Rusland neemt drijvende kerncentrale in gebruik

Een gastbijdrage van Menno Jelgersma.

Op 28 april meldde NU.NL:

Controversiële drijvende kerncentrale verlaat haven Sint-Petersburg.

De Standaard had gekozen voor:

Russische ‘nucleaire Titanic’ vaart uit.

En het AD koos voor de kop:

‘Tsjernobyl op ijs’: Rusland laat drijvende kerncentrale te water.

In een bijgaande video toont het AD de ‘maiden trip’ van wat de krant omschrijft als een ‘omstreden drijvende kerncentrale’, die een stad in het noordoosten van Rusland van energie gaat voorzien.

Wat dus eigenlijk niet zo netjes is in de journalistiek! Maar het geven van een ongezouten mening mag blijkbaar wel als het onderwerp kernenergie betreft of nog erger: kernenergie en Rusland!

Het wonderlijke aan het artikel in het AD is dat je alleen maar kan denken dat de Russen het prima voor elkaar hebben. De Akademik Lomonosov kan op papier 200.000 mensen in de noordoostelijke provincie Chukotka van stroom voorzien, die nu nog wordt geleverd door de kleinste (vier maal 12 MW EGP-6 -reactoren) en de meest noordelijke kerncentrale ter wereld, de Bilibino-kerncentrale die vanaf 2019 wordt ontmanteld.

De Akademik Lomonosov beschikt over twee aangepaste KLT-40S-reactoren die de Russen ook voor ijsbrekers gebruiken en twee maal 35 MWe (stroom) naast twee maal 150 MWth (warmte) kunnen leveren.

Van Amsterdam naar Kaapstad

De kop Tsjernobyl op ijs is dan ook niet de kern van het bericht zoals het hoort te zijn, maar blijkt van Greenpeace te komen. De ramp met de kerncentrale in 1987 is voor hen een een-tweetje met nieuwe technologie. Dat de reactoren van totaal ander ontwerp zijn doet niet ter zake. Dat de reactoren beproefd zijn in bestaande ijsbrekers en aangepast aan hun nieuwe bestemming, wordt al helemaal niet vermeld. Alsof een busongeluk in 1987 het bewijs is dat er in 2018 geen nieuwe treinen meer mogen komen.

Wat is het alternatief voor de mensen in Siberië? De oude kerncentrale ter plaatse gaat sluiten en het gebied leent zich niet echt voor zonne-energie met vier maanden duisternis per jaar. Wat de gemiddelde windsterkte in het noordoosten betreft, zijn de vooruitzichten voor de ontwikkeling van windparken somber. Omdat er geen sterke aanvoerstromingen van wind over Rusland trekken heeft het land volgens klimaatinfo.nl te maken met relatief weinig wind. De grootste kans op krachtige wind heb je in het noordwesten langs de kustgebieden en het gebied dat grenst aan de Zwarte Zee, niet in Chukotka.

Volgens kernenergiedeskundige Jan Haverkamp van Greenpeace liggen de alternatieven zoals windenergie en biomassa juist wel voor het oprapen, zoals in Trouw stond te lezen. Daar wordt volgens hem Rusland al vijftien jaar op gewezen.

Ik vrees dat de aanpak van Greenpeace, met de bezetting van het Russische olieplatform in 2013 nog in het achterhoofd, de Russen niet snel zal bewegen het ‘advies’ op te volgen. Windparken aan de Zwarte Zee liggen bovendien nogal ver van Chukotka af (9.500 kilometer = van Amsterdam naar Kaapstad), dus een kabel leggen wordt wat prijzig.

Trouw geeft aanvullende informatie waarom Greenpeace niet wil dat het schip naar Siberië vertrekt. Eenmaal versleept van Moermansk naar de haven van Pevek zal de drijvende centrale volgend jaar energie leveren aan afgelegen fabrieken, havensteden en gas- en olieplatforms. Dat is natuurlijk een terecht punt vanuit de visie dat wereldwijd de CO2-emissies moeten dalen. Maar zolang de wereldbevolking, de welvaart en het energiegebruik toenemen, is het een illusie te denken dat het mijnen van gas en olie per direct stopt zolang er geen CO2-vrije back-up is voor het wisselende aanbod van hernieuwbare energie.

Bedenk daarbij ook dat de enige reden dat wij in Nederland stoppen met gaswinning het aardbevingsgevaar is in (relatief) dichtbevolkt gebied en niet de CO2-emissies.

Gemakzucht

Het inkopen van gas uit het buitenland verplaatst het probleem van de bevingen (Not In My Back Yard), niet van de mondiale klimaatverandering (Right In My Front Yard) en daar zouden we wel wat meer aan mogen doen. Met een groeiende interesse in Small Modular Reactors (SMRs) is het initiatief van de Russen dan ook toe te juichen.

Net als de Canadezen lopen de Russen voorop in de ontwikkeling van reactoren die inzetbaar zijn in afgelegen gebieden. Het Russische schip komt te liggen in Chukotka, een provincie die 17,5 keer zo groot is als Nederland en waar volgens een recente volkstelling slechts 50.000 mensen wonen. Daarmee kom je op een gemiddeld aantal inwoners van 0,07 per vierkante kilometer! Vergelijk dat eens met Nederland met 408 mensen per vierkante kilometer en overweeg de haalbaarheid van het aanleggen van een elektriciteitsnet.

SMRs zijn kerncentrales in het klein. Ze zijn onder geconditioneerde omstandigheden seriematig te bouwen. Hun modulaire design zorgt ervoor dat ze goedkoper zijn dan klassieke kerncentrales. SMRs zijn daardoor ideaal om gedecentraliseerd energie te leveren, bijvoorbeeld aan grote industriële processen of in afgelegen gebieden. De modules kunnen voor een lagere kostprijs worden gebouwd en zijn vanwege hun formaat makkelijk te vervoeren. De splijtstof blijft langer operationeel in een SMR, dus zijn er menselijke interventies nodig en de kans op proliferatie is (nog) kleiner dan bij bestaande grote centrales. En: er is geen CO2-uitstoot.

Zelfs al zetten de Russen heel Siberië vol met windturbines en zonnepanelen is het nog raadzaam om een CO2-vrije back-up in de vorm van kernenergie te hebben. Ook in Nederland is er heel veel kennis over SMRs en diverse bedrijven en instituten binnen Nucleair Nederland willen die kennis graag delen. Sinds kort kunnen lezers van NU.nl weer een reactie geven op nieuws dat op de website verschijnt. In een toelichting laat NU.nl weten dat: NU.nl altijd neutraal en objectief is geweest en zal dat blijven. Waarom heeft NU.nl dan niet de moeite genomen om kennis op te doen en het onderwerp iets breder aan te vliegen? Ik vrees dat het pure gemakzucht is om je naar het antinucleaire sentiment te voegen.

Aldus Menno Jelgersma.

Dit artikel verscheen eerder in Kernvisie (nummer 3, juni 2018).