandstoffen waarna een begin gemaakt gaat worden met een echte transitie, die nucleair van aard zal zijn. Voor die transitie zijn nog Jules Verne achtige innovaties nodig.
Nu is een doodlopende weg ingeslagen.
@David,
“ Die transitie is er niet en komt voorlopig ook niet.“
Volgens mij is die transitie al gaande al kun je je dus afvragen of de gekozen alternatieven effectief en efficiënt zullen zijn.
Eerder verwacht ik een snelle herwaardering van kernenergie een techniek die als enige de uitgefaseerde fossiele energie-opwekking op gelijke schaal zal kunnen vervangen. Dat geeft tijd te zoeken naar vervangende technologieën voor toekomstige energie-opwekking als fossiele bronnen ook nog eens schaars gaan worden.
Verder ben ik het wel met je eens.
@Frans Galjee: we gaan uit van 24/7 levering van energie. Energietransitie = voorraadtransitie. Kolen, olie, gas …dat zijn energievoorraden. Zon en wind zijn dat niet. Grootschalige opslag bestaat niet.
De berichten dat in een periode zoveel procent van de energie door zon en wind is geleverd is misleidend. Met gemiddeldes mag je alleen rekenen als je kunt optellen = opslaan. Wij houden onszelf nu voor de gek.
@David als jij op mij reageert moet ik bijna altijd denken wat heb ik opgeschreven om zo’n reactie te krijgen. Je tracht mij iets uit te leggen waar ik niet om vroeg en daarbij gebruik je een volstrekt eigen visie. Eerlijk gezegd spat de onzin er van af.
“ Wij houden onszelf nu voor de gek.“
Ik weet niet wat jij doet maar ik probeer daar niet aan mee te doen.
Probeer volgende keer op inhoud te reageren en niet steeds een reactie te misbruiken om een eigen visie te verkopen.
Mvg
@Frans: ik leg uit dat er geen sprake is van transitie. Die is er pas als het ene door het andere is vervangen. Wind en zon vervangen geen centrales.
David, ik bedoel dit.
Of de tredmolen van de transitie door blijft draaien weet ik ook niet: maar dat is het karakter van een tredmolen: zolang er mensen bewegen beweegt ie mee – en niet zelden omgekeerd!
Wat ik zeg is: als die transitie doorgaat, dan gaat dat ook lukken – de mensheid heeft wel voor hetere vuren gestaan.
Ik denk dat de mensheid nog nooit voor een heter vuur heeft gestaan. De transitie gaat dan ook niet door maar loopt vast.
Van Beurden noemde in de Elsevier lezing nog even snel dat GOOGLE ingenieurs hun opdracht een hernieuwbaar (niet fossiel) energiesysteem te ontwerpen na een paar jaar studie hebben opgegeven.
Nu wordt de realiteit nog versluierd omdat er in feite geen energieprobleem is.
@leonardo, dank voor de terugkoppeling. Moeilijke vraag stel je trouwens waar ik niet gelijk een antwoord op heb maar zal er eens over nadenken en van me afschrijven. (Sorry André, dat ik nog even reageer)
Ik ga er even vanuit dat je met chaos bedoeld de maatschappelijke weerstand tegen de energietransitie door bijvoorbeeld de komst van windmolens, energieprijzen die te hoog worden of aantasting van de bewegingsvrijheid en privacy van burgers.
Wat windmolens betreft, ik denk dat we moeten kappen met windmolens op land nu blijkt dat windstroom op zee goedkoper is geworden. Ik las laatst een businesscase dat je met dezelfde zak geld meer stroom kon opwekken door alleen nog maar voor wind op zee te gaan. Ik kon mij daar wel in vinden.
Voor weerstand tegen zonneparken maak ik mij minder druk, ze maken geen lawaai en horizonvervuiling is nauwelijks aan de orde.
Chaos door hogere energieprijzen is een lastige. Ik ben blij dat NL altijd heeft achtergelopen op de energietransitie en nu pas serieus werk er van maken op het punt dat prijzen dalen en grid parity bijna bereikt is (voor wind op zee zou je kunnen stellen dat het gehaald is zolang je dicht bij de kust zit in ondiepe wateren). Er zal wel wat onrust komen als de gasprijzen omhoog gaan omdat energiebesparing gewoon lastig en duur is wanneer het om woningen gaat. Internationaal gezien zie je overigens enorme investeringen in PV in bijv India en China tegen prijzen die concurrerend zijn, maar ja, daar is nou eenmaal meer zoninstraling t.o.v. NL.
Privacy is wel belangrijk. Ook ik heb nee gestemd tegen de sleepwet. Deels is het privacy aspect op te lossen door goede wetgeving en transparantie t.a.v. de monitoringsoftware, beveiligingssoftware en anonimisering van gebruikersgegevens. Beveiliging is sowieso een hot topic bij de netbeheerders weet ik uit betrouwbare bron. Fysieke beveiliging is trouwen ruk, jij en ik kunnen NL voor dagen plat leggen als je weet waar je moet toeslaan (nee ik vertel niet hoe!). Het risico neemt overigens wel wat af door meer decentrale opwekking en wijkaccu’s.
Chaos is deels te voorkomen door helder meerjarig beleid en goede voorlichting aan de burger. De burger moet weten wat de effecten van beleid zijn op energieprijzen over een periode van 10 tot 15 jaar zodat verstandige keuzes gemaakt kunnen worden bij energiebesparende renovaties en daardoor de financiering minder risicovol is en de baten en lasten beter voorspelbaar zijn. Daar schort het nu nog wel eens aan door ad hoc beleid dat iedere 4 jaar weer anders kan zijn. Daar ligt dus een politieke uitdaging.
Ik hoop dat ik daarmee jou vraag een beetje heb kunnen beantwoorden door aan te geven hoe ik tegen bepaalde aspecten aankijk.
@ Marc,
Chaos, een haperende economie en sociale onrust, de uitvoerders van het beleid in vervolg op AGW angst zullen ons gaan voorhouden dat we daar even doorheen moeten op weg naar het paradijs. Zoiets als pijn bij een bevalling het doet zeer ( heeft men mij verteld) maar als de spruit er eenmaal is gaan alle poorten naar het geluk open. Tot de pubertijd dan.
Ook hier wordt weer voorbijgegaan aan een eerste eis: genoeg energie leveren. Zon en wind kunnen nooit genoeg leveren zodat alleen de “rijken” er straks nog warmpjes bij zitten. Grotere maatschappelijke ongelijkheid ligt op de loer.
Zodra conventionele centrales worden afgeschakeld zal dit duidelijk worden. Nu draait alles nog parallel.
Ook hier wordt weer voorbijgegaan aan een eerste eis: genoeg energie leveren. Zon en wind kunnen nooit genoeg leveren zodat alleen de “rijken” er straks nog warmpjes bij zitten. Grotere maatschappelijke ongelijkheid ligt op de loer.
Zodra conventionele centrales worden afgeschakeld zal dit duidelijk worden. Nu draait alles nog parallel.
Marc, nee je beantwoordt mijn vraag niet.
Dat wil niet zeggen dat je geen goed verhaal houdt. Bijna net zo blij als het vorige.
In de trant van: een beetje problemen zou best wel eens kunnen, maar we gaan het oplossen.
En weer ben ik het met je eens: dat is voorstelbaar.
Maar, ze kappen niet met windmolens op land! Dus het lijkt erg op een tredmolen, die, in beweging gebracht, niet meer stopt.
Wat ik denk is dat jij, en vele optimisten – ik denk dat zorgelozen een beter woord is – de ogen sluiten voor wat er nog meer mogelijk is.
Ik schilderde iets andere, zwaardere problemen, die ik niet beantwoord zie in je antwoord, of gebagatelliseerd. Laat ik het zo zeggen: volgens mij zie jij geen chaos voor je geestesoog.
Het is niet aan mij om alle risico’s te benoemen. Ik wil dat ook niet, ik ben geen zwartkijker.
Maar iemand die zo’n project start moet een risicoanalyse maken. En iemand die verantwoordelijkheid draagt voor een goede betrouwbare risicoanalyse mag wel een zwartkijker zijn, wat zeg ik: dat moet een zwartkijker zijn.
De vraag is dus: is het gesignaleerde risico (AGW) zo groot dat we deze stap moeten zetten? Je mag het van de profeet De Jong niet zeggen, maar daarover bestaat, in die geweldige publieke ruimte, geen overeenstemming.
Mag je zonder overeenstemming, op aanwijzing van een handjevol geïnformeerden, dergelijke ingrijpende maatregelen uitvoeren?
Stel, dat zich de zwartste risico’s voordoen, hadden we dan beter gedaan die stap niet te zetten?
Van die vragen heb ik nooit gehoord.
Van één ding weet ik zeker: tegenover de zwarte risico’s is niet enig moment de mogelijkheid van kernenergie gezet. Dat lijkt een groot taboe.
Eccola. Dat is waarvan ik wil horen hoe jij die afweging, als particuliere meninghebber, in jouw positieve verhaal inpast.
Deze particuliere meninghebber moet zich ook een vraag stellen: zie ik het allemaal te zwart? Ik heb nog geen bevredigend antwoord gevonden.
PS je hoeft je wat mij betreft niet te excuseren hoor, als je antwoord geeft.
Dan heb ik geen antwoord. Ik kan jou geen risico-inschatting geven over de omvang van AGW. Persoonlijk denk ik dat RCP8.5 scenario niet reëel is. Wat dan wel reëel is, RCP 4,5 lijkt mij het meest waarschijnlijke gezien de maatregelen die genomen gaan worden. Voorwaarde is wel dat toenemende energiebehoefte in opkomende markten niet ingevuld gaat worden met kolencentrales. Op dat punt zitten we nog niet dus ik ben benieuwd hoe de vlag er over 10 jaar bijstaat.
Maar goed, ik ben geen klimaatwetenschapper dus wat weet ik er van. Laten we hopen dat het meevalt.
Misschien even leuk te lezen wat onze vissers er van denken.
In hoeverre DeSchrijvendeVisser gelijk heeft? Geen idee. Maar misschien dat iemand anders er iets over kan zeggen.
https://deschrijvendevisser.nl/?p=796
AEON, a unique digital magazine, publishing some of the most profound and provocative thinking on the web (volgens uitgever/redactie) opent vandaag met een artikel over de postcommunistische maatschappij in de vroegere communistische staten, en begint dan: Millions of Russians and eastern Europeans now believe that they were better off under communism.
Dat is voor ons onvoorstelbaar.
Zoals het voor een aantal mensen – niet gering in aantal – onvoorstelbaar is dat ze straks, na de geplande transitie, best wel eens zouden kunnen denken: hadden we het maar een graadje warmer, of hadden we maar een metertje hogere zeespiegel … alles beter dan de ellende die we nu hebben met zonnepanelen en windmolens.
Zeker, wanneer ze zien dat de Verenigde Staten niet kopje onder zijn gegaan.
Ik zou niet te veel waarde hechten aan dat soort nostalgische Russische prietpraat. De jeugd wil echt niet terug naar vroeger. Voordeel van het sovjet-communisme was dat iedereen even arm was, m.u.v. de Sovjet aparatchiks met hun datcha’s. jaloezie hielp je niet echt toen. Iedereen had werk of werd beziggehouden in “opvoedende” werkkampen. De Sovjet Unie ging failliet aan financieel wanbeleid en aan het sovjet-militair-complex, dat militair-industrieel-complex bestaat nog steeds en is groter geworden onder Putin. Met namen huidige generatie pensionado’s in Rusland ervaren de inflatie van hun sovjet-pensioentjes. Mijn partner bezocht USSR in ’70 jaren en werd rondgeleid langs voor buitenlanders geschikte scenes. Ze vloog vanaf Moskou met een omgebouwde Iljoeshin bommenwerper naar Tasjkent. Op de terugweg vloog er een flock of sheep mee. De herkenbare Duitse WC potten waren als oorlogsbuit in de hotels te bewonderen. Niet aangesloten op riool. Je moest dus poepen in een tot hoedje gevouwen krant en in de emmer deponeren. Fotoboeken op basis van gesmokkelde fotorolletjes, want dat mocht niet het land uit. Terugdenken in tijd is altijd leuker dan teruggaan in tijd.
Scheffer, het accent van mijn boodschap lag op dat wat nog komen moet. En mijn vraag aan jou is: moet ik nu aannemen dat jij … over zo’n 60 jaar – laten we aannemen dat je het allemaal gaat beleven – van de mensen die dan verzuchten wat ik denk dat ze gaan verzuchten, nadat de transitie is mislukt … dat jij dan gaat zeggen, tegen die paar mensen die er nog rondlopen en hun potje koken op wat bijeengeraapt sprokkelhout: … niet te veel waarde hechten aan dat soort nostalgische prietpraat. […] Terugdenken in tijd is altijd leuker dan teruggaan in tijd.
Hm.
Okay, voor de verandering – off topic, eventjes een happy hour dan … moet kunnen – over iemand anders’ ontevredenheid lullen is ook wel ontspannen.
De openingszin vervolgde met een vraag die ik niet gemeld heb, omdat ik die voor dit signaal niet belangrijk vond: What does this signify? En ik zou die vraag beantwoord hebben met: wel, misschien hebben we het hier in het Westen toch niet zo goed als we denken – repressieve tolerantie, weet je nog?
Laat jij nu reageren, degene die nogal eens zegt dat de overheid een stelletje schurken zijn, dat we belazerd en bestolen worden, en dat sterke lobbygroepen (IPCC) ons de meest gruwelijke dingen in de maag willen splitsen.
Of, zoals ze het daar zien: Subsequent polls and qualitative research across Russia and eastern Europe confirm the persistence of these sentiments as popular discontent with the failed promises of free-market prosperity has grown.
Ach, Scheffer, ik kan je wel volgen. Laten we samen met Hans Dorrestein zingen (uit Met een kluitje in het riet)
Al wie met de mond moet tekenen veel verkochte ansichtkaart
Die moet maar eens goed bedenken: blind is ook niet zo veel waard
[…]
En wie met de neus moet zoeken, of moet eten met een haak
Het kan heus nog wel een graadje erger, men klaagt te veel, dat is de zaak
Ja, Leonardo, ik begrijp je nadruk. Mijn ervaring is, dat veel vooruitdenken vooral “duurzaam” politiek gemotiveerd wensdenken is, zoals Marc zo “deskundig” aantoonde.
Ja Scheffer, de wereld is één groot complot en iedereen die dat niet ziet is een marionet van de politiek
/zet aluhoedje weer af