De recente aardbeving en tsunami in Japan laat japanners zien als zeer behulpzame mensen, gespeend van elke paniek. Wat wetenschappers al tijden voorspellen – dat mensen in tijden van rampspoed veranderen in een plunderende menigte – blijft uit. Japan lijkt hier een grote uitzondering. Lijkt, want de geschiedenis vertelt een heel ander verhaal.
Afgelopen week was ik voor werk in Engeland, en ik kreeg elke ochtend The Independent op de mat van van mijn hotelkamer. Afgelopen vrijdag las ik een interessant artikel van Johann Hari: The myth of the panicking disaster victim
Hari beschrijft hierin hoe de Japanners zich keurig gedragen in tijden van rampspoed. Hij maakte een vergelijking met de houding van de engelsen ten tijde van de duitse bombardementen in de tweede wereldoorlog: mensen zorgden voor de zwakkeren:
The evidence gathered over centuries of disasters, natural and man-made, is overwhelming. The vast majority of people, when a disaster hits, behave in the aftermath as altruists. They organise spontaneously to save their fellow human beings, to share what they have, and to show kindness. They reveal themselves to be better people than they ever expected. When the social scientist Enrico Quarantelli tried to write a thesis on how people descend into chaos and panic after disasters, he concluded: “My God! I can’t find any instances of it.” On the contrary, he wrote, in disasters “the social order does not break down… Co-operative rather than selfish behaviour predominates”. The Blitz Spirit wasn’t unique to London: it is universal.
Vergelijkbare acties vonden plaats tijdens de grote aardbeving van 1906 in San Francisco, en zelfs de plunderende bendes na de orkaan Katarina in New Orleans bleek racistische fantasie te zijn. Het enige plunderen bestond uit het doorzoeken van verlaten winkels naar eten door uitgehongerde mensen. Het overgrote deel van de mensen tijdens rampen helpt elkaar, de chinezen die voor de aardbeving in San Francisco met de nek werden aangekeken stonden versteld over zoveel goedgeefsheid erna.
In het slot van zijn betoog maakt Hari een denkfout omdat hij Ridley’s The Ratonal Optimist niet gelezen heeft:
This is likely to be a century of ecological disasters, since each year we destabilize our climate more, in the face of plain scientific warnings. It’s hard to extract any hope from the picture this fact presents us with. But there is some. Alongside this impulse to denial and self-destruction, there is something fundamentally good in us. We are humans.
Johann Hari voorziet ecologische rampen, waarschijnlijk de massa-uitstervingen, megastormen en stormvloeden van Al Gore. De ongemakkelijke waarheid is dat die sterk overdreven zijn. De mens als soort streeft niet naar zelfvernietiging, netzomin als populaties in tijden van echte rampen streven naar zelfvernietiging.
We zijn tenslotte menselijk.
ref:
Johann Hari: The myth of the panicking disaster victim, The independent, Vrijdag 18 maart 2011, katern Viewspaper, pagina 3 online
Het blijft verwonderlijk dat velen verbaasd zijn wanneer mensen goed en altruistisch voor elkaar zijn. Terwijl samenwerking, uitruil en altruisme buiten familie- of stamverband juist het belangrijkste verschil is tussen mens en dier. Het maakt ons tot wat we zijn.
Het populaire 'weg met ons' doembeeld slaat volledig de plank mis, zoals inderdaad keer op keer wordt bewezen wanneer mensen in rampsituaties elkaar belangeloos helpen.
@Realist: dit is nu ook weer totaal niet waar. Al die zogenaamd "fundamentele" verschillen tussen mens en dier houden niet stand bij nadere beschouwing. Frans de Waal heeft altruisme bij apen uitgebreid in kaart gebracht. Het mooiste voorbeeld zijn de Zuid-Amerikaanse vampiervleermuizen die zo veel moeite hebben hun dagelijkse bloedkostje aan te prikken dat ze zonder delen – ook buiten de familieband om – binnen 2 generaties zouden zijn uitgestorven. Daar bleken alleen vleermuizen te worden buitengesloten die zelf nooit delen.
Gisteren zag ik groepjes mannetjes scholeksters bakkeleien en dan valt je op hoe mooi de natuur heeft geregeld dat bij dieren mannetjes strijden om de macht zonder elkaar ernstig te verwonden (ook hier zijn uitzonderingen).
Het feit dat wij "mensen" zijn heeft twee kanten: een gruwelijke en een optimistische…. door ons geheugen, de herinnering aan eerder onrecht (of wat opa daarover zei) en de wet van oog om oog plus een schepje er bovenop en het feit dat wij erg vernuftige martelwerktuigen kunnen knutselen zijn wij absoluut het meest gruwelijke dier wat rondloopt.
Ook hier moeten wij wetenschapper blijven en waarnemen en beschrijven. Dus ook het onderzoek van Hari nemen voor wat het is en niet weglopen met de conclusies en er dingen in lezen die er niet staan.
Libië is ook een ramp en hier zie ik geen goedertierenheid maar twee groepen die elkaars bloed kunnen drinken. Het klimaatdebat is ook een "ramp" en ook hier hoekse en kabeljauwse twisten.
Een ding is zeker: één grote meteoriet die laten we zeggen Mexico stad wordt weggevaagd en waarbij we jarenlange ernstige klimaatverstoringen zouden hebben, zou zeker leiden tot mondiaal altruisme en ook tot een totale vergetelheid voor de hele huidige klimaatdiscussie. ;-)
Mooi stukje! Dank Hans! De achterkant van "het gelijk" dus! Vele sociale gedragsstudies uit de jaren '70 en '80 kunnen geheel de prullenbak in, echter worden nog steeds onderwezen op Universiteiten.
Hajo,
Ook ik ben bekend met het werk van Frans de Waal, en er zijn inderdaad grijstinten in mijn zwart-wit verhaal. Maar volgens mij is het altruisme tussen dieren alleen gebaseerd op 1 op 1 gevallen, en niet op hele stammen die andere stammen helpen in nood. Maar ik kan mij hierin vergissen.
Maar het boek van Matt Ridley (Rational Optimist, waar Hans naar verwijst) legt in elk geval een overtuigende case neer dat de mens als enige ter wereld in staat is geweest om vertrouwen tussen groepen te kweken, om op basis daarvan samenwerking en uitruil mogelijk te maken (en daarmee altruisme verder te cultiveren). Ook in de tijd dat stammen elkaar continu afmaakten, zo'n dik 100.000 jaar geleden, was er blijkbaar al genoeg vertrouwen tussen groepen om handel te drijven. Langzaam heeft dat vertrouwen geleid tot het ontstaan van hele stammenkolonies, steden en beschavingen. De cirkel van vertrouwen is daardoor in de geschiedenis (met ups en downs natuurlijk) continu toegenomen, tot de global village die we nu zijn. Het werk van Robert Wright (Non-zero) onderstreept deze culturele evolutie.
@Realist: wat dacht je van het vertrouwen tussen een schaap en een kauw? Ik zag laatst een kauw op de kop van een schaap insecten pikken. Symbiose is de basis van zowat elk biologisch succes. 90% van alle bomen leeft in symbiose met schimmels (verbonden met de wortelharen). De dierenwereld is er ook vol van. Samenwerking tussen diersoorten gaat verder dan jouw samenwerking tussen stammen. En ik wil nog zien wat er gebeurt als van één roedel wolven 80% wordt weggevaagd in een bosbrand. Zou een normaal concurrerend roedel de overgebleven dieren dan niet opnemen? Wist je dat bomen elkaar met geurstoffen kunnen waarschuwen voor naderend onheil?
Het is echt zo dat welke definitie je ook kiest van de mens je altijd voorbeelden bij andere soorten aantreft die ook aan de definitie voldoen.
Ik heb een definitie denk ik die niets met altruisme te maken heeft (omdat de natuur daar dus bol van staat) en niets met het maken en gebruiken van gereedschap (waar vele dieren erg goed in zijn).
Mijn definitie luidt: "de mens is de enige diersoort, die in zichzelf zoveel verscheidenheid draagt zoals je normaal alleen tussen biologisch gescheiden soorten ziet en waarin voortdurend wisselende symbioses optreden tussen zeer uitzonderlijke individuen op elk terrein en de massa die zich graag door hen laat leiden, inspireren en beleren".
Maar ook deze definitie gaat mank. Iedere bioloog zal me voorbeelden kunnen noemen die ook deze definitie opblazen: er zijn vast bijensoorten waarbij koninginnen net zo snel wisselen als onze politieke, religieuze en wetenschappelijke genieën. En vast ook groepen leeuwen die de net weer iets andere jachttechniek van elk leidend vrouwtje volgen.
Nog een poging: "de mens is op aarde momenteel de enige diersoort waarvan te verwachten valt dat ze – met de ontwikkeling van robots en AI – de weg wijst naar het volgende level in de evolutie".
Waar alarmisten het hartgrondig mee oneens zullen zijn met hun definitie die luidt: "de mens is het enige dier dat zichzelf buiten de natuur heeft geplaatst en dat simpelweg door zijn slechte inborst uiteindelijk vanzelf de natuur en zichzelf zal vernietigen, waarna de evolutie het weer over zal nemen."
De synthese tussen beide is: "de mens is ofwel de brug naar het volgende level van evolutie ofwel een hoopvolle maar doodlopende tak, die na zichzelf te hebben uitgeroeid evolutionair zal worden opgevolgd door de chimpansee of bonobo of hybriden daarvan die binnen enkele honderdduizende jaren evolutie een nieuwe (deels) hoogintelligente vorm zullen opleveren."
@hans: ik hanteer de 50-50 regel. Zelf stond ik bij dodenherdenking tussen de hysterie op de Dam, mensen liepe gewoon over kinderen heen, slechts weinigen hielden zich in. Dat komt omdat wij onze beschaving hebben verloren, ons paniek hebben laten aanpraten en verwijfde hysterie aangezwengeld door massamedia en seculiere pseudomoraal
Ik denk toch echt dat de beschaving van Japanners van zelfbeheersing, de zencultuur doorslaggevend is hier. (ze kanaliseren hun agressie in formats, kijk maar naar de sadistische Japanse tv en hun voorliefde voor K1) Zoals bij de Engelsen het gevoel van saamhorigheid voor altruisme zorgde. je kunt die gevallen niet op één hoop vegen, dus vind ik je stukje naief, gemeten naar het doorwrochte bloggen dat je doorgaans brengt
Altruisme is niet vanzelfsprekend, het bestaat als mensen zich in een stam verbonden voelen. pas dan kun je bij de biologische onderbouwing van Hajo aansluiten. Wreedheid, kwelling en sadisme kun je met Frans de Waal niet verklaren.Juist de kleine verschillen in evolutie hebben enorme gevolgen.
Om mensen te begrijpen moet je naar mensen kijken met biologische bril. Een aap heeft ons weinig te vertellen, sinds de jaren zeventig heeft Frans de Waal met zijn apen weinig meer toegevoegd aan onze zelfkennis, wel onze kennis over apen in gevangenschap
haha,
klopt, ik ben in de val getrapt om te beweren: "De mens is de enige diersoort die …". Krijg je altijd een leuk en niet productief welles/nietes spelletje. Daniel Gilbert (Stumbling on happiness) heeft er ook eentje: "The human being is the only animal that thinks about the future". De definitie van Ridley is "De mens is het enige dier dat handel drijft." Enzovoorts…
Enfin, hoe dan ook, ik wil in elk geval het pessimistische doemdenken (zo populair in linkse en eco-kringen) ver van mij afwerpen, en de positieve eigenschappen van de mens juist benadrukken. En volgens mij staan de feiten aan mijn zijde.
Goed nieuws is geen nieuws. Inderdaad, omdat het de norm is, niet de afwijking.
Ik bespeur nogal wat gegeneraliseer in een deel van de bovenstaande reacties t.a.v. "mensen", cq. "Japanners" etc.
Wat de laatsten betreft, dat Japanners meer zelfbeheersing of altruisme zouden vertonen dan ander volk, lijkt me volkomen onjuist.
Onlangs nog een docu bekeken over de door de Japanners begane massamoord in Nanking, erg leerzaam in het opzicht dat ALLE volkeren/mensen tot goede en (zeer) slechte daden in staat zijn.
Kees Bruin
@Rypke: Er is natuurlijk wel een verschil tussen paniek die direct na een (vermeende) bomaanslag of bij een brand uitbreekt, en het altruïstische gedrag dat Hans beschrijft dat plaats vindt als er gedurende langere tijd sprake is van ellende.
Uiteindelijk komt het toch neer op hetgeen Alexander Kropotkin ons voorhoudt in zijn verhelderende werk ‘Gegenseitige Hilfe in der Mensch- und Tierwelt’
http://de.wikipedia.org/wiki/Pjotr_Alexejewitsch_…
Altruïsme bestaat uitsluitend bij de gratie van het eigen, persoonlijke belang.
@Woedende kok: Dit schreef hij ook: "Jahren publizierte er wichtige Arbeiten über das Amur-Gebiet und über Gletscher-Ablagerungen in Finnland und Schweden" Klimaat interessant dus!
Nu moet ik eerlijk bekennen dat ik het boekje voor de laatste keer onder ogen had in 1923 of daaromtrent.
Uiteindelijk denk ik dat Hobbes er niet ver naast zat met zijn “de mens is de mens een wolf”.
Ook groendenkers geven daar in ruime mate blijk van.
@Rypke
Hoezo naief?
Als de waarnemingen in strijd zijn met de theorie, dan is de theorie fout!
@Turris
Om misverstanden te voorkomen; Ik vind “het klimaat” slechts in beperkte mate “interessant”.
Ik heb er alleen een broertje dood aan om van overheidswege in het ootje te worden genomen. Dat we dat aan de hand hebben kan een mens eigenlijk wel op zijn klompen aanvoelen. Maar om e.e.a. te verifiëren lees je eens wat en dat liegt er niet om.
We hebben ons in enkele tientallen jaren een groen-warme parallelle wereld in laten zwammen die zijn weerga niet kent en velen weten het. Het is daarom teleurstellend om vast te stellen dat slechts weinigen met kennis van zaken tot de conclusie komen dat het IPCC wel opgeheven kan worden zoals onlangs Henk Tennekes op de site van Marcel:
“De natuurwetenschappen hebben hun arrogante primaat verspeeld: ze hebben geen harde feiten geproduceerd, en kunnen het ook niet in de toekomst. Daarmee vervalt het bestaansrecht van IPCC WG1, en corresponderend werk van KNMI, PBL, etc.”
Hij houdt in feite een pleidooi ons bezig te houden met echte problemen. En daar hebben we er zat van.
En wat de wetenschap betreft: die redt zichzelf wel, ook zonder de aanwijzingen van een IPCC.
"Ik vind “het klimaat” slechts in beperkte mate “interessant”.
Mee eens als "niet-klimatoloog", hoewel ik kan indenken dat juist voor "klimatologen" het klimaat en de chemie van en de wisselwerking tussen de aarde en atmosfeer heel interessant is. Ik lees dus wel graag de wetenschappelijke vertogen op De Groene Rekenkamer en de nieuwsgaring op climategate.nl.
Wat ik erg interessant vind zijn de ontwikkelingen in de politicologie, sociaalpsychologie en politieke-marketingcommunicatie, hoe dat op elkaar inhaakt en rond the thema's Klimaat & Milieu hype succesvol de bal en de subsidies aan elkaar toe speelt, met behulp van de gepreoccupeerde (publieke) media.
Ook interessant hoe de bloggossfeer en internet de tegenbeweging is tegen de "kwaliteitskranten" en "kwaliteitsmedia", en hoe de overheid in beginnende mate de internetvrijheid als ongewenste "anarchie" wil inperken. Ik verwacht zelfs, dat de kracht van bloggosfeer en internet nog wel eens de doorslag kan geven in het "debat".
Vanochtend in het doorgaans nogal eco en sustainable gerichte BBC-nieuws een uiterst verhelderende duiding van de Tsjernobyl nasleep van een mevrouw van University College London. Inderdaad wat hier ook al weken beweerd wordt, diegenen die met de schop alles in eerste instantie opruimden, logischerwijze zonder uitzondering allemaal dood, verder verhoogde waarden in schildklierkanker bij kinderen en bij volwassenen, niks noppes nada, er werd zelfs gezegd dat berichten over misvormd geboren baby's een leugen zijn (dan weet ik wel van wie). Maar voor in Nederland wat deze mevrouw (Tsjernobyl nasleep was haar onderzoeksveld) beweert daar zal wel geen Consensus over zijn met de pseudogeleerden van de alarmistenclubs dus dit soort berichten zul je in de Nederlandse vazallen-media (inclusief de Telegraaf met zijn achterlijke dodelijke wolken stoom) nooit horen.