Nederland kleurt blauw!

Rechts: Verschil VVD-PvdA van 40% tot 97% geteld, met set-backs van Rotterdam, Groningen en Utrecht

Na een zinderend spannende avond heeft de VVD zijn positie als grootste partij van Nederland zojuist krachtig geconsolideerd. De verschuivingen zijn drastisch en dramatisch, en de kaalslag bij de meeste kleinere partijen maar vooral het CDA is opvallend.

Transitie voltooid
Ik schreef eerder dat de levenshouding van de Nederlanders de laatste 70 jaar van confessioneel naar liberaal verschoven is. Bovenstaand kaartje spreekt boekdelen: op de dunbevolkte noordelijke provincies en de grote steden na, is het hele land om. Want al lijkt het alsof de twee reuzen in gelijke mate de rest hebben leeggezogen, zoals de kranten ongetwijfeld zullen koppen, is dat slechts schijn.
De PvdA is nu inderdaad een grote luchtbel, waarvan bijna de helft van de stemmers hun hart eigenlijk bij een andere partij heeft liggen.
Maar bij de VVD is de groep overlopers vanuit het CDA voor een groot deel blijvend, zoals in Brabant en Limburg gebleken is. Het CDA zal niet meer terugkeren als grote partij.
Een nieuwe uitloop van VVD naar PVV is uiterst onwaarschijnlijk: Wilders is op zijn retour en uit deze groep zijn beslist nog wel wat meer liberalen los te weken.
En dan is er uiteraard een grote groep naar D66 en zelfs Groen Links “verdwaalde” liberalen die ook bij de door mij geclaimde liberale transitie gerekend horen te worden.

Van de VVD zetels acht ik er daarom meer dan 30 keihard, en het totaal aan liberale zetels dat voortaan te verdelen is, ligt nu al rond de 50 en zal blijven stijgen zolang de crisis zich niet ernstig zal verdiepen.          

Rutte en Samsom
Rutte blijft aan het roer, maar verder is over het beleid nog weinig  zeker. Want de uitslag is in theorie programmatisch rampzalig: de grote winnaars die tot elkaar veroordeeld zijn, kunnen alleen samengaan als ze bereid zijn om ongeveer de helft van hun programma te laten vallen.

Dat zou tot voor kort een enorm probleem geweest zijn.
Politieke leiders waren altijd oudere carrièrepolitici, met grote ego’s, niet zelden groter dan hun intelligentie, en steunden op een groep partijbonzen die achter de schermen de touwtjes in handen hadden. Alles ging stroperig en mensen bleven lang op hun post.

Ik durf te hopen dat dat veranderd is. Er is veel geklaagd dat de moderne politici even naar Den Haag komen voor hun CV en dan met een smoes (relatie, kinderen) weer lekker iets anders gaan doen wat wél goed betaalt. Dat ze geen hart voor de zaak hebben. Dat het heilige vuur ontbreekt.

Dat is misschien niet helemaal onwaar, maar daarom nog niet puur slecht. Het maakt ze veel flexibeler en pragmatischer. Ze zien het als een klus die geklaard moet worden, en zijn eerder bereid hun nek verder uit te steken. Hoe er, na het volstrekt onverwachte klappen van het Catshuis overleg, in een oogwenk een andere coalitie en een totaal ander maar toch realistisch beleid tot stand kwam is daar het beste bewijs voor.

Theater
Rutte en Samsom zijn ondanks hun jonge leeftijd zeer ervaren politici. En ze zijn intelligent en pragmatisch. Ze weten al een paar weken dat ze samen moeten gaan regeren, en beseffen dat er vroeger of later door beiden veel ingeleverd zal moeten worden.

Ik neem er gif op in dat ze allebei buikpijn krijgen bij de gedachte dat er eerst 6 maanden om elkaar heen gedanst zal moeten worden, allerlei spelletjes gespeeld moeten worden, om dan uiteindelijk met zichtbare pijn toch maar door de knieën te gaan, om met dit theater de bittere pil voor hun partij en kiezers verteerbaar te maken. De (oudere) commentatoren en politici zinspeelden op een moeilijke en lange formatie,  want zo zou het vroeger zeker gegaan zijn.

Maar ik voorspel dat dat niet zal gaan gebeuren.
De twee winnaars zullen elkaar diep in de ogen kijken, peilen wat er echt aan harde punten ligt, en dan pragmatisch gaan uitruilen. In het besef dat ze eruit moeten komen, en daarna elkaar nog moeten kunnen vertrouwen. Dat laatste is aanmerkelijk waarschijnlijker als de pijn snel genomen wordt.

Als hun achterban niet écht dwars gaat liggen, ligt er volgens mij dan ook binnen twee maanden een akkoord.  En als ze daar dan echt op worden afgebrand bij de volgende verkiezingen? Dan gaan ze gewoon wat anders doen. Met een vrouw en kinderen of zo. Eurlings en Bos lijken bepaald geen spijt te hebben van hun keuze.

Klimaat en energie
Hoe weinig er verder nog over het beleid gezegd kan worden: voor klimaat- en energiebeleid ziet het er bar slecht uit.
Dit zijn punten die bij links uiterst gevoelig liggen, en waar de VVD nogal tweeslachtig in staat. Het VVD kader is enigszins verdeeld (meer dan het bestuur en het electoraat overigens) en de partijleiding weet dat het voor de Nederlandse regering geen enkele optie is om in Europa het door Nederland zelf jarenlang geëiste beleid nu opeens af te vallen. Nederland moet dus zijn mond houden en de EU doelstellingen netjes blijven onderschrijven. Die zullen vanuit Oost- en Zuid-Europa met de crisis in de rug ondergraven worden en pas daarna kan de geldverspilling stoppen. Er verandert nu dus niets: er blijft veel geld naar duurzame energie gaan. Dit punt zal de PvdA mogen scoren.

De VVD zal wel alles op alles zetten om de radicale ommekeer die de huidige regering heeft aangebracht, namelijk een systeem waarbij de goedkoopste vorm om de doelen te halen altijd voorrang krijgt, in stand blijft. Dat zal dan niet onder klimaatbeleid geschoven worden, maar onder het bewaken van de schatkist. Samsom zal mee moeten denken om een manier te vinden om met het begrotingstekort onder de 3% te blijven, en met – nodeloos – geldverspillend groen symboolbeleid snijdt hij zich dus in zijn eigen vingers. Want die 3% is heilig voor de VVD, dat weet Samsom ook wel. Off the record is hij het daar natuurlijk ook gewoon mee eens: daarvoor volstaat een veel lagere intelligentie dan die waarover hij beschikt.

De rest van het beleid
De radicale aanpak van de zorg is net zoiets: één blik op de cijfers van mijn serie “de economie van de duurzaamheid” volstaat al voor een matig begaafde om in te zien dat hier drastisch dient te worden ingegrepen. Schippers is bezig met een zwaardere taak dan het minister presidentschap, en wordt daarvoor overigens bijzonder gewaardeerd binnen de partij. De toekomst van onze verzorgingsstaat ligt in haar handen, denk daar vooral niet te licht over.
Dat wil helaas niet zeggen dat ze alle oplossingen paraat heeft. Het tij is nog lang niet gekeerd, en wellicht moet ook op een aantal gebieden het roer alsnog helemaal om.

Samsom zal begrijpen dat hij er niet komt door alleen het terugdraaien van harde maatregelen te eisen, maar dat hij voor alles wat hij terug wil draaien andere maatregelen zal moeten aandragen.

Dat is teveel en te moeilijk om bij de formatie te regelen.

Daarom zal de zorg, het heetste hangijzer voor de komende regering, dus zonder nadere aftimmering in het regeerakkoord komen te staan. Beiden zullen akkoord gaan met een maximum bedrag voor de zorg, en het bij blijvende onenigheid later in de kamer uitvechten, zonder dat de regering erop hoeft te vallen. Precies zoals de huidige regering al twee jaar functioneert. Dat is gewoon democratisch en helemaal niet verkeerd.

Ik verwacht dat in deze constructieve sfeer aan de toekomst van het land gesmeed gaat worden, en dat de twee mannen zich de partijmastodonten van het lijf zullen weten te houden. Dat zou wel eens volledig achter gesloten deuren kunnen (en moeten) gaan gebeuren. Met als resultaat toch een veel democratische bestuur tijdens de regeringsperiode dan in de tijd van de afgetimmerde regeringsakkoorden.

Ik ga, zij het verre van gerust, toch uiterst tevreden slapen.

.