Het inpassen van onvoorspelbare energiebronnen zoals wind en zon kost zó veel geld en energie, dat deze daardoor bijna nutteloos en sowieso onbetaalbaar worden. Vandaar dat dit aspect door de hele duurzame energiewereld volstrekt genegeerd wordt.
Wie er wel onderzoek naar doet, stuit op een muur van zwijgzaamheid over de daarbij noodzakelijke informatie.
Ook de overheid wenst blijkbaar niet te weten of de miljarden die ze uitgeeft aan wind en zon wel goed besteed zijn, want ze laat er geen onderzoek naar doen, en zelfs de rekenkamer heeft dit heikele onderwerp voorzover ik weet tot nu toe ook volstrekt genegeerd.
Back-out, back-up or black-out?
U begrijpt dat ik blij was met eindelijk een rapport van een deskundig, onafhankelijk instituut als het Clingendael International Energy Programme (CIEP), precies over dit onderwerp: “Wind and Gas: Back-up or Back-out, That is the Question” , en een over dit rapport door de VVM georganiseerde bijeenkomst bij Clingendael in Den Haag, op 20 augustus aanstaande. U kunt zich nog opgeven.
Hans Labohm schreef er al eerder dit over.
Vol verwachting begon ik aan het rapport, en werd aanvankelijk blij verrast: er worden een aantal feiten gepresenteerd die door de voorstanders van wind meestal onder tafel geveegd worden. Maar hoe verder ik kwam, hoe groter mijn teleurstelling werd. De schrijfster slaagt erin om werkelijk alle wezenlijke aspecten van het onderwerp van de studie buiten het rapport te houden. Dat werd dan wel netjes vermeld, zo werkt wetenschap, maar van een adviserend rapport aan een hele reeks ministeries en energiemaatschappijen mag je toch een evenwichtig totaalbeeld verwachten, zeker als er vérstrekkende conclusies aan verbonden worden.
CO2 prijs moet van €15 naar €170 per ton
Het rapport valt kort samen te vatten:
- Wind capaciteit voegt amper betrouwbare energie toe aan het net (ca 12% van het nominale turbinevermogen, vgl 93% bij een gascentrale)
- Er is geen duurzame back-up capaciteit voor wind mogelijk, dus moet er fossiel gebackupt worden
- Alle windparken in Europa aan elkaar knopen maakt weinig verschil voor de grilligheid van het aanbod van windenergie: het aanbod verschilt te weinig
- Wind bespaart nu erg weinig CO2 omdat het vooral gas vervangt
- Pas als de CO2 prijs naar €170 per ton gaat zal wind op zee steenkool kunnen gaan verdringen en echt CO2 besparen
Het lijkt erop dat het rapport een beetje naar deze laatste conclusie toegeschreven is. Anders kan ik de bewust gekozen oogkleppen niet verklaren. Want wat staat er allemaal níet in het rapport?
- Wat kost inpassing van veel wind, uitgedrukt in geld?
- Wat kost inpassing van veel wind, uitgedrukt in energie?
- Hoe wordt de korte termijn (<4 uur) variatie van wind opgevangen door de backup, en wat zijn daar de kosten en consequenties van?
- Wat is de invloed van een groot aandeel van wind op de samenstelling van de totale elektriciteitsinfrastructuur?
(Deze vragen komen verderop in deze blog nog aan de orde)
De enige essentiële vraag bleef dus geheel onbeantwoord, namelijk:
- “hoeveel daalt de efficiency van de gehele stroomvoorziening, en hoeveel stijgt de prijs van een gemiddelde kWu, door het invoeren van een substantieel deel windenergie?”
Het doel van het project was het onderzoeken van de invloed van windenergie op de CO2 uitstoot. Ik vind dat je zoets niet kunt doen zonder ook de kosten hiervan te vermelden, maar goed, dat is een keuze. Mijn laatste vier vragen zijn echter ook zeer bepalend voor de vermeende CO2 reductie door de windinpassing, en hadden dus wel degelijk in het rapport behandeld moeten worden.
Back-out effect als basis onder rapport
In het rapport wordt zwaar geleund op een economische redenering die in mijn ogen volstrekt faalt bij het beoordelen van de situatie. Daardoor verliezen de conclusies ook hun geldigheid.
Normaliter geldt bij het inzetten van energiebronnen het principe van de toenemende marginale kosten: je zet het eerst die bron in waarvan de variabele kosten het laagst zijn. Dan gebruik je het totale productieapparaat het meest economisch.
Het is duidelijk dat als je eerst met miljardensubsidies windparken bouwt, deze als het eens waait bijna zonder variabele kosten energie leveren, en dus de duurste andere bron afgeschakeld zal worden.
Volgens deze redenering vervangt wind gas, omdat dat de bron is met de hoogste variabele kosten. Dit leidt dan tot de conclusie dat wind pas invloed op het aandeel steenkool krijgt (en dus pas flink CO2 bespaart) als die steenkool duurder wordt dan gas door een CO2 prijs van €170 per ton.
Hierop is het hele rapport gebouwd.
Maar het bijschakelen van substantieel windvermogen verandert de situatie verregaand, waardoor deze redenering niet meer opgaat.
Basislast vs. variabel vermogen
De stroomvraag varieert dagelijks tussen ca 50% en 100%.
Hierop is onze elektriciteitsproductie ingesteld.
Elektriciteitsvraag Nederland (winter), 1 week
De basislast (de eerste 50%) produceer je met dure centrales die met hoog rendement continu stroom kunnen produceren, zoals (van goedkoop naar duur) kerncentrales, steenkool (45% rendement) en CCGT (complexe gascentrales met gas- en stoomturbine; 60% rendement).
Deze stroom is ondanks de grote investeringen goedkoop door het lage brandstofgebruik, zolang de centrales bijna continu op vollast kunnen draaien.
Het variabele deel produceer je met eenvoudige goedkope gascentrales die heel snel aan en uit kunnen, en ook op half vermogen kunnen draaien. Die hebben een rendement van 20 tot 45 %, afhankelijk van het type en de mate van deellast draaien. Hoewel de installaties goedkoper zijn, is deze stroom all-in duurder dan die uit de basislast door de lage efficiency.
Deze combinatie geeft ons samen een zo goedkoop mogelijke elektriciteit.
Wind vs de basislast
Wat gebeurt er nu als je bijvoorbeeld 5% wind toevoegt?
Omdat het maar 25% van de tijd waait, moet je daarvoor een windvermogen opstellen van minstens 20% van de landelijke productiecapaciteit.
Die wind waait op onvoorspelbare momenten, dus vaak ook ’s nachts als de vraag op het niveau van de basislast zit. Op dat moment moet die windstroom ingepast worden. Maar daar is de basislast productie helemaal niet op ingesteld. Dat geeft grote technische problemen, en maakt deze centrales minder rendabel. Bovenop de enorme kosten van de windparken zelf, krijgen we dus ook te maken met duurdere fossiele basislast energie.
Theoretisch zou dus door een 5% windaandeel 40% van de basislast centrales niet meer renderen en gesloten moeten worden.
Het rapport had zich dus niet blind moeten staren op het simplistische back-out effect, maar twee situaties tegenover elkaar moeten zetten: een stroomvoorziening zonder wind, en een stroomvoorziening waarbij basiscentrales worden gesloten en vervangen worden door een wind+gas combinatie. Want alleen gas kan snel op wind reageren en als back-up gebruikt worden.
Wat er in het rapport had moeten staan
Het eerste effect van het vervangen van basislast door wind+gas is dat, als het niet waait (75% van de tijd), de back-up centrales de stroom moeten leveren. Die doen dat met een laag rendement.
Het is dus de grote vraag of die 75% laag rendement niet méér energie kost dan 100% van de tijd opwekking met hoog rendement, die plaats zou vinden wanneer er geen windvermogen opgesteld zou zijn.
Als het zo simpel zou zijn als ik hier stel, leidt de opstelling van wind volgens een eenvoudig sommetje zelfs tot een toename van het fossiele energiegebruik.
Door het grillige windaanbod zullen de back-up centrales vaak in deellast moeten draaien, wat niet alleen een lager rendement oplevert, maar ook méér vervuiling. Bij meer dan 30% terugregelen wordt deze uitstoot (met name NOx) bij CCGT centrales zelfs onacceptabel. Zodra de wind waait, stijgt dus ogenblikkelijk de luchtvervuiling.
Een goed rapport zou deze kwestie eens grondig uitgezocht hebben en er duidelijkheid over verschaft hebben. Maar in dit rapport lijkt er pas op het laatst, bij wijze van disclaimer, nog een paragraafje (6.5) aan vast geplakt te zijn waarin nader onderzoek hiernaar noodzakelijk genoemd wordt. Zou de schrijfster mijn blogjes over de economie van de duurzaamheid soms gelezen hebben toen ze al klaar was? En toen pas beseft hebben waar ze eigenlijk onderzoek naar had moeten doen?
Een belangrijke consequentie van het vervangen van basislast door wind+gas is dat de combinatie in deze situatie wel degelijk steenkool vervangt, onafhankelijk van de CO2 prijs. In de basislast heb je immers liever het iets duurdere CCGT, dat sneller kan opstarten en op- en af regelen dan steenkool centrales, waardoor het aandeel van de zeer inefficiënte en nog véél duurdere snelle back-up centrales teruggedrongen kan worden.
Er blijft dus niets van de hoofdconclusie van het rapport over.
Gloednieuwe Enecogen 870 MW CCGT centrale op de Maasvlakte (59% eff.)
Ik kom nu terug op de genoemde omissies in het rapport, en behandel nog een tweetal losstaande pijnpuntjes.
Wat kost inpassing van wind, uitgedrukt in geld?
Hoewel er nadrukkelijk en veel te slordig met een economisch principe wordt geschermd in het rapport, wordt het kostenaspect verder geheel buiten beschouwing gelaten. Als je zonder voorbehoud pleit voor het verhogen van de CO2 prijs van €15 naar €170 om wind rendabel te maken, veroorzaak je een dramatische stijging van stroomprijs, en pleeg je dus een enorme aanval op het welvaartsniveau van de Nederlanders.
Wat kost inpassing van wind, uitgedrukt in energie?
Dat is dus de grote hamvraag. Er staat in appendix A eindelijk informatie over de dalende rendementen van de verschillende centrales bij terugregelen. Die zijn overigens gunstiger dan wat mij informeel is meegedeeld.
Deze informatie had gebruikt kunnen worden bij het onderzoek, dat men noodzakelijk vindt, maar toch achterwege gelaten heeft….
Hoe wordt de korte termijn (<4 uur) variatie van wind opgevangen door de back-up, en wat zijn daar de kosten en consequenties van?
Het rapport maakt onderscheid tussen de lange en korte termijn (<4 uur) back-up. Vervolgens stelt men dat men die korte termijn niet behandelt. Hallo? Moeten we het dan maar even een paar uur zonder licht doen? Die korte termijn opvang is juist het moeilijkste probleem!
Omdat wind zeer abrupt kan wegvallen, heb je een even groot vermogen als er aan wind staat nodig in stand-by stand, klaar om ogenblikkelijk bij te springen. Het zou ridicuul zijn om daarvoor naast de langere termijn back-up nóg eens aparte installaties te bouwen. Kortom: je snelle back-up is ook je langere termijn back-up. En die moet dus razendsnel opschakelbaar zijn. Daarvoor zijn alleen centrales met laag rendement geschikt.
Dat is juist de kern van het probleem!
De suggestie in het rapport dat de CCGT centrales als back-up gebruikt kunnen worden is dan ook onjuist.
Wat is de invloed van een groot windaandeel op de samenstelling van de totale elektriciteitsinfrastructuur?
Heel simpel: bij een windaandeel in de stroomvoorziening van 25%, en een windprofiel waarbij het 25% van de tijd waait, moeten alle basiscentrales gesloten worden, en hebben we alleen nog maar windturbines met back-up centrales.
Immers, 25% aandeel krijg je alleen bij een windvermogen dat zo groot is dat het als het waait, alle stroom door de wind geleverd wordt. En zelfs dan haal je het 25% windaandeel niet, want het zal regelmatig ’s nachts waaien, en dan kun je je stroom nergens kwijt.
Dit betekent een dramatische omwenteling in onze elektriciteitsinfrastructuur. Het is in mijn ogen onbegrijpelijk dat de overheid beweert een dergelijk windaandeel op korte termijn na te streven, zonder zich ook maar iets gelegen te laten liggen aan de enorme consequenties ervan.
Meten is weten: het Bentek rapport
Hoewel het Clingendael rapport over de toekomst gaat, waarin een groot windaandeel leidt tot een andere samenstelling van de elektriciteitsinfrastructuur, gaat het rapport hieraan voorbij. Men bekijkt de invloed van de invoeging van wind bij het huidige aanbod.
Dat maakt het mogelijk om de uitkomsten te vergelijken met metingen. Er worden namelijk regelmatig zeer grote windparken aan het net gekoppeld. Je kunt dus zeer nauwkeurig meten wat er dan met de CO2 en NOx uitstoot van de andere centrales gebeurt.
In Colorado is dat gedaan en uitgebreid gedocumenteerd in het Bentek rapport. Hierin wordt aangetoond dat de ingebruikname van het enorme windpark niet tot een meetbare afname van de CO2 productie heeft geleid, en wel tot een toename van o.a. de NOx uitstoot.
Dat zegt meer dan het hele Clingendael rapport.
Capacity Credit is iets anders dan back-up behoefte
Veel aandacht wordt in het rapport verspild aan het begrip Capacity Credit: het percentage van het geplaatste vermogen dat bij het netbeheer gezien kan worden als de inzetbaarheid. Vanwege onderhoud ligt elke centrale wel eens stil, dus kun je zijn vermogen niet voor 100% bij het beschikbare vermogen van je net op tellen, maar bv. 90 tot 95%. Bij wind kom je dan uit op maar 5 tot 20%.
Het rapport verwart dit getal met de back-up behoefte en rekent daar rustig verder mee. Terwijl de back-up behoefte uiteraard gewoon keihard 100% is. Iets wat dan vreemd genoeg een paar hoofdstukken verder weer ronduit wordt toegegeven.
CCS kosten uiterst dubieus
Het was mij een doorn in het oog dat ook in de berekeningen in dit rapport weer telkens de gas- en steenkoolcentrales zijn opgenomen mét en zonder CCS (CO2 opslag).
Dit is een dwaas maar al jaren voortdurend modeverschijnsel.
Waarom zet je er dan niet ook al kernfusie bij?
Er is nog niet één centrale waar de CO2 bij afgevangen wordt. Je kunt deze installaties niet kopen, en als dat wel mogelijk zou zijn, zouden ze groter en duurder zijn dan de centrale zelf.
Voor het rendementsverlies wordt voor het gemak 20% aangehouden, maar ook dat is fraaie fictie.
Als je echt een hoog percentage van de CO2 wilt afvangen, comprimeren, transporteren naar een oud gasveld in de Noordzee, en het daarin wilt pompen, zit je al gauw op de 33% rendementsverlies. Dat houdt in dat je 50% meer brandstof nodig hebt om dezelfde hoeveelheid stroom op te wekken. Het variabele deel van de CCS stroom is dus al 50% duurder.
Maar voor elke twee centrales heb je een derde nodig vanwege het rendementsverlies. En die zijn dan alle drie minstens twee keer zo duur vanwege de CCS installaties en pijpleidingen. Je investeringen zijn dus zeker 3x zo hoog.
Hoe kan men dan in het rapport op een kostprijsstijging van de stroom door CCS uitkomen van maar ca 20%? Dat moet ergens tussen de 50 en 100% zitten.
Het lijkt erop dat de gebruikte informatiebronnen niet echt kritisch en met inzicht zijn bekeken.
Van een prestigieus instituut als Clingendael International Energy Programme verwacht je nu juist dat ze vanuit hun eigen know-how dit soort fouten zouden weten te vermijden
“Why is wind power so expensive?”
An economic analysis by prof. Gordon Hughes
Dit zojuist gepubliceerde rapport behandelt uitgebreid de in deze blog aangekaarte problematiek, en komt met een inschatting van de werkelijke kosten en CO2 reductie als gevolg van het vergroten van het windaandeel in de Engelse stroomvoorziening.
De conclusies liegen er niet om:
- Het is zeer de vraag of er door de aankoppeling van windparken überhaupt fossiele brandstof bespaard wordt, en of er CO2 uitstoot door gereduceerd wordt.
- In het gunstigste geval kost die CO2 dan €340 per gereduceerde ton.
- De huidige reductiedoelstellingen van de Engelse regering zouden de bevolking dan op €100 miljard per jaar komen te staan, 4,4% van het BNP, dat is meer dan €6.000 per gezin per jaar.
- De voorgenomen duurzame opwekking in 2020 gaat de elektriciteitsprijzen in de UK met 40% tot 60% omhoog jagen.
Hiermee is in ieder geval één van de twee belangrijkste vragen beantwoord die in het Clingendael rapport niet gesteld werden…
Hoe alarmistisch is het Clingendael International Energy Programme?
De oppervlakkigheid van het rapport, de foutjes, en de dwaze conclusie over de CO2 prijs lijken een stevige uitglijer van het gerenommeerde instituut. Ik vroeg me af of dat toeval was.
De schrijfster van het rapport, Nora Méray, is een natuurkundige, waar ik geen andere publicaties van vond, op een vervolg op dit rapport na.
(Daarin toont ze trouwens aan dat ook vraagsturing geen oplossing is voor het probleem van de inpassing van een groot windaandeel…). Ze lijkt me, ook gezien haar cv, geen rabiate alarmist of duurzaamheidsfanatica.
Haar baas, Coby van der Linde, directeur van het CIEP, is een degelijke olieprofessor die over het algemeen zinnige dingen zegt.
Het is wel opvallend dat ze daarbij toch gewoon uitgaat van de noodzaak van decarbonisatie, alsof dit een gegeven is. Maar met de onderstaande lijst van sponsoren kun je moeilijk anders: helaas is deze misvatting dermate wijd verbreid dat je alleen maar problemen oproept als je er te openlijk afstand van neemt. En het Clingendael is nu eenmaal geen climate research centrum.
De grootste “verdachte” in deze plot is de onderdirecteur van de club, Lucia van Geuns.
Ook zij is een oerdegelijke olie-expert met een indrukwekkende staat van dienst op dit gebied.
Maar toch vond ik de volgende omschrijving:
“She co-ordinates the research theme ‘Towards a low-carbon energy sector’ with particular attention to transition issues. She is member of the board of the World Energy Council Netherlands (WEC NL) and member of the Earth and Lifesciences Council (RAL) of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW).”
Kijk, daar tekent zich een duidelijk beeld af. Low-carbon, transition issues…
En het moge duidelijk zijn dat de affiliatie met de KNAW tegenwoordig helaas ook bepaald geen aanwijzing voor een objectieve opstelling meer betekent…
Is het rapport dus wellicht niet zomaar een uitglijer, maar symptomatisch voor het afglijden naar zinloos alarmisme van alweer een vooraanstaand instituut?
Ik stel mijn oordeel nog even uit, de bijeenkomst op Clingendael zal hierover meer duidelijkheid moeten verschaffen.
Ik houd u uiteraard op de hoogte!
The Clingendael International Energy Programme is endorsed by the Dutch Ministry of Economic Affairs, Agriculture and Innovation, the Dutch Ministry of Foreign Affairs, the Dutch Ministry of Infrastructure and the Environment, BP, Delta, Electrabel GDF-Suez, Eneco, Energie Beheer Nederland, Essent, Esso Nederland, GasTerra, Gasunie, ING, NAM, NUON, TenneT, Oranje-Nassau Groep, Port of Rotterdam, RWE, Shell Nederland, Total E&P Nederland, Vopak Oil Europe Middle East and Wintershall.
"Dit leidt dan tot de conclusie dat wind pas invloed op het aandeel steenkool krijgt (en dus pas flink CO2 bespaart) als die steenkool duurder wordt dan gas door een CO2 prijs van €170 per ton.", en dat bij een huidige CO2 prijs van €7 per ton (EUA 3-8-2012). Volgens een recente MIT studie wordt de wereld gered bij een CO2 prijs van $50 per ton, waarom die arme consument dan zo veel hoger belasten?
Als ik de conclusies van de Clingendael studie lees (zie p.12) dan wordt daar – zonder dit met zoveel woorden te zeggen – windenergie vakkundig de nek omgedraaid. Zelden een beter pleidooi gelezen om met deze waanzin te stoppen!
CO2 is niet de oorzaak van klimaatschommelingen.
CO2 is plantenvoedsel.
Met kolencentrales is niets mis, fijnstof wordt uit de rookgassen gefilterd, SO2 wordt eruitgewassen.
Dus inderdaad, Clingendael slaat volkomen de plank mis.
Dit gezegd hebbende, het energieprobleem staat aan de vooravond van een ongekende revolutie!
Koude fusie, ook wel LENR (low energy nuclear reaction) en ook dit is een ongelukkige naam. Het is een nucleaire reactie zonder neutronenstraling en zonder waste.
Wereldwijd wordt erover gesproken.
Zie de newsletter:
http://www.e-catworld.com/
Zie in die newsletter de bijdrage van Tyler van Houwingen over de ontwikkeling van LENR sinds 20 jaar, en de stroomversnelling van LENR sinds ongeveer 2 jaar vooral veroorzaakt door de Italiaan Rossi.
Komende week vindt plaats de wereld conferentie betreffende koude fusie in Korea.
Op 8 en 9 September, wordt in Zurich door de Italiaanse en Duitse fabrikanten de e-cat van Rossi (energy catalisator) die gebaseerd is op LENR, gepresenteerd.
Er zijn kleine e-cats voor warm water, sanitair en verwarming.Deze worden al gebruikt door de Navy.
Er zijn grotere e cats die stoom opwekken met eraan gekoppeld een turbine voor electriciteit.
Windmolens waren altijd al obsolete, bestaande centales met een kolen boiler of een nucleaire zouden kunnen worden uitgerust met een LENR-boiler.
Hot Fusion dromen van het project ITER in Caderache maar ook derde generatie kernreactoren in aanbouw in Finland en in Frankrijk, gaan het moeilijk krijgen nu blijkt dat Fleischmann en Pons in 1989 gelijk hadden.
Helaas is Fleischmann eergisteren op 84 jarige leeftijd overleden. Hij verdient posthuum de Nobel prijs, niet die politieke uit Oslo, maar de echte uit Stockholm.
Ook in het rapport van Clingendael mis ik de invloed van grootschalige windparken op ons klimaat.
Diverse wetenschappelijke onderzoeken hebben dacht ik voldoende aangetoond dat het klimaat beïnvloed wordt door grootschalige toepassing van windenergie.
Het lijkt er inmiddels op dat men dit onderwerp doelbewust negeert omdat dit onderwerp het bestaansrecht van een heleboel bedrijven ondermijnt.
Als ik de lijst met sponsoren van de bijeenkomst op 20 aug. zie dan kan ik geen andere conclusie trekken dat veel van die bedrijven inmiddels miljarden subsidie voor hun windprojecten hebben gekregen.
Deze bedrijven zullen onder geen beding tegen windenergie zijn, het levert ze miljarden op en ach, als de CO2 duurder wordt dan berekenen ze dat gewoon door aan de afnemers, u en ik dus.
Ik heb inmiddels Instituut Clingendael van mijn lijstje onafhankelijke organisaties geschrapt.
Ook bij dit voormalige gezaghebbende Instituut heeft de groene gekte toegeslagen, op weg naar een totalitaire staat.
@Niek
Ik heb een donkerbruin vermoeden dat het ontbreken van een analyse van de invloed van grootschalige wind op het klimaat geen doelbewuste actie is. Het is veel basaler: men is gewoon nog niet bekend met dit onderwerp.
Los daarvan, had je deze al gezien?
http://www.atmos-chem-phys.net/10/2053/2010/acp-1…
Bijbehorende persbericht (met de opmerking dat het artikel niet gezien moet worden als argument tegen windenergie: co-auteur Prinn is nou eenmaal IPCC adept …)
http://web.mit.edu/newsoffice/2010/climate-wind-0…
Interessant is de opmerking dat ze schatten dat om voor ongever 10% aan de energievraag in het jaar 2100 bij te dragen ze 13 miljoen (!) windmolens nodig hebben.
Een simpel rekensommetje leert dat als ongeveer 10% van de wereld geschikt is voor het plaatsen van windmolens je elke 2 km een windmolen moet plaatsen (als het overal kan is het elke 6 km). En dan heb je maar in 10% van de wereldenergievoorraad voorzien. Kun je het je voorstellen?
Snap je meteen ook waar de gedachte vandaan komt dat grootschalige windenergie het klimaat beinvloedt …
HB.
Toegevoegd: paragraaf over vervuiling
"Door het grillige windaanbod zullen de back-up centrales vaak in deellast moeten draaien, wat niet alleen een lager rendement oplevert, maar ook méér vervuiling. Bij meer dan 30% terugregelen wordt deze uitstoot (met name NOx) bij CCGT centrales zelfs onacceptabel. Zodra de wind waait, stijgt dus ogenblikkelijk de luchtvervuiling."
en de alinea over het Bentek rapport:
"Meten is weten: het Bentek rapport
Hoewel het Clingendael rapport over de toekomst gaat, waarin een groot windaandeel leidt tot een andere samenstelling van de elektriciteitsinfrastructuur, gaat het rapport hieraan voorbij. Men bekijkt de invloed van de invoeging van wind bij het huidige aanbod.
Dat maakt het mogelijk om de uitkomsten te vergelijken met metingen. Er worden namelijk regelmatig zeer grote windparken aan het net gekoppeld. Je kunt dus zeer nauwkeurig meten wat er dan met de CO2 en NOx uitstoot van de andere centrales gebeurt.
In Colorado is dat gedaan en uitgebreid gedocumenteerd in het Bentek rapport. Hierin wordt aangetoond dat de ingebruikname van het enorme windpark niet tot een meetbare afname van de CO2 productie heeft geleid, en wel tot een toename van o.a. de NOx uitstoot.
Dat zegt meer dan het hele Clingendael rapport."
HB schreef:
De Nederlandse Wind Energie Assiciatie, de NWEA, is de belangenbehartiger van bedrijven die actief zijn met windenergie.
Ik weet uit betrouwbare bron dat mensen van de NWEA wel degelijk op de hoogte zijn met het verschijnsel dat grootschalige inzet van windenergie ons klimaat beïnvloedt.
Ook bedrijven die de NWEA financieel steunen, ik noem er een paar: Raedthuys, Eneco, Nuon, RWE, Vestas en vele anderen zijn zich er terdege van bewust en weten dondersgoed hoe de vork in de steel zit.
Ik blijf daarom zeggen dat ze er het grootste belang bij hebben dat het grote publiek er niet vanaf mag weten omdat anders het draagvlak onder hun windmolen manie wegvalt.
Zodra het eerste bedrijf dat belangen in de windindustrie heeft toegeeft dat het klimaat door grootschalige inzet van windenergie beïnvloed wordt is het hek van de dam en worden de subsidies aangepakt.
Men zal dus alles in het werk stellen dit onderwerp te vermijden, de huichelaars.
HB schreef:
” target=”_blank”>http://www.atmos-chem-phys.net/10/2053/2010/acp-10-2053-2010.pdf
Bedankt HB. Er wordt de laatste tijd gelukkig meer aandacht besteed aan het fenomeen. Je ziet dus steeds meer verwijzingen naar wetenschappelijk onderzoek over het onderwerp.
Ik kende dit artikel nog niet en heb het direct toegevoegd aan ons artikel De invloed van windmolens op ons klimaat
Daar staan overigens nog meer verwijzingen naar verschillende onderzoeken.
@Theo,
Bewonderingswaardig objectief rapport met respect voor de schrijver die wetenschappelijk verdwaald raakte in haar politieke overtuigingen en politieke opdracht.
Ik adviseer jouw climategate.nl evaluatie te verzenden in een brief aan de opsteller van het rapport: nmeray@clingendael.nl en in afschrift aan de directeur van Clingendael Co Colijn (=politicoloog).
Ik ben eens met conclusies van Niek, schrap ISS Clingendael van de objectieve wetenschappers/adviseeurs aan de regering lijst. Clingendael is nu een applausmachine voor de achterhaalde en failliete AGW-theorie.
In 2003 was Clingendael nog mordicus tegen de wereldwijde Kyoto- en Klimaat-CO2-onzin. Wat is gebeurd intern bij Clingendael is vergelijkbaar met de politieke (cultuur-)omslag bij KNMI, PBL en KNAW. Je trapt een paar andersdenkenden er uit en bedreig te overigen slechts "Groene" rapporten te schrijven.
Het is triest gesteld.
Is er op deze site ook plaats voor enige humor?
Vorig jaar schreef ik voor het blad van onze Leidse Herensociëteit Amicitia een satirisch stukje over het gebruik van windmolens om het klimaat te verbeteren. Het was een voorstel voor een onderzoekproject om windmolens tegen de wind in te laten draaien, gevoed met elektriciteit uit zonnepanelen. Dat heeft voorspelbare goede gevolgen voor zowel het fysisch als het economisch klimaat. Dat viel in dit gezelschap in goede aarde, want in ‘Leiden’ is het begrip klimaat alarmisme vrijwel onbekend. Mensen als Hans Labohm en Marcel Crok werden er vriendelijk als gast ontvangen. De boeken van Hans en Marcel zijn in onze bibliotheek opgenomen.
Het stukje is voorts ook satirisch wat betreft Duurzame Ontwikkeling in het algemeen.
Als er voldoende belangstelling is, reproduceer ik het op dit blog.
Dat er in Leiden, met name aan de universiteit, weinig aandacht voor AGW dreiging is, heeft waarschijnlijk als reden dat er geen meteorologie en klimatologie wordt gedoceerd. Wel degelijke fysica en astronomie. Er zijn geen geldschieters voor de eerste twee genoemde vakken nodig. En NWO zorgt goed voor de laatste twee.
Vanwege de actualiteit toegevoegd de alinea:
"Why is wind power so expensive?"
An economic analysis by prof. Gordon Hughes
Dit zojuist gepubliceerde rapport behandelt uitgebreid de in deze blog aangekaarte problematiek, en komt met een inschatting van de werkelijke kosten en CO2 reductie als gevolg van het vergroten van het windaandeel in de Engelse stroomvoorziening.
De conclusies liegen er niet om:
Het is zeer de vraag of er door de aankoppeling van windparken überhaupt fossiele brandstof bespaard wordt, en of er CO2 uitstoot door gereduceerd wordt.
In het gunstigste geval kost die CO2 dan €340 per gereduceerde ton.
De huidige reductiedoelstellingen van de Engelse regering zouden de bevolking dan op €100 miljard per jaar komen te staan, 4,4% van het BNP, dat is meer dan €6.000 per gezin per jaar.
De voorgenomen duurzame opwekking in 2020 gaat de elektriciteitsprijzen in de UK met 40% tot 60% omhoog jagen.
Hiermee is in ieder geval één van de twee belangrijkste vragen beantwoord die in het Clingendael rapport niet gesteld werden…
In vervolg op 6 aug 201217.49
Stop the world, I want to get off
Een nieuw project in het kader van Duurzame Ontwikkeling,
Twintig jaar geleden schreven Cor de Hart en ondergetekende, sterk maatschappelijk geëngageerd als we zijn, een handzaam boekje: “Randvoorwaarden en scenario’s voor Duurzame Ontwikkeling” (uitg. Elmar, Delft 1992). Aangezien wij vooral een positieve visie verkondigden – het loopt niet zo’n vaart met het uitputten van onze natuurlijke hulpbronnen als we de economische groei en de technologische ontwikkeling maar bevorderen – werd het in linkse kringen tot de grond toe afgebroken. Na een vernederende kritiek in de Volkskrant kwam het boekje voortijdig bij De Slegte terecht. Maar dat had een averechtse uitwerking: zo kwam het binnen financieel bereik van onze toen nog onderbetaalde parlementariërs.
Nederland werd gidsland op het gebied van Duurzame Ontwikkeling. Want vrijwel al onze adviezen werden opgevolgd. De leden van de sociëteit kunnen zich daarvan overtuigen. Het boekje is in de bibliotheek van de sociëteit opgenomen. Hebben we sinds 1992 de dreigende milieuvervuiling niet aardig in de hand gehouden? Is onze economische groei niet heel behoorlijk geweest? En staan we als klein land niet op een goede plaats in de wereld wat betreft technologische ontwikkeling?
Eén van onze adviezen blijkt achteraf niettemin een misser. We pleitten toen (1992) voor het beperken van het gebruik van fossiele brandstof, omdat dit CO2 vrijmaakt dat een ongewenste opwarming van de aarde ten gevolg zou kunnen hebben. Dat is niet juist: zie voor nadere uitleg de vorige aflevering van Amicitianieuws. Ten eerste, een beetje opwarming is in het geheel niet ongewenst. Ten tweede, CO2 kan die niet bewerkstelligen. Ten derde, het ‘gevaar’ dreigt van een andere kant: De astronomen voorzien de komende tien, wellicht vijftig jaar een ernstige afkoeling, op grond van het gedrag van de zon.
Vergissen is menselijk, zeker in de politiek, zullen we maar zeggen. Maar toch, uit de misser kunnen we toch een interessante lering trekken. Door een absurde hype te verkondigen kregen we aandacht voor gewenst, door de overheid te subsidiëren, wetenschappelijk onderzoek.
Nu de CO2-hype achter ons ligt, is in het internationale wetenschappelijke circuit een prijsvraag uitgeschreven voor een nieuwe hype. Voorwaarde is dat de bedreiging wel absurd mag zijn maar een beetje redelijk moet kunnen overkomen bij het grote (leken-)publiek. Op deze prijsvraag heb ik ingeschreven en momenteel hoor ik tot de eerste drie genomineerden. Ik ontmoet, zoals te verwachten, zowel fervente voor- als tegenstanders.
Mijn voorstel is: draai de wenteling van de aarde om zijn as om. Nu gaat de zon in het oosten op en in het westen onder. Met als gevolg dat de beurzen in New York, Amsterdam en Frankfort later openen dan die in Shanghai. Het gevolg is dat de westerse beurzen meer en meer geneigd zijn om de Chinese te volgen. Daarmee verliezen we het economisch initiatief. Dus als we draairichting van de aarde veranderen, gaan de beurzen in het westen eerder open dan in het verre oosten.
Onmiddellijk kreeg ik sterke support vanuit de Tea Party van de republikeinen in de VS. Dit is dé manier om de oude economische orde tussen West en Oost te herstellen. Men vroeg mij te willen formuleren wat er nodig is om die draairichting te veranderen, met de toezegging dat ze daarin zeker gaan investeren. Maar ik kreeg uiteraard ook oppositie, vooral uit natuurwetenschappelijke kring. Om de draairichting van de aarde te veranderen, is een gigantische hoeveelheid energie nodig. Is die wel te leveren? Liever niet naar vragen dus. Gewoon opportunist zijn: wanneer immers absurde en bewogen politieke stellingnemers menen dat iets gewenst is, waarom zou je dan geen gebruik maken van hun financieringsbronnen, om uiteindelijk met gefundeerd wetenschappelijk onderzoek tot andere leuke resultaten te komen dan die politici verwachtten.
Neem bijvoorbeeld de windmolens, zogenaamd duurzame energieleveranciers. Wind hebben we voor niets. Helaas, de molens niet. Het bouwen en plaatsen kost heel veel energie en de machines slijten snel. Om maar niet te spreken van het feit dat het soms te hard en soms te zachtjes waait, waardoor de regelmatige leverantie aan het elektriciteitnet niet gegarandeerd is en de klassieke centrales, toch nutteloos ‘stand-by’ moeten blijven.
Echter in het project om de draairichting van de aarde te veranderen kunnen we windmolens goed benutten, namelijk door het proces om te draaien. We laten de windmolen geen elektriciteit opwekken, maar gaan hem daarmee voeden vanuit een zonnepaneel. Vervolgens stellen we de molen tegen de windrichting op zodat hij zich tegen de atmosfeer kan afzetten, waardoor de omwenteling van het oppervlak wordt vertraagd en op den duur omdraait.
Zeg nu niet dat dit in strijd is met de tweede hoofdwet van de thermodynamica. Bij het ontwikkelen van projecten voor duurzame ontwikkeling moet je niet alles van te voren willen weten. Voorts kan met de woorden van een milieuminister in 1990 (Alders) worden opgemerkt dat naar die hoofdwet nog veel onderzoek nodig is (!). Wel een tegenvaller is dat een socioloog met een veel goedkopere oplossing is gekomen om de westerse beurzen eerder dan de oosterse te doen openen, namelijk door de wijzers van de klok de andere kant op te laten lopen.
Nu begrijp ik van sociologie niet zo veel, maar intuïtief lijkt me dat er met die aanpak echt iets mis moet zijn. Laatst heb ik een boek gelezen van zo’n sociaal onderzoeker met de titel “Waarom de tijd steeds sneller gaat als je ouder wordt”. Dat klopt wel want Cor en ik herinneren ons het schrijven van ons handzaam werkje als de dag van gisteren. En het discussiëren daarover met partijgenoten zoals Bolkestein, de beide Ginjaars (Milieu & O&W) en met PvdAers die ook de economie, en de consumptie van hun leden, graag zagen groeien. We moeten wellicht weer eens in de leer gaan bij Bolk en Kok, om ons boekje up-to-date te brengen.
Maar we kunnen ook dichter bij huis blijven, bij ons sociëteitsbestuur. Het voert een beleid om vooral jongere leden aan te trekken, daarmede denkend de duurzaamheid van ons gezelschap te verzekeren, maar zeer waarschijnlijk ook omdat dit de consumptie in de bovenzaal zal bevorderen. De salarissen van de huidige actieve jonge generatie liggen op een niveau waarvan Cor en ik destijds niet durfden te dromen. De vraag is dan natuurlijk of ze ook voldoende tijd uittrekken om wekelijks in de bovenzaal te consumeren. We zullen onze bedienden Gustaaf, Lasko en Boudewijn dus maar eens om informatie vragen wat de jongeren, ten opzichte van de ouderen, wekelijks ‘afschuiven’. Of is dat een inbreuk op de ‘privacy’?
Als objectief onderzoeker van de mogelijkheden om duurzame ontwikkelingen te bevorderen weet je maar nooit wat de consumenten willen en wat ze in werkelijkheid doen.
Lucia van Geuns zat vorig jaar in het Radio 1 journaal samen met Greenpeace woordvoerder Joris Thijssen en o, o, o, wat waren ze het eens over het feit dat diepzee olieboringen gevaarlijk zijn.
In april dit jaar zat ze in de VPRO studie een praatje pot te houden over de hoge olieprijs.
Ik vind een aantal bijeenkomsten waar mevrouw Lucia van Geuns een lezing houdt. De overige mensen die een voordracht houden behoren zonder uitzondering tot de alarmistische klimaat club. Zo is daar onder andere ook Meike Baretta van Greenpeace International, en nog een tiental sprekers en panelleden die stuk voor stuk tot het alarmistische kamp behoren.
Ik heb er daarom geen enkele moeite mee om deze mevrouw van Geuns als zeer alarmistisch te bestempelen.
Ze oefent haar werk op een sluipende manier uit waarbij de onafhankelijkheid van Clingendael van binnenuit wordt uitgehold.
Mijn eerdere conclusie dat Clingendael op geen enkele wijze meer een onafhankelijk instituut is heeft na een kleine zoektocht op het Internet een solide fundament gekregen.
Directeur ISS Clingendael (Ko Colijn): sinds 2011. Cultuur ommezwaai?
POLITICOLOOG, SOCIALE WETENSCHAPPEN, JOURNALIST, JURYLID NOS.
Geen echte kritische bèta wetenschappelijke signatuur, eerder nogal zwaar politieke signatuur met roots in de linkse wereld.
Over objectieve wetenschap heb ik niets kunnen vinden over hem. Ook over klimaat- & milieu wetenschap geheel niets, Colijn is vooral wapensysteem en defensie deskundige. Zijn CV lijkt sterk op het ideale PvdA of GroenLinks partijlidmaatschap profiel. Zou me niets verbazen dat hij dit soort politieke krijgers (zoals Lucia van Geuns) heeft aangehaald en gemotiveerd binnen Clingendael.
De truc is namelijk, dat je na je benoeming als directeur Clingendael z.s.m voldoende politieke medestanders binnenhaalt voor een effectieve cultuuromslag. Politieke wetenschap en politieke drijfveren zijn dan pandoer.
Reeds binnen ISS Clingendael was Bertus Hendriks vast verankerd, een virtuele communist en politieke islam ontkenner, opvallende politieke verdraaier (mijneedpleger?) in het Wilders-proces.
Het is zaak om ISS Clingendael vooral scherp in het oog te houden, na deze cultuur-ommezwaai!
http://www.vn.nl/Opiniemakers/Ko-Colijn.htm
http://nl.wikipedia.org/wiki/Ko_Colijn
http://www.eur.nl/fsw/staff/homepages/colijn/
@Arthur
Leuk stukje!
Maar over dat boekje: Tu quoque, Arthur?!
Theo, wat wil je weten? De serieuze achtergrond?
Samen met Jacqueline Kramer, (ja heus!) toen TNO medewerker, had ik tien internationale workshops over Duurzame Ontwikkeling op verschillende gebieden georganiseerd, waarover serieuze rapporten werden uitgebracht. Zo ontstond het idee in politieke kring (VVD) een evenwichtige beschouwing van optimistische en pessimistische benaderingen uit te geven. Het werd een 'kleurboek'. Het bestond uit de volgende hoofdstukken: Witboek, Zwartboek, Groenboek, Roodboek en Blauwboek. Witboek, de optimistische, Zwartboek de pessimistische kijk. Groenboek, specifieke kijk vanuit de ‘groenen’, Roodboek, kritische kanttekeningen bij de voorgaande, en tenslotte het Blauwboek, de blauwdruk voor scenario’s voor toekomstontwikkelingen.
De ‘inleiding’ was een filosofische: je moet duurzame ontwikkeling altijd meer dimensionaal bekijken, tenminste ecologische versus economische veranderingen. En dat lustte de ideologische criticus van de Volkskrant niet.
Het is echt waar, het boekje viel niet slecht bij de PvdA volksvertegenwoordigers, beter zelfs dan bij de VVD, behalve dan bij de paar ‘ministers’ die ik in het stukje al noemde. Het is ook waar dat we in CO2 toen nog een bedreiging zagen. Dat kwam omdat we de valse voorstelling van een broeikasgas nog niet hadden begrepen.
Dat dankzij ‘onze adviezen’ het sinds 1992 niet zo slecht is gegaan met het milieu is natuurlijk overdreven . We waren de rapporteurs van wat er in die tijd begon te leven op het gebied van de private en de publieke samenwerking. Met een meer praktische dan ideologische instelling.
Ik zie wel wat in dat plannetje van Arthur, gewoon een intergouvernementele wetenschapsgroep samenstellen, een flinke scheut alarmisme er over heen gieten ("we're all going to die"), NGO's zorgen oor de marketing met behulp van flinke morele druk (uiteraard "no pressure") en een hoop duurzame onzin en bingo! we zijn weer voorzien van jarenlange inkomsten, rinse and repeat…
Ter informatie: op verzoek van het CIEP is de foto van Huis Clingendael vervangen, en is op een aantal plaatsen "Clingendael" vervangen door "Clingendael International Energy Programme (CIEP)".
Het rapport is door CIEP vervaardigd, en moet los gezien worden van het werk van het geaffilieerde Clingendael Institute.
@Theo
Nieuwe foto gezien. Wat een landschapsvervuiling zeg…
In lelijkheid worden ze alleen nog overtroffen door flats die destijds werden gebouwd in communistische landen. Het doet mij pijn aan de ogen…voor vleermuizen en vogels is het allemaal natuurlijk nog veel erger.
Toch nog maar effe een tweetal meer on-topic linkjes…
Bij BASF vind men dat het maar eens afgelopen moet zijn met die Ökostrom-subsidie.
De Duitse industrie is tot op het bot verdeeld…Een bedrijf als Siemens is bij monde van haar CEO Lörscher helemaal voor de Energiewende.
Maar ja – denk ik dan – die willen een grote vette Windkraft order binnenhalen en leunen toch al flink op de overheid als gaat om opdrachten. Tja en die bij warmworden lekke Siemens waterkoker bij mij op men werk…heeft nog geen lokale blackout veroorzaakt. ;-)
@Theo:
Citaat: "Het rapport is door CIEP vervaardigd, en moet los gezien worden van het werk van het geaffilieerde Clingendael Institute."
Wat is dit voor afleidingsmanoeuvre?
Vergelijk: "Het rapport is door GreenPeace vervaardigd, en moet los gezien worden van het werk van het geaffilieerde IPCC."
Siemens drijft op miljardensubsidies van de overheid dus zijn ze niet tegen de Energiewende.
Niet alleen voor de windmolendivisie, maar ook voor de divisie die grote gasturbines maakt. Die bakbeesten kosten een paar honderd miljoen per stuk en in het kader van de energiewende moeten er tientallen gasgestookte centrales gebouwd worden. Rara wie die gasturbines levert……
Trouwens, De winddivisie van Siemens werkt al kwartalen lang met honderden miljoenen verlies die wordt gecompenseerd door de winst bij andere divisies.
Siemens bouwt verschrikkelijk knappe CCGT (stoom en gas) centrales. Met het hoogste rendement (61%!), en ondanks de complexiteit van het combineren van twee zwaar gewelddadige processen, met een ongekende flexibiliteit. Bij terugregelen daalt het rendement verbluffend weinig.
Het gaat zo ver dat ze openlijk propaganda maken voor hun nieuwste CCGT's als back-up voor wind.
http://www.energy.siemens.com/hq/pool/hq/power-ge…
Daarin wordt zelfs gezegd dat je hem meerdere keren per dag helemaal uit kunt zetten en weer op kunt starten, en ook rustig op 50% deellast kunt gaan draaien.
De nadelen daarvan worden er echter niet bijverteld:
– de stijging van de NOx uitstoot
– het sterk dalen van het financiële rendement
– het stijgen van de variabele kosten door de afnemende efficiency
– de afname van de levensduur door toenemende slijtage door het vele op en afregelen
– de grote energiekosten van het vanuit stilstand opstarten
– ondanks de grote flexibiliteit zijn ze nog steeds te traag om wind direct te kunnen compenseren. Je moet ze dus meer zien als een backup voor de backup: ze kunnen het snel overnemen van de single cycle centrales als die in hebben moeten vallen.
Dit willen hun klanten ook niet horen. Dat het enorme windaandeel er komt staat vast want dat is Duits regeringsbeleid, en dan is dit een betere oplossing dan kolencentrales.
Dat laatste klopt, dat staat al in mijn blog. Ik zie dan ook een gouden toekomst voor deze fantastische CCGT ontwerpen, ook los van wind.
Maar de waanzin van de decadente vorm van geld- en energieverspilling die het gevolg is van een op politieke gronden gebaseerd groot windaandeel wordt in dit rapport uiteraard buiten beschouwing gelaten.
Waarom moeten de Duitsers aan het gas?
Duitsland wil haar afhankelijkheid van onbetrouwbare- schuine streep schurkenstaten verkleinen.
Daarom moeten de Duitsers aan het gas.
http://tinyurl.com/coe7f2v
Dank Theo voor ook weer deze info.
Ik hoop dat Siemens dit goed kan die CCGT centrales bouwen.
Beter dan hun trams (http://nl.wikipedia.org/wiki/Amsterdamse_Combino's , zie het stukje over constructiefout) en de Siemens ICE (airco etc.).
Maar je hebt gelijk we moeten genuanceerd blijven.
Wordt wel een heel lelijk land zo, Duitsland.
Elk huis ingepakt met isolatie, photovoltaic op het dak (echt spuug lellijk) en overwal windturbines. Geef mij dan maar Engeland met zijn liefde voor het verleden. Het bloemetjes behang, bloemetjes vloerbedekking en de bloemetjes bekleding op de bankstel etc. nemen we dan wel voor lief. :-)
Theo schreef:
Niet alleen door de hele duurzame wereld genegeerd, maar ook door de Duitse regering…
Dat is nog maar de vraag.
Het gaat een keer fout lopen.
Er zijn nogal wat signalen die de verkeerde kant op wijzen.
Alle vertrouwensindices staan al kwartalen op rood, consumenten, werkgevers, LfO, noem maar op.
Veel industriële ondernemingen, vooral in de energieverslindende aluminium- en staalindustrie, liggen aan de beademing. Het afgelopen halfjaar al meer dan 25.000 werklozen erbij vanwege bedrijfssluitingen in die sector.
Tweespalt tussen grote industriële ondernemingen over de Energiewende.
De industriële activiteit is voor het derde kwartaal op rij gedaald.
Niet opgeloste juridische kwesties omtrent de bouw van offshore windparken. Wie betaalt de schade in geval van problemen? De windmolenbouwer, de exploitant of de netbeheerder?
Banken die geen offshore windpark meer willen financieren en een netbeheerder, TenneT, die volstrekt incapabel is om het Duitse netwerkdeel waar het bedrijf verantwoordelijk voor is, te moderniseren omdat het geen financiers voor de kosten van meer dan € 10 miljard kan vinden.
Bijna 1 miljoen Duitse consumenten van energie afgesloten omdat ze de maandelijkse energienota niet meer kunnen betalen.
En last but not least, de Duitse verkiezingen van volgend jaar waardoor het Duitse regeringsbeleid ten aanzien van de Energiewende vrijwel zeker aangepast zal worden.
Und dann auch noch der dumme Atomausstieg und der Euro.
Duitse grootse chemie concern heeft de politiek gevraagd te stoppen met de Atomausstieg: http://www.chemie.de/news/131598/basf-chef-warnt-…
Ook de ex-CEO van BASF zingt in koor mee: http://www.finanznachrichten.de/nachrichten-2012-…
Duilsland wordt economisch uitgehold door Euro en vervolgens door de Öko en zal als industriestaat afglijden.