Hajer: duurzame doelstellingen zonder CCS of nucleair onhaalbaar

Ik stond wel even te kijken toen Maarten Hajer (directeur van regeringsadviesorganisatie Planbureau voor de Leefomgeving) op de VVM bijeenkomst “Toekomst van transitiepolitiek in Nederland” als volstrekt vaststaand uitgangspunt stelde: “…want zonder kernenergie of CCS zijn de doelstellingen natuurlijk niet haalbaar.”

Ook de zware bezetting van de vorige VVM bijeenkomst over de duurzame economie was er duidelijk over: zonder een innovatieve doorbraak is een werkelijk duurzame economie onmogelijk.

Dat is voor mij niets nieuws zoals u weet: zelfs mét CCS en nucleair is een wereldenergievoorziening zonder fossiel als voornaamste bron de eerste 50 à 100 jaar volstrekt fictie. Maar dit te horen uit de mond van Hajer is toch verrassend.

Te meer daar zijn presentatie gebaseerd was op zijn boekje “De energieke samenleving”, waarvan het slotwoord begint met : “PBL-modelberekeningen laten zien dat een schone economie in 2050 in principe haalbaar is”, de grote misvatting die ik eerder “De achtste mythe van het Rathenau instituut” gedoopt heb.                 

Maar Hajer doelde niet eens op een volledig gedecarboniseerde wereld, maar slechts op het halen van de Europese doelstelling van 20% lagere CO2 uitstoot in 2020. Iets wat voor de wereld CO2 productie ongeveer als een scheet in een orkaan is. Maar ook dat is niet haalbaar dus. Goed dat we dat weten! Of bedoelde hij te zeggen dat we wél CCS en nucleair moeten gaan toepassen? Zo klonk zijn stem niet, maar laat ik beide toch even kort behandelen.

CCS

Het afvangen, comprimeren, transporteren, en in de grond pompen van CO2 van energiecentrales kost (afhankelijk van hoeveel je afvangt en hoever je het moet transporteren) zoveel energie dat je voor elke twee a drie centrales een extra centrale bij moet plaatsen. Je verbruikt daardoor tot 50% meer energie voor dezelfde stroomproductie. Die wordt dus al 50% duurder.

Maar de benodigde installaties zijn zo duur dat de kosten per centrale al snel verdubbelen. Je komt dus inclusief de extra centrale op een drie maal zo hoge investering uit. Dat drijft de stroomprijs nog verder op.

Mocht je echt alle centrales zo gaan uitvoeren, dan zit binnen een paar jaar elke spleet van de wereld vol met zuivere CO2, die bij vrijkomen vanaf een concentratie  van 5% dodelijk is.

Dan is overigens de fossiele CO2 uitstoot nog steeds maar met 30% verminderd, want alle huisverwarming en auto’s zijn niet op het systeem aan te sluiten. En door de wereldwijde toename van het energiegebruik neemt dan de uitstoot in absolute zin dus gewoon nog steeds sterk toe. Ook CCS kan dus niet tot enige netto emissiereductie leiden.

CCS is puur de smoes die de politiek nodig heeft om de onvermijdelijke weg te gaan: nog generaties lang blijven steunen op fossiel.

Maar dat fossiel nog minstens een eeuw de wereldenergieproductie zal overheersen mag je niet hardop zeggen als je een baan hebt bij de overheid of de energiemaatschappijen, vandaar dat ik de enige ben die het roept, maar dus ook door niemand tegengesproken word.

CCS wordt dan ook zowel door de sceptici als de milieubeweging verafschuwd. Door de sceptici omdat CO2 onschuldig groeigas voor planten is zolang je het maar niet concentreert onder bevolkingscentra, de milieubeweging omdat CCS de fossiele energievoorziening respectabel zou maken.

CCS gaat er dus niet komen.

Kernenergie

Zelfs bij een krachtige renaissance van nucleair is het onmogelijk om het huidige nucleaire marktaandeel de komende 40 jaar vast te houden. Dat zal dalen en zal dus het fossiele verbruik alleen maar doen toenemen.

Daarna verwacht ik wel een toename van de 4e en misschien 5e generatie centrales, maar de huidige uraniumtechnologie gaat het niet worden. Niet voor de 20.000 giga-centrales die we over een eeuw nodig hebben tenminste.

Ook nucleair gaat ons dus voorlopig niet van fossiel verlossen.

De wereldregering van Kopenhagen.

Ook opmerkelijk waren Hajers uitspraken over Kopenhagen. Hij stelde dat de verwachtingen voor de klimaatconferentie met name door Nederland tot grote hoogte waren “opgepompt” en dat hij desondanks was mislukt.

De verwachting was dat het zou lukken het klimaatprobleem “naar wereldschaal op te schalen”, waardoor het “een kerstboom zou worden voor vraagstukken”, die dan allemaal “in één keer door een wereldregering zouden worden opgelost.”

Die wereldregering was ik al eerder tegengekomen, die stond dus echt in de voorbereide slotverklaring. Wordt u hier vrolijk van?

Maar dat was dus volgens Hajer een volkomen verkeerde aanpak, zoals ook wel gebleken is.

Ook verrassend om dat te horen, want het oppompen van de verwachtingen vanuit Nederland was juist het werk van zijn eigen PBL mensen, in goede samenwerking met de KNMI klimaatmannen, allemaal onder de warme bezieling van minister Cramer en de over haar schouder meekijkende milieubeweging uiteraard.

Het nieuwe klimaatdenken

Had van de in de Nationale overheid gedesillusioneerde klimaatgoeroes bij de vorige VVM bijeenkomst Harmen Verbruggen nog zijn hoop op de EU gevestigd, Hajer zocht het net als Hans Mommaas nu helemaal bij de lokale overheden en de bedrijven. Die willen wél!

Ik was het helemaal met Mommaas eens dat daar ontzettend goede initiatieven bij te ontwikkelen zijn, en dat dat ook eigenlijk gewoon moet gebeuren. Want zoals ik in mijn “energiebijbel” al  schreef, hebben we twee problemen: het stijgende energiegebruik per persoon, en het enorm stijgend aantal welvarende mensen de komende 40 jaar.

Om überhaupt met fossiel nog een tijd uit te kunnen komen, moeten we er in ieder geval keihard aan trekken dat het energiegebruik per persoon in de rijke landen niet blijft stijgen. Alleen dan kan er wellicht gebaseerd op goedkope fossiele energie ook welvaart in de opkomende landen ontstaan. Lokale energiebesparende initiatieven moeten hier sterk aan bijdragen, zoals hergebruik van restwarmte, betere isolatie, slim bouwen,  microwarmtekracht, WKK op wijkniveau en steeds zuinigere voertuigen en apparaten.

Maar dit staat los van de enorm stijgende energiehonger van Azië, en doet dus niets aan de vergroening van de wereldenergievoorziening. Zoals ik al eerder aantoonde is een wereldwijde CO2 uitstoot reductie simpelweg onmogelijk. De draai naar lokale schaal is dus toe te juichen, maar hoe lang duurt het nog voor er gewoon bijgezegd wordt dat dit ook inhoudt dat we met klimaatbeleid gaan stoppen en ons verder gewoon met nuttig energiebeleid bezig gaan houden?

Creative destruction

Een energietransitie kost slachtoffers, dat moeten we nu eenmaal accepteren vindt Hajer. In de nieuwe wereld is voor sommige oude systemen gewoon geen plaats meer.

Klinkt redelijk: voor de man die bij Eneco zijn baan verliest komt er een baan bij Greenchoice bij. Toch?

Nee dus.

Het nieuwe duurzame Utopia heeft véél duurdere energie. We hebben het dus niet over een verschuiving van bestedingen binnen ons energiebudget, maar over een verschuiving van bestedingen naar het sterk groeiende energiebudget toe. Voor elke baan bij een zonnecelfabriek (in China dus!) moet in Nederland dus bijvoorbeeld een verpleegstersbaan ingeleverd worden.

De theroretische en volstrekt onmogelijke (daar zijn Hajer en de goeroes het dus blijkbaar met me over eens) verduurzaming met wind en zon zou het land honderden miljarden kosten. Dat is wel destruction, maar creatief zou ik het niet willen noemen.

De hele mythe van de haalbaarheid van een wereldenergievoorziening zonder fossiel berust dus op de aanname dat er morgen een brijante uitvinding gedaan wordt waarbij oneindig veel schone energie wordt opgewekt in een apparaat dat geen grondstoffen of brandstof vraagt. Hoe dramatisch is het niet dat het overheidsbeleid op een dergelijke utopie gebaseerd is?

Het PBL als waakhond van de overheid

Toch staat alles wat Hajer zegt in het teken van de urgentie van de energietransitie. Niet alleen omdat hij nu eenmaal voor een overheid werkt die dat zo wil: in het boekje wordt nadrukkelijk gesteld dat het PBL zelf mag nadenken en met initiatieven mag komen:

“Als de overheid haar doelen niet bereikt, als er onbedoelde effecten optreden of als zich nieuwe uitdagingen aandienen, dan heeft een planbureau de taak dit aan te geven. Daarnaast ziet het PBL het als zijn taak de overheid te helpen bij het vinden van effectiever beleid of een nieuwe strategie.”

Wat zou ik graag de leiding van het PBL eens een jaartje van Hajer overnemen! Ik heb de nodige uitstekende suggesties in gedachten.

Klimaatverandering

Waar komt Hajers urgentiegevoel vandaan? Toch vooral uit de constatering dat er verschrikkelijke dingen gaan gebeuren door klimaatverandering als we niet stoppen met CO2 uitstoten:

• Aantasting ecosystemen
• Problemen met de regionale en globale voedselvoorziening
• Stijging van de zeespiegel
• Verdwijnen van het arctische ijs
• Stoppen van de ocean conveyor belt

In het boekje worden zelfs de ecosysteemdiensten erbij gesleept, het masker waarachter de biodiversiteitslobby zich verstopt heeft, klaar om toe te slaan zodra de CO2 hype ter ziele is.

Over een aantal van deze onderwerpen publiceert zijn PBL zich al jaren suf. Maar allemaal met de oogkleppen en oordoppen van de Achtste Mythe op. Kritiekloos worden alarmerende rapporten verslonden en geciteerd, terwijl voor geen van deze effecten een degelijke onderbouwing bestaat, en ook voor geen van de vijf een verband met CO2 aan te tonen is.

Een onafhankelijk en goed onderbouwd klimaat- en energiestandpunt vind je in Nederland alleen bij climategate.nl. Hier zou Hajer eens wat rond kunnen kijken, en wellicht concluderen  dat het  tijd word om eens buiten zijn eigen wereldje het oor te luister te leggen.

Hij mag me altijd bellen.